Timoer
Timoer (9 April 1336 – 19 Januarie 1405) was ’n 14de-eeuse Turks-Mongoolse krygsheer en die stigter van die Timoeridiese Ryk. Hy was ook bekend as Timoer Lenk, Tamerlane en Tamburlaine.
| Timoer | |
|---|---|
| Mirza, Beg, Khan | |
 ’n Timoeridiese tekening van Timoer.
| |
| Regeer | 1370–1405 |
| Volle naam | Timoer Lenk |
| Geboortenaam | Timoer |
| Titels | Khan, khagan |
| Gebore | 9 April 1336 |
| Geboorteplek | Kesj |
| Oorlede | 18 Februarie 1405 (op 68) |
| Sterfteplek | Otrar, Syr Darya |
| Begraafplaas | Gur-e Amir, Samarkand |
| Voorganger | Amir Husayn |
| Opvolger | Khalil Sultan |
| Adellike huis | Timoerid |
| Vader | Muhammad Taraghai |
| Moeder | Tekina Mohbegim |
| Geloof | Islam |
Timoer is gebore in Kesj, wat tans bekend staan as Sachrisabz (in die omgewing van Samarkand, Oezbekistan). Hy het sy hele lewe lank oorlog gevoer en het selde langer as ’n paar jaar op een plek gebly. Hy wou ’n nuwe ryk skep op die fondamente van die gevalle Mongoolse Ryk. Hoewel hy ’n militêre genie was — hy het nie ’n enkele veldslag verloor nadat hy in 1370 ten volle aan die bewind gekom het nie — het hy nie geweet hoe om oproerige regerings onderdanig te maak nie. Dit het beteken hy moes gebiede oor en oor verower as hulle in opstand kom. Meestal het dit met onmenslike wreedhede gepaard gegaan, soos die bou van torings met afgekapte koppe. So het hele gebiede ontvolk geraak. Hy is daarom van China tot in Wes-Europa gevrees.
.GIF)
Timoer het oor ’n ryk regeer wat tans strek van Suidoos-Turkye, Sirië, Irak en Iran deur Sentraal-Asië, wat insluit dele van Kazachstan, Afganistan, Armenië, Azerbeidjan, Georgië, Turkmenistan, Oezbekistan, Kirgistan en Pakistan tot selfs by Kashgar in China. Tydens sy bewind is na skatting sowat 17 miljoen mense om die lewe gebring, wat neerkom op omtrent 5% van die destydse wêreldbevolking.[1][2]
Timoer is in die winter van 1405 in Otrar, Kazachstan, oorlede terwyl hy opgeruk het teen sy grootste vyand, China se Ming-dinastie. Ná sy dood het sy ryk vinnig van die kaart af verdwyn. Ná die onafhanklikwording van Oezbekistan word sy dade egter weer dikwels in herinnering geroep omdat dié gebied tydens sy bewind gebloei het soos nooit tevore nie.[3]
Die goue horde
wysigDie bekendste Tartare-groepe het hulle oorspronklik in die omgewing van Moskou en in Oos-Europa gevestig. Hulle was nomade of rondtrekkers, en hul pragtige tente en waens het hulle die naam die Goue Horde besorg. Toktamisj, 'n prins van hierdie rondtrekkende volk, het in 1380 by Tamerlane kom skuiling soek.
Die koning van die Goue Horde, Mamai, het beveel dat die prins uitgelewer moes word, maar Tamerlane het beveel dat die prins uitgelewer moes word, maar Tamerlane het geweier en oorlog het uitgebreek. Die oorlog het nie lank geduur nie. Tamerlane het Moskou verower en Toktamisj op die troon geplaas met homself (Tamerlane) as Toktamisj se opperheer.
Persië
wysigTamerlane het nou in die lande na die weste begin belang stel en in 1381 het hy Persië binnegeval. Dit was tydens hierdie veldtog dat hy sy reputasie as massamoordenaar gekry het. Die inwoners van die stad Isfahan het hulle lank teen Tamerlane se aanslae verset. Kort nadat hy die stad ingeneem het, het hulle gerebelleer. Tamerlane het besluit om van hulle 'n voorbeeld te maak.
