Slag van Soutrivier
Die Slag van Soutrivier was 'n skermutseling[1] tussen die bemanning van 'n Portugese vloot onder leiding van Francisco de Almeida en die inheemse !Uriǁ’aekua, ('Goringhaiqua' volgens Nederlandse spelling),[2] ook bekend as die Khoina in sommige bronne,[1] 'n Khoikhoi-stam. Dit is bekend as die eerste militêre slag tussen Europeërs en inheemse mense in wat later Suid-Afrika sou word. Die slag was 'n bloedbad vir die Portugese magte en 'n oorwinning vir die !Uriǁʼaekua.
| Slag van Soutrivier | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Dood van Francisco de Almeida | |||||||
| |||||||
| Strydende partye | |||||||
| Portugese Ryk | !Uriǁ’aekua | ||||||
| Bevelvoerders | |||||||
| Francisco de Almeida | Onbekend | ||||||
| Sterkte | |||||||
| 150 | 170 | ||||||
| Ongevalle | |||||||
| 64 dood | Onbekend | ||||||
Agtergrond
wysigNadat hy die Slag van Diu in die Indiese Oseaan gewen het, het De Almeida in Desember 1509 na Portugal teruggevaar en Tafelbaai naby die Kaap die Goeie Hoop bereik, waar die Garcia, Belém en Santa Cruz anker gegooi het in Februarie 1510 om water aan te vul. Daar het hulle die plaaslike inheemse bevolking, die !Uriǁ'aekua Khoikhoi-stam, teëgekom.[3] Na vriendelike handeldryf met die !Uriǁ'aekua besoek 'n groep van 12 of 13 bemanningslede[1] hul nabygeleë dorp, geleë in die hedendaagse Observatory of Mowbray.[1]
Weergawes verskil oor wat in die !Uriǁ'aekua dorp gebeur het, of die Portugese vyandelikhede begin het deur die !Uriǁ'aekua se vee te steel en of die inheemse stam gepoog het om items van die Portugese te steel.[4][1] Die Portugese 16de eeuse historikus Gaspar Correa gee die skuld vir die Portugese matrose en merk op dat die !Uriǁ’aekua waarskynlik al moeg was vir die Portugese teenwoordigheid; en gevrees het dat hulle hulself in die omgewing sou vestig.[4] De Almeida het voor die geveg erken dat hy volgens sy mening geglo het dat sy manskappe waarskynlik skuldig was vir die vyandelikheid.[5]
Die Portugese is teruggedryf na hul skepe, waarna hulle Almeida gesmeek het om wraak te neem.[4] Die Portugese offisiere het lank gedebatteer oor die vraag of hulle weerwraak moet neem en De Almeida het uiteindelik ingestem om die volgende oggend 'n strafaanval uit te voer.[1]
Slag
wysig
2: Geskatte sterfplek van Francisco de Almeida en bemanning
3: Portugese vloot
Rooi lynː Portugese aanvalroete
Pers lynː Portugese terugvalroete
Almeida het sy kapteins Pedro en Jorge Barreto toegelaat om op die oggend van 1 Maart 1510 na die dorp terug te keer met 'n mag van ongeveer 150 man gewapen met swaarde, kruisboë en spiese en het op die dorp toegeslaan. Daar word gedink dat die !Uriǁ'aekua die Portugese toegelaat het om die binneland binne te gaan om sodoende met hulle in nabye kontak te kon veg in die digte beboste gebiede van die binneland.[1] Die Portugese het die dorpie bereik wat hulle verlate gevind het, behalwe vir 'n paar kinders en beeste[1] wat die Portugese ontvoer en gesteel het.[4][5][6]
'n Mag van ongeveer 170 !Uriǁ'aekua het teenaanvalle met klippe, vuurverharde houtpuntspiese[4][5] en gifpyle geloods.[1] Die !Uriǁ'aekua het ook veral opgeleide beeste ingespan wat reageer het op spesifieke fluitjies en geluide.[1] Toe die! Uriǁ'ekua-wapens ondoeltreffend geblyk het teen die Portugese, het hulle hul vee as bewegende skilde gebruik, agter hulle weggekruip en die Portugese akkuraat met assegaaie en klippe bestook[1] Die skielike en beheerde (deur die !Uriǁ'aekua) gebruik van nabyaanvalle [1] het gelei tot 'n Portugese nederlaag en hul onttrekking na die strand.[1]
