Wikipedia

Supermoondheid

staat met 'n leidende posisie in die internasionale stelsel en die vermoë om gebeure in eie belang te beïnvloed deur globale projeksie van mag

‘n Supermoondheid is 'n staat met 'n dominante posisie wat gekenmerk word deur sy uitgebreide vermoë om invloed uit te oefen of mag op 'n globale skaal te projekteer. Dit word gedoen deur die gekombineerde middel van ekonomiese, militêre, tegnologiese, politieke en kulturele mag sowel as diplomatieke en sagte magsinvloed. Tradisioneel is supermoondhede by uitstek onder die groot moondhede. Terwyl 'n groot moondheid in staat is om sy invloed wêreldwyd uit te oefen, is supermoondhede state wat so invloedryk is dat geen noemenswaardige optrede deur die globale gemeenskap geneem kan word sonder om eers die posisies van die supermoondhede oor die kwessie in ag te neem nie.[1]

Moontlike supermoondhede in die 21ste eeu: ██ Verenigde State – tans 'n supermoondheid ██ Brasilië ██ Europese Unie ██ Indië ██ Japan ██ Rusland ██ China

Die term is vir die eerste keer in 1944 tydens die Tweede Wêreldoorlog op die Verenigde State, die Verenigde Koninkryk en die Sowjetunie toegepas.[2] Tydens die Koue Oorlog het die Britse Ryk ontbind, wat die Verenigde State en die Sowjetunie gelaat het om wêreldsake te oorheers. Aan die einde van die Koue Oorlog en die ontbinding van die Sowjetunie in 1991 het die Verenigde State die wêreld se enigste supermoondheid geword.[3][4][5]

Deur die eeue was daar verskeie ander supermoondhede, onder meer Antieke Egipte en die Romeinse Ryk.

Terminologie en oorsprong wysig

Geen ooreengekome definisie van wat 'n supermoondheid bestaan nie en kan tussen bronne verskil.[4] 'n Fundamentele eienskap wat egter met alle definisies van 'n supermoondheid ooreenstem, is 'n nasie of staat wat die sewe dimensies van staatsmag bemeester het, naamlik geografie, bevolking, ekonomie, hulpbronne, weermag, diplomasie en nasionale identiteit.[6] Die term is reeds in 1944 vir die eerste keer gebruik om nasies met meer as groot magstatus te beskryf, maar het eers ná die Tweede Wêreldoorlog sy spesifieke betekenis met betrekking tot die Verenigde State en die Sowjetunie gekry. Dit was omdat die Verenigde State en die Sowjetunie bewys het dat hulle in staat is om groot invloed in globale politiek en militêre oorheersing uit te oefen. Die term in sy huidige politieke betekenis is deur die Nederlands-Amerikaanse geostrateeg Nicholas Spykman in 'n reeks lesings in 1943 oor die potensiële vorm van 'n nuwe na-oorlogse wêreldorde geskep. Dit het die grondslag gevorm vir die boek The Geography of the Peace, wat hoofsaaklik verwys het na die ongeëwenaarde maritieme globale oppergesag van die Britse Ryk en die Verenigde State as noodsaaklik vir vrede en voorspoed in die wêreld.

’n Jaar later in 1944 het William T. R. Fox, ’n Amerikaanse professor in buitelandse beleid, uitgebrei oor die konsep in die boek The Superpowers: The United States, Britain and the Soviet Union — Their Responsibility for Peace wat verwys het na die wêreldwye reikwydte van ’n super-bemagtigde nasie.[7] Fox het die woord supermoondheid gebruik om 'n nuwe kategorie van mag te identifiseer wat die hoogste status in 'n wêreld kan beklee waarin – soos die oorlog wat toe woed gedemonstreer het – state mekaar op 'n globale skaal kon uitdaag en beveg. Volgens hom was daar op daardie tydstip drie state wat supermoondhede was, naamlik die Verenigde State, die Sowjetunie en die Verenigde Koninkryk. Die Britse Ryk was die mees uitgebreide ryk in die wêreldgeskiedenis en beskou as die voorste groot moondheid, wat meer as 25% van die wêreldbevolking beheer het,[8] en ongeveer 25% van die aarde se totale landoppervlak beheer het, terwyl die Verenigde State en die Sowjetunie voor en tydens die Tweede Wêreldoorlog aan bewind gegroei. Die Verenigde Koninkryk sou na die Tweede Wêreldoorlog ernstige politieke, finansiële en koloniale kwessies in die gesig staar wat dit nie gelaat het om die Sowjet- of Amerikaanse mag te ewenaar nie. Uiteindelik sou Brittanje se ryk in die loop van die 20ste eeu geleidelik ontbind, wat sy globale magsprojeksie skerp verminder.

