Wikipedia

Titus Livius

Romeinse historikus (59 vC – 17 nC)

Titus Livius (Latyns: ˈtɪtʊs ˈliːwiʊs; 59 v.C. – 17 n.C.) was 'n Romeinse geskiedkundige. Hy het 'n monumentale geskiedenis van Rome en die Romeinse mense geskryf, getiteld Ab Urbe Condita[2]. Dit dek die tydperk van die vroegste legendes van Rome voor die tradisionele stigting van Rome in 753 v.C., tot die bewind van Augustus in Livius se eie leeftyd. Hy was goed bevriend met lede van die Julies-Claudiese dinastie en was 'n vriend van Augustus[3] en het die toekomstige keiser Claudius aangemoedig om geskiedenis te bestudeer en te skryf.[4]

Titus Livius
'n Standbeeld van Titus Livius by die Oostenrykse parlementgebou in Wene, Oostenryk
Gebore
Titus Livius [1]

59 v.C.
Patavium, Romeinse Republiek (moderne Padua, Italië)
Sterf17 n.C. (op ouderdom 74–75)
BeroepGeskiedkundige
Noemenswaardige werke
  • Ab urbe condita

Biografie

wysig

Livius is gebore in Patavium in Noord-Italië, tans moderne Padua, waarskynlik in 59 v.C.[5][6][7][8][9] Ten tyde van sy geboorte was sy tuisstad Patavium die tweede rykste stad op die Italiaanse skiereiland, en die grootste in die provinsie Gallia Cisalpina (Noord-Italië). Gallia Cisalpina is tydens sy leeftyd saamgevoeg met Italia en Julius Caesar het aan die inwoners Romeinse burgerskap gegee. In sy werke druk Livius dikwels sy toegeneentheid en trots heens Patavium uit. Die stad was welbekend vir sy konserwatiewe waardes in moraliteit en politiek.[10]

Livius se tienerjare gedurende die 40's v.C. was 'n tydperk waartydens burgeroorloë regdeur die Romeinse wêreld gewoed het. Die destydse goewerneur van Gallia Cisalpina, Asinius Pollio, het Patavium probeer oorreed om Marcus Antonius, leier van een van die strydende faksies tydens die Burgeroorlog tussen Pompeius en Caesar (49-45 v.C.), te ondersteun. Die ryk burgers van Patavium het geweier om geld en wapens tot Asinius Pollio se veldtog by te dra en het weggekruip. Pollio het toe probeer om die ryk burgers se slawe om te koop om die ligging van hul meesters te ontbloot; sy omkopery het nie gewerk nie, en die burgers het eerder hul trou aan die Senaat beloof.[11] Dit is dus waarskynlik dat die Romeinse burgeroorloë Livius verhinder het om tersiêre opvoeding in Rome te ontvang of om 'n toer van Griekeland te onderneem, wat destyds algemeen was vir adolessente mans van die adelstand.[12] Baie jare later het Asinius Pollio spottend kommentaar gelewer op Livius se "patavinisme", en gesê dat Livius se Latyn sekere "provinsialismes" toon waarop neergesien word in Rome. Pollio se grap was moontlik die gevolg van negatiewe gevoelens wat hy jeens Patavium gekoester het uit sy ervarings daar tydens die burgeroorloë.[13]

Livy het waarskynlik in die 30's v.C. na Rome gegaan,[14] en dit is waarskynlik dat hy daarna 'n groot hoeveelheid tyd in die stad deurgebring het, hoewel dit dalk nie sy primêre tuiste was nie. Gedurende sy tyd in Rome was hy nooit 'n senator nie. Hy het ook nie 'n regeringsposisie beklee nie. Sy skrywes bevat elementêre foute oor militêre aangeleenthede, wat aandui dat hy waarskynlik nooit in die Romeinse leër gedien het nie. Hy is egter opgevoed in filosofie en retoriek. Dit blyk dat Livius die finansiële hulpbronne en middele gehad het om 'n onafhanklike lewe te lei, hoewel die oorsprong van daardie rykdom onbekend is. Hy het 'n groot deel van sy lewe aan sy skrywes gewy, wat hy vanweë sy finansiële vryheid kon doen.[15]

Livius was bekend daarvoor dat hy resitasies aan klein gehore gelewer het, maar hy het nie deklamasies (Latyn: declamatio) gelewer nie, wat destyds 'n algemene tydverdryf was. Hy was bevriend met die keiser Augustus en die keiserlike familie. Augustus is deur latere Romeine as die grootste Romeinse keiser beskou, wat Livius se reputasie lank na sy dood bevoordeel het. Suetonius het beskryf hoe Livius die toekomstige keiser, die jong Claudius wat in 10 v.C. gebore is, aangemoedig het,[16] om geskiedkundige werke te skryf.[17]