Toe die vlagskip se meester Diogo d'Unhos die landingsbote na 'n waterpunt verder strand-op verskuif het, is die Portugese sonder 'n geleentheid gelaat om na die vlagskip terug te keer. Die !Uriǁ’aekua het bespeur dat daar 'n gulde geleentheid vir ’n aanval was, en dit aldus benut sodat De Almeida met 64 van sy manskappe en 11 van sy kapteins in die skermutseling omgekom het. De Almeida se verminkte liggaam is dieselfde middag teruggevind en aan die oewer begrawe in wat vandag 'n deel van Soutrivier, Kaapstad is.[7]
Komplotteorie
wysigDie Suid-Afrikaanse argivaris, Nicolaas Vergunst, het in 'n boek van 2011 beweer dat De Almeida die slagoffer was van 'n komplot deur sy eie manne, wat sy terugtog opsetlik afgesny het na die beplande provokasie van die !Uriǁ'aekua.[8]
Impak
wysig
Die nederlaag was 'n noemenswaardige militêre verleentheid vir die Portugese en het gelei tot die strenger toepassing van 'n vroeëre beleid om nie met hul skepe in die streek te land nie. Dit het ook die Khoikhoi-families in die streek 'n reputasie van wreedheid onder Europese lande besorg. Die Portugese opdrag om nie hul skepe in die streek te land nie, het hul op die langtermyn benadeel teenoor die Nederlanders, Engelse en Franse as hulle mededingers om handel en invloed in die Indiese Oseaan, aangesien laasgenoemdes steeds vry was om by die kus aan te doen vir aanvullings.[1]
Die slag word sedert die 1500's sporadies deur 'n aantal skrywers gebruik as 'n gelykenis om na te dink oor morele of politieke angs van hul tyd. Hedendaagse Portugese skrywers soos Correa, João de Barros en Luís de Camões sowel as latere Britse skrywers (soos Thomas Herbert en William Julius Mickle)[4] gebruik die slag om na te dink oor die "spanning en sinergie tussen militêre verowering en kommersiële strewe. In meer onlangse tye het 'n voormalige president van Suid-Afrika, Thabo Mbeki, die slag uitgebeeld ter nadenke aan wat hy as die "eerste oomblik van die swart anti-koloniale stryd" beskou het.[4]
Verwysings
wysig- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 Steenkamp, Willem (2012). Assegais, Drums & Dragoons: A Military And Social History Of The Cape. Cape Town: Jonathan Ball Publishers. pp. 2, 3 & 4. ISBN 9781868424795.
- ↑ Goodwin, A. J. H. (1952). "Jan van Riebeeck and the Hottentots 1652-1662". The South African Archaeological Bulletin. 7 (25): 2–6. doi:10.2307/3887530. ISSN 0038-1969.
- ↑ "Invaders received a lesson in warfare". www.iol.co.za (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 November 2020. Besoek op 8 Maart 2019.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 Johnson, David (1 Maart 2009). "Remembering the Khoikhoi victory over Dom Francisco Almeida at the Cape in 1510". Postcolonial Studies. 12 (1): 107–130. doi:10.1080/13688790802657427. ISSN 1368-8790.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 "Khoikhoi warriors defeat Portuguese thieves". www.sahistory.org.za (in Engels). South African History Online. Besoek op 10 November 2020.
{{cite web}}: AS1-onderhoud: url-status (link) - ↑ Johnson, David (2012). Imagining the Cape Colony: History, Literature, and the South African Nation (in Engels). Edinburgh: Edinburgh University Press. p. 11. ISBN 978-0-7486-4308-0.
- ↑ Vergunst, Nicolaas. Knot of Stone: the day that changed South Africa's history: http://www.knotofstone.com/2012/03/murder-memory-and-bones
- ↑ "5. First encounters, lasting legacies—part two" (in Engels (VSA)). Besoek op 8 Maart 2019.
Eksterne skakels
wysig
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