Hy het altesame 70 000 van die inwoners laat doodmaak en 'n toring van hul koppe laat opstapel. Tog was Tamerlane nie 'n bloeddorstige maniak nie - hy het geen genot daaruit geput om andere om die lewe te bring nie. Hy was egter oortuig dat vreesinboeseming die enigste manier was om die barbaarse inwoners van Persië in bedwang te hou en oor hulle te heers. Van tyd tot tyd het Tamerlane moeilikheid met Toktamisj gehad. In 1396 het Toktamisj, wat nou khan (hoof) van die Goue Horde was, teen Tamerlane se gesag in opstand gekom. In die middel van die winter het Tamerlane en sy leër noordwaarts na Midde-Rusland gemarsjeer, die Goue Horde verslaan en Moskou vir 'n tweede keer beset.
Indië en Turkye
wysigNa die veldtog het Tamerlane na Samarkand teruggekeer. Hoewel hy reeds in die sestig was, het sy rustelose energie hom voortgedryf. Hy kon maar net nie stil sit nie en hy het na die slagveld verlang. In 1398 het by dus Indië binnegeval met die verskoning dat die sultans van Nieu-Delhi hul Hindoe-onderdane te goed behandel. Nieu-Delhi is verower en tot op die grond afgebreek en die sultans moes Tamerlane se gesag erken.
In die volgende jaar het Tamerlane Turkye binnegeval om die sultan van Egipte te straf oor die hulp wat hy aan Ahmad Jala'ir, 'n vyand van Tamerlane, verleen het, en ook sommer om met die Ottomaanse sultan Bajezid af te reken omdat hy 'n deel van Oos-Anatolië beset bet. In ses groot veldslae is die Turke totaal verslaan. Weer eens het Tamerlane na sy hoofstad teruggekeer, wat hy besig was om op groot skaal te herbou, maar weer eens kon hy nie lank stil sit nie.
Op die ouderdom van 68 het hierdie merkwaardige man hom klaargemaak vir 'n grootskeepse inval in China. Hy het egter kort na die aanvang van die veldtog by Otrar siek geword en is op 19 Januarie 1405 oorlede. Hy is in Samarkand begrawe.
Die karakter van Tamerlane
wysigTamerlane was een van die wêreld se grootste veroweraars. Sy uitgestrekte gebiede laat die verowerings van Caesar en Napoleon maar klein lyk. Wat was die rede vir sy ongelooflike welslae en hoe het hy dit gedoen? Moontlik was dit sy onuitputlike energie en uithouvermoë: hy was altyd oorgehaal en een stap voor die vyand. Hy het vuriglik geglo in die noodsaaklikheid van vinnige beweging in 'n oorlog en het een keer selfs gesê dat dit baie beter is om met tien soldate op die regte plek te wees as met 10 000 op die verkeerde plek.
Tamerlane het in tye van vrede bewys dat by 'n regverdige en wyse regeerder was. Boonop was by 'n groot beskermheer van die kuns en 'n knap skaakspeler. Hoewel hy baie in die Mohammedaanse geloof belang gestel het, was hy nie godsdienstig nie. Sy geloof was saamgevat in die spreuk “Rasti Rousti", wat beteken Mag is Reg.
Samarkand
wysigSamarkand was destyds een van die belangrikste en mooiste stede van Asië. Die stad bestaan vandag nog en baie van die geboue wat in Tamerlane se tyd opgerig is, is nog te sien. Die stad was destyds 'n belangrike handelsentrum vir karavane; die fynste papier ter wêreld is daar vervaardig en die stad se karmosyn-materiaal was oor die hele Europa bekend. Voor Tamerlane se tyd was Samarkand hoofsaaklik van klei en stene gebou, maar Tamerlane het dit herbou en groot moskeë en monumente opgerig.
Verwysings
wysig- ↑ "The Rehabilitation Of Tamerlane". Chicago Tribune (in Engels). 17 Januarie 1999. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Augustus 2018. Besoek op 6 Januarie 2013.
- ↑ Saunders, John Joseph, The history of the Mongol conquests (bl. 174), Routledge & Kegan Paul Ltd., 1971, ISBN 0-8122-1766-7
- ↑ Marozzi (2005), bl. 169-170
Bronnelys
wysig- KENNIS, 1980, ISBN 0798108231, volume 1, bl. 172
Eksterne skakels
wysig
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Timoer.