Volgens Lyman Miller, "kan [die basiese komponente van supermoondheid statuur gemeet word langs vier asse van mag: militêre, ekonomies, polities en kultureel (of wat politieke wetenskaplike Joseph Nye genoem het "sagte mag").[9]

Na die mening van Kim Richard Nossal van Queen's Universiteit in Kanada, "is hierdie term oor die algemeen gebruik om 'n politieke gemeenskap aan te dui wat 'n vasteland-grootte landmassa beset het, 'n aansienlike bevolking gehad het (ten minste relatief tot ander groot moondhede); 'n superordinêre ekonomiese kapasiteit , insluitend ruim inheemse voorrade van voedsel en natuurlike hulpbronne; het 'n hoë mate van nie-afhanklikheid van internasionale interaksie geniet; en, bowenal, het 'n goed ontwikkelde kernwapenvermoë gehad (uiteindelik normaalweg gedefinieer as 'n tweede aanvalsvermoë)".[4]

Volgens die mening van professor Paul Dukes, "moet 'n supermoondheid in staat wees om 'n globale strategie uit te voer, insluitend die moontlikheid om die wêreld te vernietig; om groot ekonomiese potensiaal en invloed te besit; en om 'n universele ideologie voor te stel". Alhoewel "baie wysigings aan hierdie basiese definisie gemaak kan word".[10] Volgens professor June Teufel Dreyer moet "['n] supermoondheid sy mag, sag en hard, wêreldwyd kan projekteer".[11] In sy boek Superpower: Three Choices for America's Role in the World, voer dr. Ian Bremmer, president van die Eurasia Group, aan dat 'n supermoondheid "'n land is wat genoeg militêre, politieke en ekonomiese mag kan uitoefen om nasies in elke streek van die wêreld te oorreed" om belangrike aksies te neem wat hulle andersins nie sou neem nie."[12]

Afgesien van die algemene aanduiding van die voorste nɑ-Tweede Wêreldoorlog state, is die term supermoondheid in die algemeen deur sommige skrywers retrospektief toegepas om verskeie vooraanstaande antieke groot ryke of Middeleeuse groot moondhede te beskryf, in werke soos Channel 5 (VK) se dokumentêr Rome: The World's First Superpower of die verwysing in The New Cambridge Medieval History na "die ander supermoondheid, Sassanidiese Ryk".[13]

Verwysings wysig

  1. ↑ Munro, André. "superpower (Political Science)". britannica. Besoek op 13 April 2022.
  2. ↑ Hall, H. Duncan (Oktober 1944). "The Super-Powers; The United States, Britain, and the Soviet Union—Their Responsibility for Peace. By William T. R. Fox. (New York: Harcourt, Brace and Company. 1944. bl. 162.)". American Political Science Review. cambridge.org. 38 (5): 1013–1015. doi:10.2307/1949612. JSTOR 1949612. Besoek op 2 September 2013.
  3. ↑ Bremer, Ian (28 Mei 2015). "These Are the 5 Reasons Why the U.S. Remains the World's Only Superpower". Time.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Kim Richard Nossal. "Lonely Superpower or Unapologetic Hyperpower? Analyzing American Power in the post–Cold War Era" in Biennial meeting, South African Political Studies Association, 29 June-2 July 1999..  Geargiveer 18 Mei 2020 op Wayback Machine
  5. ↑ From Colony to Superpower: U.S. Foreign Relations since 1776 (Published 2008), by Professor George C. Herring (Professor of History at Kentucky University)
  6. ↑ The Rise and Fall of the Great Powers (1987) geskryf deur Paul Kennedy
  7. ↑ Dellios, Rosita. "China: The 21st Century Superpower?" (PDF). Casa Asia. Besoek op 27 Augustus 2010.
  8. ↑ Angus Maddison. The World Economy: A Millennial Perspective (bl. 98, 242). Organisasie vir Ekonomiese Samewerking en Ontwikkeling, Parys, 2001.
  9. ↑ Miller, Lyman. "www.stanford.edu". stanford.edu. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Mei 2014. Besoek op 27 Augustus 2010.
  10. ↑ "The Superpowers – A Short History". 8 Desember 2008. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Desember 2008.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link)
  11. ↑ "PDF Version - Foreign Policy Research Institute" (PDF). www.fpri.org. Besoek op 31 Mei 2015.
  12. ↑ Bremmer, Ian. 2015. [1] Geargiveer 29 April 2018 op Wayback Machine Portfolio (Penguin Group): New York.
  13. ↑ Cambridge (1995). The New Cambridge Medieval History: Volume 1, C.500-c.700. Cambridge University Press. p. 323. ISBN 9780521362917 – via Google Books.

Bronne wysig

  • Belt, Don (2004). "Europe's Big Gamble". National Geographic. pp. 54–65.
  • Brzezinski, Zbigniew (1997). The Grand Chessboard: American Primacy and Its Geostrategic Imperatives. New York: Basic Books. ISBN 0-465-02726-1.
  • Fox, William (1944). The Super-powers: the United States, Britain, and the Soviet union—their responsibility for peace. Harcourt, Brace a. Co.
  • Kamen, Henry (2003). Spain's Road To Empire: The Making Of A World Power, 1492–1763. Penguin640 pages{{cite book}}: CS1 maint: postscript (link)
  • Kennedy, Paul (1988). The Rise and Fall of the Great Powers. ISBN 0-679-72019-7.
  • McCormick, John, John (2007). The European Superpower. Palgrave Macmillan.
  • Todd, Emanuel (200X). After the Empire – The Breakdown of the American Order.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Supermoondheid&oldid=2620488"