Mosambiekse presidensiële vliegtuigongeluk (1986): Verskil tussen weergawes

! colspan="2" style="background-color: #6166ff" |'''Mosambiekse lugdiens se TupolevToepolef Tu-134'''

|[[Lêer:MAGAS_Kosmos_Tupolev_Tu-134_Misko.jpg|150px]]||'n TupolevToepolef Tu-134

| valign="top"| '''Oorsaak''': || Neergestort in slegtegure weer

| valign="top"| '''Plek van ramp''': || [[Mbuzini]], [[Suid-Afrika]], 65km65 km wes van Maputo

| valign="top"| '''Vliegtuig Tipe''': || TupolevToepolef Tu-134

Op 19 Oktober 1986 het 'n Tupolev[[Toepolef Tu-134]]-vliegtuig van die Mosambiekse volksrepubliek, wat president [[Samora Machel]] en 43 ander van [[Mbala]], Zambië na die Mosambiekse hoofstad [[Maputo]] vervoer het, by [[Mbuzini]], [[Suid-Afrika]], neergestort. Nege passasiers en een bemanningslid het die ongeluk oorleef, maar president Machel en 33 ander is dood, waaronder ministers en amptenare van die Mosambiekse regering.{{Sfn|Margo|1998}}

'n Ondersoekraad het die kaptein die skuld gegee dat hy nie op die waarskuwingstelsel vir grond nabyheidgrondnabyheid gereageer het nie. Ander het beweer dat die bemanning die BOR-ontvangers op die verkeerde frekwensie gestel het, wat veroorsaak het dat hulle seine van 'n ander lughawe ontvang het, of dat selfs 'n vals baken opgestel is om die vliegtuig van koers af te lok. Terwyl daar wydverspreide vermoedens bestaan dat die [[Apartheid|apartheidsregering]] van [[Suid-Afrika]] by die ongeluk betrokke was, het geen afdoende getuienis na vore gekom nie.

Op 19 Oktober om 18:38 het die vliegtuig van Mbala vertrek vir ' n ononderbroke terugkeer na Maputo.<ref name="PartI">[[#PartI|Report of the Board, pg.20 (PDF 22)]]</ref> Daar wordis verwag dat hulle om 21:25 sou arriveer.

Om 20:46 maak die vlug sy eerste radiokontak met Maputo lugverkeerbeheer, waarin hy sy posisie rapporteer en dat dit voortgaan na die Maputo BOR navigasiebaken, terwyl dit 'n hoogte van 11,000m&nbsp;000&nbsp;m behou. Om 21:02 het die bemanning uitgesaai dat hulle gereed is om te begin daal, en nadat die Maputo-beheerder opdrag gegee het om aan te meld dat hulle 914m914&nbsp;m bereik het, of toe die aanloopbaanligte in sig was, begin hul afkoms na 'n [[Instrumentlanding|instrumentlanding]]-benadering]] tot aanloopbaan 23.<ref name="PartI21">[[#PartI|Report of the Board, pg.21 (PDF 23)]]</ref>

Om 21:10 begin die vliegtuig met 'n draai vanaf Maputo na regs, wat byna een minuut duur, en die gevolglike verandering van die koers vanaf 184° magneties na 221°. Op hierdie tydstip het die kajuit stemopnemerkajuitstemopnemer die navigator opgeneem wat sê dat die afstand na Maputo oorblynog 100km100&nbsp;km was, dan 'n opmerking van die kaptein oor die draai, en die reaksie van die navigator dat die "BOR so aandui".<ref name="PartI22">[[#PartI|Report of the Board, pg.22 (PDF 24)]]</ref>

Omstreeks 21:15 het die navigator gesê dat die afstand na Maputo 60km60&nbsp;km was. Oor die volgende paar minute was daar kommentaar van die bemanning wat daarop dui dat hulle glo dat die navigasiehulp by Maputo nie beskikbaar was nie: die kaptein het gesê dat "daar geen Maputo is nie" en "elektriese krag is af, manne!", Terwyl die navigator berig dat die instrumentele landingstelselinstrumentlandingstelsel (ILS) en afstandmetingstoerusting afgeskakel is en dat die [[Ongerigte radiobaken|nie-gerigte bakens]] nie werk nie.<ref name="PartI23">[[#PartI|Report of the Board, pg.23 (PDF 25)]]</ref>

Die bemanning het die Maputo-beheerder gevra om 'u baanligte na te gaan'. Omstreeks 21:21 noem die navigator die afstand na Maputo as 18-20km20&nbsp;km, en herhaal sy versoek aan Maputo om sy aanloopbaanligte te kontroleer. By die bereiking van 'n hoogte van 796m796&nbsp;m het die waarskuwingstelsel vir grondafstand het 'n waarskuwing geklink en aan gebly, en hoewel die kaptein gevloek het, het die vliegtuig nog gedaal.<ref name="PartI24-25">[[#PartI|Report of the Board, pp.24–25 (PDF 26–27)]]</ref>

