Sombrerosterrestelsel
Die Sombrerosterrestelsel (ook bekend as Messier 104 of NGC 4594) is ’n spiraalsterrestelsel sowat 28 miljoen ligjare van die Aarde af in die sterrebeeld Maagd.
| Sombrerosterrestelsel | ||||
| ||||
| Messier 104, of die Sombrerosterrestelsel. Bron: HST/NASA/ESA | ||||
| Soort stelsel | Spiraalsterrestelsel | |||
| Sterrebeeld | Maagd | |||
| Messier-naam | Messier 104 | |||
| Tipe | SA(s)a; LINER | |||
| Waarnemingsdata (Epog J2000) | ||||
| Regte klimming | 12h 39m 59,4s | |||
| Deklinasie | -11º 37' 23" | |||
| Skynmagnitude | 8,98 | |||
| Besonderhede | ||||
| Afstand (ligjaar) | 29,3 miljoen | |||
| Skynbare grootte | 8′,7 × 3′,5 | |||
| Rooiverskuiwing | 0,003416 | |||
| Ander name | NGC 4594, PGC 42407, UGC 293, GC3132 | |||
| ||||
Geskiedenis
wysigDie sterrestelsel is in 1767 deur Pierre Méchain ontdek en Charles Messier het dit saam met vyf ander voorwerpe (wat nou saam bekend staan as M104 – M109) aangeteken. William Herschel het dit in 1784 onafhanklik ontdek en die teenwoordigheid van ’n "donker stratum" in die stelsel se skyf aangeteken. Dit is nou bekend as ’n stofbaan.[1][2]
Camille Flammarion het in 1921 Messier se persoonlike lys Messier-voorwerpe gevind en dit het handgeskrewe aantekeninge oor die Sombrerosterrestelsel bevat. Dit is geïdentifiseer as NGC 4594 en Flammarion het verklaar dat dit in die Messier-katalogus van komeetagtige voorwerpe opgeneem moet word.[2] Dit is sedertdien ook bekend as Messier 104 of M104.
Eienskappe
wysigDie sterrestelsel het ’n helder kern, ’n buitengewoon groot sentrale bol en ’n prominente stofbaan om hom. Die bol en die stofbaan laat dit soos ’n sombrero lyk. Die meeste van die koue atomiese waterstofgas[3] en stof[4] van die stelsel lê binne-in hierdie ring. Die stofbaan is die belangrikste gebied van stervorming.[4]
Die stelsel het ’n skynbare helderheid van byna 9 mag en kan dus maklik met amateurteleskope gesien word. Die groot bol of supermassiewe swartkolk in die middel van die sterrestelsel en stofbaan daarom wek ook die belangstelling van professionele sterrekundiges.
Die Sombrerosterrestelsel het ’n ralatiewe klein aantal bolvormige sterreswerms wat daarom wentel. Dit word op sowat 1 200 tot 2 000 geraam.[5][6], in vergelyking met die Melkweg se sowat 150 bolvormige swerms.
M104 lê in ’n komplekse, filament-agtige wolk van sterrestelsels wat strek tot aan suidelike deel van die Virgo-sterrestelselswerm.[7] Dit is egter onseker of dit deel is van ’n formele groep sterrestelsels.
Swartkolk
wysigIn die 1990's is in ’n studie onder John Kormendy bevind dat ’n supermassiewe swartkolk in die middel van die stelsel lê.[8] Volgens die studie kan die omwentelingspoed van die sterre in die middel van die stelsel net gehandhaaf word as die swartkolk se massa sowat ’n miljard sonmassas is.[8] Dit is een van die massiefste swartkolke in nabygeleë sterrestelsels.
Verwysings
wysig- ↑ G.R. Kepple, G.W. Sanner (1998). The Night Sky Observer's Guide. Vol. 2. Willmann-Bell. p. 451. ISBN 0-943396-60-3.
- ↑ 2,0 2,1 K.G. Jones (1991). Messier's Nebulae and Star Clusters (2nd uitg.). Cambridge University Press. ISBN 0-521-37079-5.
- ↑ E. Bajaja, G. van der Burg, S. M.; Faber, J. S. Gallagher, G. R. Knapp, W. W. Shane (1984). "The distribution of neutral hydrogen in the Sombrero galaxy, NGC 4594". Astronomy and Astrophysics. 141: 309–317. Bibcode:1984A&A...141..309B.
{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link) - ↑ 4,0 4,1 G.J. Bendo, B.A. Buckalew, D.A. Dale, B.T. Draine, R.D. Joseph, R.C. Kennicutt jr., K.Sheth, J.-D.T. Smith, F. Walter, D. Calzetti, J.M. Cannon, C.W. Engelbracht, K.D. Gordon, G. Helou, D. Hollenbach, E.J. Murphy, H. Roussel (2006). "Spitzer and JCMT Observations of the Active Galactic Nucleus in the Sombrero Galaxy (NGC 4594)". Astrophysical Journal. 645 (1): 134–147. arXiv:astro-ph/0603160. Bibcode:2006ApJ...645..134B. doi:10.1086/504033.
{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link) - ↑ K.-I. Wakamatsu (1977). "Radial distribution and total number of globular clusters in M104". Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 89: 267–270. Bibcode:1977PASP...89..267W. doi:10.1086/130114.
- ↑ W. E. Harris, H. C. Harris, G. L. H. Harris (1984). "Globular clusters in galaxies beyond the local group. III NGC 4594 (the Sombrero)". Astronomical Journal. 89: 216–223. Bibcode:1984AJ.....89..216H. doi:10.1086/113504.
{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link) - ↑ R. B. Tully (1988). Nearby Galaxies Catalog. Cambridge University Press. ISBN 0-521-35299-1.
- ↑ 8,0 8,1 J. Kormendy, R. Bender, E. A. Ajhar, A. Dressler, S. M. Faber, K. Gebhardt, C. Grillmair, T. R. Lauer, D. Richstone, S. Tremaine (1996). "Hubble Space Telescope Spectroscopic Evidence for a 1 X 10 9 M☉ Black Hole in NGC 4594". Astrophysical Journal Letters. 473 (2): L91–L94. Bibcode:1996ApJ...473L..91K. doi:10.1086/310399.
{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
Eksterne skakels
wysig- Hubble-mosaïek van die Sombrerosterrestelsel Geargiveer 17 Januarie 2007 op Wayback Machine
- NightSkyInfo.com
- SEDS: Messier 104
- Sombrerosterrestelsel op WikiSky: DSS2, SDSS, GALEX, IRAS, Hydrogen α, X-Ray, Astrophoto, Sky Map, Artikels en foto's
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Sombrerosterrestelsel.
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
