Grahamstad: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Morne (besprekings | bydraes) No edit summary |
No edit summary |
||
Lyn 16:
| regeringstipe = Stadsraad
| leier_party = [[ANC]]
| leiertitel = Uitvoerende
| leiernaam = Vumile Lwana
| oppervlakvoetnotas = <ref name=census2011>Som van die hoofplekke [http://census2011.adrianfrith.com/place/264003 Rhini] (uitgespreek "Gini") en [http://census2011.adrianfrith.com/place/264004 Grahamstad] tydens die 2011-sensus.</ref>
Lyn 48:
'''Grahamstad''' ([[Engels (taal)|Engels]]: ''Grahamstown'', [[Xhosa]]: ''iRhini'') is 'n dorp in die provinsie [[Oos-Kaap]] ([[Suid-Afrika]]), sowat 125 kilometer van [[Port Elizabeth]] en 180 kilometer van [[Oos-Londen]] af, met 50 000 inwoners. Die stad, wat as een van die bes bewaarde Victoriaanse nedersettings buite die Britse eilande beskou word, is genoem na sy stigter, luitenant-kolonel [[John Graham]], eerste bevelvoerende offisier van die Kaapregiment wat vanaf 1811 hier sy hoofkwartier gehad het.
Vandag funksioneer Grahamstad as die setel van die [[Makana Plaaslike Munisipaliteit|Makana Munisipaliteit]] en die [[Rhodes-universiteit]]. Die [[N2]] nasionale pad
== Klimaat ==
Lyn 62:
Daardie plek was die verlate plaas Rietfontein wat oorspronklik aan Lucas Meyer behoort het. Die geplunderde en uitgebrande plaashuis is herstel om as offisierskwartier vir die Britse regiment te dien. Later sou hier die katedraal ontstaan. Maar aanvanklik het net 'n klein dorpie rondom die militêre kamp gegroei. In 1814 het die goewerneur die gebied, wat [[Albanie]] genoem is, as selfstandige magistraatsdistrik geproklameer.
Die dorp en die garnisoen is in 1819 byna deur die Xhosa-profeet en -hoof Makana (wat ook as "Tierkat" of Nxele bekend gestaan het) se leër vernietig. Net danksy die groter vuurkrag en die gedissiplineerde weerstand, wat die Britse en Khoi-troepe onder bevel van kolonel Willshire gebied het, kon die Xhosa-aanval afgeweer word. Maar die oorwinning was veral aan 130 Khoi-buffeljagters onder bevel van hul hoof Jan Boesak, 'n bekeerde [[Christen]], te danke wat toevallig by die toneel opgedaag het. Honderde Xhosa-krygers het in die [[Slag van Grahamstad]], wat die loop van die Suid-Afrikaanse geskiedenis sou verander, gesneuwel. Die slagveld was teen 'n heuwel naby die huidige Fort England-hospitaal geleë, en dit word deur die [[Xhosas|Xhosa]] steeds eGazini of die "Plek van Bloed" genoem.
Die sowat 5 000 [[1820-Setlaars|Britse setlaars]], wat in die volgende jaar in [[Algoabaai]] voet aan wal gesit het, is eers ná hul aankoms oor dié gebeure in kennis gestel. Die immigrante het boerderye in die gebied begin en [[koring]] geplant, soos van hulle verwag is. Maar binne 'n jaar of twee het die meeste setlaars hul plase verlaat en hulle in Grahamstad gevestig waar hulle hul oorspronklike beroepe as ambagsmanne en kunshandwerkers hervat het. Die Britse immigrante het hul stempel op Grahamstad se boukuns afgedruk sodat die stad tans as een van die bes bewaarde Victoriaanse nedersettings buite die Britse eilande beskou word. 'n Kenmerkende voorbeeld van koloniale argitektuur is die setlaarhuisies rondom ''Artificers' Square''.
Lyn 77:
Die plaaslike landdroshof, die hooggeregshof en die universiteit se regsskool maak van Grahamstad daarnaas 'n belangrike regtelike sentrum. Sedert 1864, toe die Oostelike Distrikshof gestig is, dien Grahamstad as setel van die Hooggeregshof se Oos-Kaapse afdeling.
Grahamstad fungeer daarnaas as setel vir die
== Perswese ==
Lyn 83:
Grahamstad het 'n belangrike rol in die geskiedenis van die Suid-Afrikaanse perswese en veral in die stryd om persvryheid gespeel. [[Thomas Pringle]] en John Fairbairn, die uitgewers van die plaaslike ''Commercial Advertiser'', het geweier om hul dagblad, wat in [[1824]] die eerste keer verskyn het, aan die sensuur van die koloniale owerheid te onderwerp. Ná 'n vier jaar lange stryd is die fundamentele reg op persvryheid in die Kaapkolonie in 'n wet verskans.
Die eerste nuusblad buite [[Kaapstad]] is vanaf [[30 September]] [[1831]] in Grahamstad uitgegee. Louis Henri Meurant (1811–1893, ook bekend onder sy pennaam [[Klaas Waarzegger]]) se ''[[Grahamstown Journal|The Graham's Town Journal]]'', wat tot [[1920]] verskyn het toe dit ingelyf is by ''[[Grocott's Mail]]'', is die eerste van elf [[koerant]]e wat hier in die tydperk tussen 1831 en [[1871]] begin is. Terwyl die meeste van hulle bankrot gespeel en net tydelik 'n opvolger gekry het, het die ''Eastern Star'' van die redakteurs George en Thomas Sheffield bly voortbestaan tot [[30 September]] [[1887]]. Die koerant is daarna na die nuutgestigte
Meurant het sy ''Graham's Town Journal'' in 1838 aan sy vennoot Robert Godlonton (1794–1884, vennoot sedert 1834) verkoop, maar ses jaar later, op 12 Julie 1844, weer sy eie weekblad begin, ''Het Kaapsche Grensblad''. Die leserbriewe, wat in dié koerant verskyn het, is deels deur Meurant self onder snaakse skuilname soos ''Elsie Beusemstok'' geskryf en is tans 'n waardevolle bron vir taalkundiges wat vroeë taalvorme van [[Afrikaans]] bestudeer.<ref>Edith H. Raidt: ''Afrikaans en sy Europese Verlede. Derde hersiene en uitgebreide uitgawe''. Kaapstad: Nasou Beperk 1991, bl. 161</ref>
| |||