Gedurende die laaste 22 sekondes van die vlug het die bemanning Maputo twee keer meer oor die aanloopbaanligte gevra en bevestig dat hulle nie in sig was nie, wat uiteindelik deur die Maputo-beheerder erken is. Intussen het die kaptein gesê: "bewolk, bewolk, bewolk" en die navigator het uitgeroep: "nee, nee, daar is nêrens om heen te gaan nie, niks!". Die vliegtuig het die eerste keer die terrein getref opom 21:21:39,<ref name="PartI24-25">[[#PartI|Report of the Board, pp.24–25 (PDF 26–27)]]</ref> ongeveer 65km65&nbsp;km wes van Maputo in 'n heuwelagtige gebied op 'n hoogte van 666m666&nbsp;m.<ref name="PartI26">[[#PartI|Report of the Board, pg.26 (PDF 28)]]</ref>

Nadat hy nie op die radio met die vlug kon kontak maak nie, het die Maputo-beheerder die owerhede en Mosambiekse militêre eenhede gewaarsku wat gereed isgemaak het vir soek en redding. Sedert die laaste radiokommunikasie met die vliegtuig vier minute voor die geskatte aankomstyd was, is die aanvanklike soekgebied rondom Maputo gedefinieër.<ref name="PartI66-67">[[#PartI|Report of the Board, pp.66–67 (PDF 68–69)]]</ref>

Die werklike ongeluksterrein was in 'n afgeleë, ontoeganklike hoek van Suid-Afrika,<ref name="PartI67-68">[[#PartI|Report of the Board, pp.67–68 (PDF 69–70)]]</ref> ongeveer 150m 150&nbsp;m van die Mosambiekse grens af.<ref name="PartI18">[[#PartI|Report of the Board, pg.18 (PDF 20)]]</ref>

Pik Botha het later onthou dat hy om 04:30 deur die minister van wet en orde, [[Louis le Grange]], gewaarsku is oor die ongeluk. Hy het gesê dat 30 tot 40 aan boord dood is en Machel onder die dooies blykbaar is. Volgens Pik Botha het hy die staatspresident [[Pieter Willem Botha|PW Botha]] gebel en ingelig; hulle het albei saamgestem dat Pik Botha, met inagneming van die sensitiwiteit van die situasie, amptenare moet vergesel wat die ongeluksterrein ondersoek.<ref name="PBB">[[#PBB|''Beeld'', 25 October 2006]]</ref> Om 06:50 het Suid-Afrika die Mosambiekse regering vir die eerste keer in kennis gestel dat 'n vliegtuig na Maputo op Suid-Afrikaanse gebied naby die grens neergestort het.<ref name="TheAge">[[#TheAge|''The Age'', 21 OctoberOktober 1986]]</ref>

In Mosambiek was die eerste aanduidings van die tragedie toe Radio Mosambiek omstreeks 08:30 na begrafnismusiek oorgeskakel het. 'n Paar minute later lees Marcelino dos Santos, 'n lid van die regerende FRELIMO-party, 'n verklaring dat president Machel se vliegtuig nie die vorige aand na Maputo teruggekeer het nie. Dos Santos het gesê die owerhede ondersoek die situasie en doen 'n beroep op mense om beide kalm te bly en waaksaam te wees.<ref name="TheAge">[[#TheAge|''The Age'', 21 OctoberOktober 1986]]</ref> Mosambiekse minister van veiligheid, Sérgio Vieira, het saam met Pik Botha na Mbuzini gereis en na die ongeluksterrein gegaan en Machel se lyk persoonlik geïdentifiseer.<ref name="Fauvet162">{{Harvard aanhaling geen hakkies nie|Fauvet|2003}}</ref>

FRELIMO het die aand 'n tweede boodskap uitgereik wat die dood van Machel bevestig het. Dit het nie Suid-Afrika direk beskuldig nie, maar het daarop gedui dat die ongeluk kriminele oorsprong gehad het.<ref name="Fauvet163">{{Harvard aanhaling geen hakkies nie|Fauvet|2003}}</ref> Terwyl Mosambiekse regeringsamptenare in die daaropvolgende dae en weke sou voortgaan om hulself te weerhou van openlike verklarings van Suid-Afrikaanse medepligtigheid,<ref name="AP291086">[[#AP291086|''Associated Press'', 29 OctoberOktober 1986]]</ref> het baie ander leiers in Afrika openlik gesê dat die apartheidsregering verantwoordelik was.<ref name="NYT221186">[[#NYT221186|''The New York Times'', 22 November 1986]]</ref> Geweld het uitgebreek in [[Harare|Harare, Zimbabwe]], toe motors wat deur blankes bestuur is, deur woedende betogers aangeval is, wat 'n redaksionele teregwysing in Mosambiek veroorsaak het waarin verklaar is dat Machel verbind is tot 'n nie-rassige Afrika.