Livius se bekendste werk was sy geskiedenis van Rome. Daarin gee hy 'n volledige geskiedenis van die Rome, vanaf die stigting daarvan tot die dood van Augustus. Omdat hy geskryf het onder die bewind van Augustus, beklemtoon Livius se geskiedenis Rome se groot triomfe. Hy het sy geskiedenis geskryf met oordrewe weergawes van Romeinse heldhaftigheid om die nuwe tipe regering te bevorder wat deur Augustus geïmplementeer is toe hy keiser geword het.[18] In Livius se inleiding tot sy geskiednisse het hy gesê dat hy nie omgee of sy persoonlike faam in donkerte gehul bly nie, so lank as war sy werk gehelp het om "die herinnering te bewaar aan die dade van die wêreld se vooraanstaande nasie." [19] Omdat Livius meestal geskryf het oor gebeure wat honderde jare vroeër plaasgevind het was die historiese waarde van sy werk twyfelagtig, hoewel baie Romeine geglo het dat sy weergawe daarvan waar is.[20]

Livy was getroud en het ten minste een dogter en een seun gehad.[15] Hy het ook ander werke geskryf, insluitend 'n essay in die vorm van 'n brief aan sy seun, en talle dialoë, heel waarskynlik geskoei op soortgelyke werke deur Cicero.[21] Een van sy seuns het 'n boek oor geografie geskryf en 'n dogter het met Lucius Magius, 'n retorikus, getrou.[22]

Titus Livius is in 17 n.C. in sy tuisstad Patavium dood. Die grafsteen van Livius en sy vrou kon in Padua gevind gewees het.[22]

Werke

wysig
 
Ab Urbe condita (1715)

Liviu se enigste bestaande werk is algemeen bekend as Geskiedenis van Rome (of Ab Urbe Condita. Saam met Polibius word dit beskou as een van die belangrikste relase van die Tweede Puniese Oorlog.[23]

Toe hy met die werk begin het was hy reeds verby sy jeug, waarskynlik 33; vermoedelik het gebeure in sy lewe voor daardie tyd gelei tot sy intense aktiwiteit as historikus. Hy het voortgegaan om daaraan te werk totdat hy op sy oudag Rome verruil het vir Padua, waarskynlik tydens die heerskappy van Tiberius. na die dood van Augustus. Lucius Annaeus Seneca[24] vertel dat hy 'n orator en filosoof was en historiese werke werke in die studievelde geskryf het.[25]

Geskiedenis van Rome het ook gedien as die dryfveer agter die "noordelike teorie" aangaande die Etruskers se oorsprong. Dit is omdat Livius in die boek konstateer: "Die Grieke noem hulle ook die 'Tirrene' en die 'Adriatiese ... Die Alpe-stamme is ongetwyfeld van dieselfde soort, veral die Raetii, wat weens die aard van hul land so onbeskaafd geword het dat hulle geen spoor van hul oorspronklike toestand behou het nie behalwe hul taal, en selfs dié was nie vry van korrupsie nie.”[26] Derhalwe het baie skolastici, soos Karl Otfried Müller, hierdie stelling gebruik as bewys dat die Etruskers of die Tirrene uit die noorde migreer het en afstammelinge was van 'n Alpe-stam bekend as die Raeti.[27]

Ontvangs

wysig

Keiserlike era

wysig

Livius se Ab Urbe Condita Libri (Geskiedenis van Rome) was vanaf die tyd dat dit gepubliseer is in groot aanvraag en die aanvraag was deurentyd hoog gedurende die vroeë jare van die ryk. Plinius die jongere het berig dat Livius se beroemdheid so wydverspreid was dat 'n man van Cádiz na Rome en terug gereis jet met die uitsluitlike doel om hom te ontmoet.[28] Livius se werk het as bron gedien vir die latere werke van Aurelius Victor, Cassiodorus, Eutropius, Festus, Florus, Granius Licinianus en Orosius. Julius Obsequens het Livius, of 'n bron met toegang tot Livius, gebruik om sy De Prodigiis, 'n verslag van bonatuurlike gebeure in Rome vanaf die konsulskap van Scipio en Laelius tot dié van Paulus Fabius en Quintus Aelius saam te stel.

Livius het geskryf tydens die bewind van Augustus, wat aan bewind gekom het na 'n burgeroorlog met generaals en konsuls wat beweer het dat hulle die Romeinse Republiek verdedig, soos Pompeius. Patavium was pro-Pompeius. Om sy status duidelik te maak, wou die oorwinnaar van die burgeroorlog, Augustus, die titel Romulus (die eerste koning van Rome) aanneem, maar hy het uiteindelik die senaatsvoorstel van Augustus aanvaar. Eerder as om die republiek af te skaf, het hy die republiek en sy instellings by keiserlike heerskappy aangepas.

