Theo W. Jandrell
Theo W. Jandrell (19 Augustus 1888 – 1968) was ’n Afrikaanse onderwyser en inspekteur van skole, wat ’n groot bydrae maak met die kinderversies en liedjies wat hy geskryf het. Talle van sy liedjies is in die FAK-sangbundel opgeneem en is baie bekend.[1]
Lewe en werk
wysigHerkoms en vroeë lewe
wysigTheodore Walter Jandrell is op 19 Augustus 1888 op Richmond in die Kaapkolonie (vandag in die Noord-Kaap) van Engelse ouers gebore. Sy grootvader, die landmeter Benjamin Jandrell, het hom in 1824 vanaf Liverpool in Engeland in die Kaap gevestig en in die vyftigerjare na Cradock verhuis. Hiervandaan het hy gereeld na die Vrystaat gereis om Voortrekkers se nuwe plase op te meet. Sy vader is Alexander Christian Jandrell, wat as jong man by ’n bank op Graaff-Reinet werk, maar later ’n betrekking opneem by die firma Mortimer en Kie op Richmond.
Theo ontvang sy skoolopleiding aan die publieke skool op Richmond, waar dr. W.J. Viljoen ook skoolgegaan het. In 1907 gee hy onderwys en gaan dan in 1908 na Wellington Boys High, waar hy matrikuleer.[1]
Loopbaan as onderwyser en inspekteur
wysigIn 1909 lê hy die Onderwyserseksamen O3 van die Kaapprovinsie met sukses af en studeer daarna verder aan die Victoria Kollege op Stellenbosch. Vanaf 1912 tot 1913 gee hy onderwys op Richmond en vanaf Julie 1914 tot 1920 in die distrik Wakkerstroom in die Transvaal, waar hy prinsipaal is van Driepoort en Sandspruit, twee klein skooltjies. Hier neem hy leiding met die invoer van Afrikaans as onderrigtaal, maar omdat daar nie genoeg kindergedigte vir opvoeding was nie, skryf hy self ’n groot aantal gediggies. In 1921 word hy hoof van die Laerskool Pionier op Volksrust, ’n betrekking wat hy beklee totdat hy in 1940 aangestel word as Inspekteur van Onderwys in Pretoria. Hierna is hy inspekteur vir Waterberg en daarna Wolmaransstad en omgewing, waarna hy aan die begin van 1945 na die Oos-Randse Inspeksiekring verplaas word met hoofkwartiere op Boksburg.[1]
Sterfte
wysigHy is in 1968 oorlede.
Skryfwerk
wysigKinderversies en gedigte
wysigHy publiseer sy kindergedigte in die bundels Die ou murasie en ander gediggies (vir die hoër klasse van die laerskool) en Moeder en kind en ander gediggies (vir die junior klasse van die laerskool). Van sy kinderverse word opgeneem in die versamelbundels Nuwe Kleuterverseboek en My Afrikaanse verseboek en Pirow Bekker neem daarvan ook op in Digters op die toring. Later versoek mnr. Alers hom om behulpsaam te wees met die saamstel van leesboekies in die Jong Suid-Afrika reeks.
Samesteller
wysigDr. Hugo Gutsche vra sy hulp met die samestelling van die Daeraad liederebundels. Hierdie liedjies is waarskynlik sy belangrikste bydrae tot die Afrikaanse kultuurskat en baie van sy liedjies word later in die FAK Liederebundel opgeneem. Dit is hoofsaaklik volksliedjies waarvoor hy die Afrikaanse woorde verskaf op internasionaal bekende wysies, insluitende liedjies soos Bolandse nooientjie, Dis heerlike lente, Soveel groete stuur ek jou, Ou Karooland, Slaap rustig dapper helde, Slaap hartediefie en Jy’s rein soos lenteblomme. Van sy gedigte word ook getoonset, insluitende Kom huis toe, liefste (getoonset deur Johannes Joubert), Tot die oggend gloor (getoonset deur Johannes Joubert), Langs stille waters (getoonset deur S. le Roux Marais) en Rosegeur en maanskyn (getoonset deur sy dogter, Elsabe Kotzé).
Vertaalwerk
wysigHy vertaal en verwerk O.F. Walton se boek Kinders van die lig vanuit Engels na Afrikaans.
Liedjieskrywer
wysigJandrell het 'n groot bydraer tot die FAK-sangbundel gelewer, wat die eerste keer in 1937 gepubliseer is en Afrikaanse liedjies met musiek bevat. Vir sy lirieke put hy inspirasie uit liedjieskrywers soos Stephen Foster en tradisionele Europese en Amerikaanse melodieë. Sy Bolandse Nooi 'ntjie is op Foster se Beautiful Dreamer gebaseer.
Bolandse nooi'ntjie, stil is die nag,
soet is jou rus na die lang, lange dag!
Saans in my drome kom ek na jou,
smagtend na lonkies uit oë so blou.
Berge en dale kan ons nooit skei,
want in die droomland ontmoet jy vir my."
Publikasies
wysigWerke uit sy pen sluit in:[2]
| Jaar | Publikasies |
|---|---|
| 1924 | Die ou murasie en ander gediggies |
| Moeder en kind en ander gediggies | |
| Samesteller | |
| 1932 | Die dageraad liederbundel vir laerskole (St. IV tot VI) (saam met Hugo Gutsche) |
| 1936 | Die dageraad liederbundel vir St. I tot III (saam met Hugo Gutsche) |
| Vertaling | |
| 1956 | Kinders van die lig – O.F. Walton |
Bronnelys
wysigBoeke
wysig- Dekker, G. Afrikaanse Literatuurgeskiedenis. Nasou Beperk. Kaapstad. Elfde druk, 1970
- Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1. Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk, 1984
- Nienaber, P.J. Hier is ons skrywers! Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Eerste uitgawe, 1949
- Nienaber, P.J.; Senekal, J.H en Bothma, T.C. Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Tweede hersiene uitgawe, 1963
- Pienaar, E.C. Taal en poësie van die Twede Afrikaanse Taalbeweging. Nasionale Pers Beperk. Kaapstad, Stellenbosch en Bloemfontein. Vierde vermeerderde druk, 1931
Ongepubliseerde dokumente
wysig- Jandrell, Theo W. Lewenskets Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein
Verwysings
wysig- ↑ 1,0 1,1 1,2 Afrikaner Geskiedenis: http://www.afrikanergeskiedenis.co.za/19-augustus/
- ↑ Worldcat: http://www.worldcat.org/identities/lccn-no2002081748/