Machel se begrafnis op 28 Oktober was deur meer as 100 buitelandse afvaardigings bygewoon. Plakkate in die skare het Machel voorgehou as 'n vegter wat gesterf het in die stryd teen Apartheid en verwys na Suid-Afrikaanse betrokkenheid by die ongeluk.<ref name="AP291086">[[#AP291086|''Associated Press'', 29 OctoberOktober 1986]]</ref>

Op die toneel het die Suid-Afrikaanse polisie die kajuitstemopnemer en die vlugdata-opnemer in besit geneem. Volgens [[Pik Botha]] was dit te wyte aan die vermoede dat daar met hulle gepeuter kon word.<ref name="PBB">[[#PBB|''Beeld'', 25 October 2006]]</ref> Mediatoegang tot die toneel is beperk tot 'n span van [[Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie|SABC-TV]]. Lykskouings is uitgevoer op net die vier dooie bemanning en drie ander<ref name="PartI62">[[#PartI|Report of the Board, pg.62 (PDF 64)]]</ref> en die liggame is teruggestuur na Mosambiek sonder die goedkeuring van die Suid-Afrikaanse Burgerlugvaartowerheid.<ref name="DLB">[[#DLB|''Beeld'', 19 OctoberOktober 2006]]</ref>

By sy aankoms het Mosambiekse minister Sérgio Vieira gevra dat die dokumente wat uit die vliegtuig geneem is, aan hom oorhandig word. Die SA kommissaris van polisie, Johann Coetzee, het toe reeds afskrifte daarvan gemaak, en die dokumente is aan Vieira oorgedra.<ref name="Commey">[[#Commey|''New African'', JanuaryJanuarie 2003]]</ref>

Direkteur Renee van Zyl van die Suid-Afrikaanse burgerlugvaartburo het 'n skrywe aan Botha en die Suid-Afrikaanse Polisie gedien en die twee opnemers op 11 November 1986 om 15:45 ontvang. Op 24 Oktober het 'n Sowjet- en Mosambiekse afvaardiging van 26 lede van Maputo na Komatipoort gereis om by die Suid-Afrikaanse span wat die ongeluk ondersoek aan te sluit.<ref name="AP251086">[[#AP251086|''Associated Press'', 25 OctoberOktober 1986]]</ref> Uiteindelik is daar ooreengekom dat verteenwoordigers van Suid-Afrika, Mosambiek en die Sowjetunie gesamentlik die kajuitstemopnemerbande in [[Zürich]] ondersoek onder die vaandel van Switserland.<ref name="NYT221186">[[#NYT221186|''The New York Times'', 22 November 1986]]</ref>

Volgens Suid-Afrika is beide die Amerikaanse nasionale raad vir vervoerveiligheid en die Britse ondersoektak vir lugongelukke benader om amptelike hulp in die ondersoek aan te vra, maar beide agentskappe was nie bereid om op individuele basis betrokke te raak nie.<ref name="PartI14">[[#PartI|Report of the Board, pg.14 (PDF 16)]]</ref> Pik Botha sou later verklaar dat die dienste van drie buitelandse individue op grond van die toenemende vermoedens van Suid-Afrikaanse strafbaarheid in die ongeluk en op grond van sy aanbeveling bekom is, en dat hierdie persone drie van die ses lede van die Raad van Ondersoek geword het.<ref name="PBB">[[#PBB|''Beeld'', 25 OctoberOktober 2006]]</ref> Hierdie persone was: [[Frank Borman]], 'n [[Lugvaartingenieurswese|lugvaartkundige ingenieur]], 'n voormalige toetsvlieënier in die Verenigde State, ruimtevaarder en uitvoerende hoof van Eastern Air Lines, Geoffrey Wilkinson, voormalige hoof van die Britse departement vir ondersoeke na lugongelukke, en Sir Edward Eveleigh, voormalige Lord Justice of Appeal en lid van die [[Privy Council|British Privy Council]] . <ref name="PartI3">[[#PartI|Report of the Board, pg.3 (PDF 5)]]</ref>

Die gevolgtrekking is dat die vliegtuig se draai uitgevoer is deur die navigator met behulp van die navigasiestelsel.<ref name="PartI80">[[#PartI|Report of the Board, pg.80 (PDF 82)]]</ref> Die draai moes die vliegtuig die BOR 45°-radiaal van Maputo laat onderskep, maar in werklikheid het dit die vliegtuig op die BOR 45°-radiaal van MatsapaMatsapha-lughawe, [[Eswatini|Swaziland]] geplaas.<ref name="PartI81">[[#PartI|Report of the Board, pg.81 (PDF 83)]]</ref>

Die raad het dit as waarskynlik beskou dat die vlugpersoneel per ongeluk die eerste van twee BOR-ontvangers aan boord aan die MatsapaMatsapha-BOR-frekwensie gestel het.<ref name="PartI82">[[#PartI|Report of the Board, pg.82 (PDF 84)]]</ref> Hierdie fout is waarskynliker gemaak deur die swak ontwerp van die instrumente, die afwesigheid van agterbeligting van die geselekteerde frekwensies, die feit dat die twee frekwensies buitengewoon naby was, 112,7 [[Hertz|MHz]] vir Maputo en 112,3 MHz vir MatsapaMatsapha, en die ooreenkoms tussen die figure '7' en '3' op die Sowjet-instrumentasie.<ref name="PartI83">[[#PartI|Report of the Board, pg.83 (PDF 85)]]</ref>