Die historikus Tacitus, wat omtrent 'n eeu na Livius se tyd geskryf het, het keiser Augustus as Livius se vriend beskryf. In sy beskrywing van die verhoor van Cremutius Cordus, beeld Tacitus vir Cordus soos volg uit voor terwyl hy van aangesig-tot-aangesig staan teenoor die fronsende Tiberius:

Daar word gesê dat ek Brutus en Cassius geprys het, wie se loopbane deur baie beskryf is. Titus Livius, by uitstek bekend vir sy welsprekendheid en opregtheid, het Pompeius op so 'n wyse verheerlik dat Augustus hom Pompeianus genoem het, en tog was dit geen struikelblok vir hul vriendskap nie.[29]

Livius se redes vir sy terugkeer na Padua na die dood van Augustus (indien dit wel so is) is onduidelik, maar die omstandighede van Tiberius se bewind verskaf sekerlik grond vir spekulasie.

Latere era

wysig
 
Titus Livius deur Andrea Briosco omstreeks 1567)

Gedurende die Middeleeue het die geletterde klas reeds opsommings gelees eerder as die werk self weens die lengte daarvan, wat moeisaam en duur was om te kopieer en baie stoorplek vereis het. Dit moes gedurende hierdie tydperk gewees het, indien nie tevore nie, dat manuskripte verloor is sonder om vervang te word. Die Renaissance was 'n tyd van intense herlewing; die bevolking het ontdek dat Livius se werk besig was om verlore te gaan, en groot bedrae geld het van eienaar verwissel in die wedloop om Liviaanse manuskripte te versamel. Die digter Beccadelli het 'n landelike huis verkoop om befondsing te bekom om een manuskrip te koop wat deur Poggio gekopieer is.[30] Petrarca en Pous Nicolaas V het 'n soektog na die nou vermiste boeke van stapel gestuur. Laurentius Valla het 'n gewysigde teks gepubliseer, wat die navorsingsveld oor Livius van stapel gestuur het. Dante vermeld hom verskeie kere in sy poësie, en Frans I van Frankryk het opdrag gegee vir uitgebreide kunswerke wat Liviaanse temas behandel; Niccolò Machiavelli se werk oor republieke, die Diskoerse oor Livius, word aangebied as 'n kommentaar op die Geskiedenis van Rome. Respek vir Livius het tot verhewe hoogtes gestyg. Walter Scott bied in sy roman Waverley (1814) as historiese feit aan dat 'n Skot wat by die eerste Jakobynse opstand van 1715 betrokke was, weer gevang (en tereggestel) is omdat hy, nadat hy ontsnap het, tog steeds naby die plek van sy gevangenskap vertoef het in "die hoop om sy gunsteling Titus Livius terug te kry".[31]

Datums

wysig

Die bron waaruit belangrike inligting bekom kan word om moontlike data oor Livius te verkry, is Eusebius van Caesarea, 'n biskop van die vroeë Christelike Kerk. Een van sy werke was 'n opsomming van wêreldgeskiedenis in oudgrieks bekend as die Chronikon, wat uit die vroeë 4de eeu n.C. dateer. Hierdie werk het grootliks verlore gegaan, met behoud van fragmente (hoofsaaklik uittreksels), maar nie voordat dit in die geheel en gedeeltelik vertaal is deur verskeie skrywers soos Hieronimus nie. Die gehele werk bestaan steeds in twee afsonderlike manuskripte, Armeens en Grieks (Christesen en Martirosova-Torlone 2006). Sint Hieronimus het in Latyn geskryf. Fragmente in Siries bestaan ook.[32]

Eusebius se werk bestaan uit twee boeke: die Chronographia, 'n opsomming van die geskiedenis in die vorm van 'n nabetragting of ontleding, en die Chronikoi Kanones, wat bestaan uit tabelle van jare en gebeure. Sint Hieronimus het die tabelle in Latyn vertaal as die Chronicon, en het waarskynlik sy eie inligting uit onbekende bronne bygevoeg. Livius se datums verskyn in Hieronimus se Chronicon.

Die hoofprobleem met die inligting wat in die manuskrips gegee word is dat dit dikwels verskillende datums vir dieselfde gebeurtenisse of verskillende gebeurtenisse gee, en nie dieselfde materiaal heeltemal insluit nie, en herformateer wat dit wel insluit. 'n Datum kan in Ab Urbe Condita of in Olimpiades of in 'n ander vorm wees, soos ouderdom. Hierdie variasies kon plaasgevind het deur skryffoute. Sommige materiaal is ingevoeg onder toesig van Eusebius.

Die onderwerp van manuskripvariasie is 'n hoogs gespesialiseerde veld, waaroor skrywers oor Livius selde talm. Gevolglik word standaard inligting in 'n standaard weergawe gebruik, wat die indruk wek van 'n standaard stel datums vir Livius. Daar bestaan egter nie sulke datums nie. 'n Tipiese aanname is 'n geboorte in die 2de jaar van die 180ste Olimpiade en 'n sterfte in die eerste jaar van die 199ste Olimpiade, wat gekodeer word as onderskeidelik 180.2 en 199.1.[33] Alle bronne gebruik dieselfde eerste Olimpiade, 776/775–773/772 v.C. volgens die moderne kalender. Deur 'n komplekse formule (omdat die 0 verwysingspunt nie op die grens van 'n olimpiade val nie), stem hierdie kodes ooreen met 59 v.C. vir die geboortedatum en 17 n.C. vir die sterfdatum. In 'n ander manuskrip val die geboortedatum in 180.4, of 57 v.C.[34]

Verwysings

wysig
  1. ↑ Titus is die eerste naam (die persoonlike naam); Livius is die Romeinse naam (d.i. behorende aan die Livia gens"). Derhalwe het Titus Livius nie 'n derde naam (d.i. 'n familienaam) gehad nie, wat nie ongewoon was gedurende die Romeinse Republiek nie. Klassieke bronne stem hieroor saam: Seneca (Epistulae Morales ad Lucilium 100.9); Tacitus (Annales IV.34.4); Plinius (Epistulae II.3.8); en Suetonius (Claud. 41.1) noem hom Titus Livius. Quintilianus noem hom Titus Livius (Inst. Or. VIII.1.3; VIII.2.18; X.1.101) of kortweg Livius (Inst. Or. I.5.56; X.1.39). In die grafinskripsie van Patavium, wat heel waarskynlik op Titus van toepassing is, word hy genoem met sy patroniem, (Latyns: T Livius C f, letterlik: Titus Livius Cai filius)
  2. ↑ Die werk beskryf in 142 boeke (libri) die geskiedenis vanaf die stigting van die stad (ab urbe condita), gedateer tot 753 v.C., tot die tyd van Livius self (omstreeks die jaar 10 n.C.). Van die 142 libri het slegs boeke 1-10 en 21-45 behoue gebly, asook enkele fragmente van ander boeke
  3. ↑ Tacitus. Annales. IV.34.
  4. ↑ Suetonius. Claudius. Die Twaalf Caesars. 41.1.
  5. ↑ Volgens Hieronimus is Livius gebore in 59 v.C. en het hy gesterf in 17 n.C. G.M. Hirst was die eerste om voor te stel (gevolg deur Ronald Syme en andere) dat Livius se geboorte- en sterfdatum teruggeskuif word met vyf jaar (64 v.C. – 12 n.C.), maar die idee het nie algemene byval gevind nie.
  6. ↑ William M. Calder III, ‘’Gertrude Hirst (1869-1962),” The Classical World Vol. 90, No. 2/3, Six Women Classicists (November 1996 - Februarie 1997), pp. 149-152
  7. ↑ S.P. Oakley, "Livy and Clodius Licinus", The Classical Quarterly, vol. 42, no. 2 (1992), p. 548
  8. ↑ T.D. Barnes, "Roman Papers deur Ronald Syme, E. Badian", The American Journal of Philology, vol. 102, no. 4 (1981), p. 464
  9. ↑ A Companion to Livy, Wiley-Blackwell (2014), p. 25
  10. ↑ Livy 1998, ix.
  11. ↑ Cicero Philippicae xii. 4.10 (by die Loeb klassieke-biblioteek)
  12. ↑ "Livy | Roman Historian & Author of Ab Urbe Condita | Britannica". Januarie 2024.
  13. ↑ Livy 1998, ix–x.
  14. ↑ Hazel, John (2001). Who's Who in the Roman World. Who's Who Series. Routledge – via EBSCOhost.
  15. ↑ 15,0 15,1 Livy 1998, x.
  16. ↑ Payne, Robert (1962). The Roman Triumph. Londen: Robert Hale. p. 38.
  17. ↑ Suetonius. Claudius. Die Twaalf Caesars. 41.1. Historiam in adulescentia hortante T. Livio, Sulpicio vero Flavo etiam adiuvante, scribere adgressus est. ('In sy jeug het hy begin skryf aan 'n geskiednis onder aanmoediging van Titus Livius en met die hulp van Sulpicius Flavus.').
  18. ↑ Dudley, Donald R (1970). The Romans: 850 BC – AD 337. New York: Alfred A. Knopf. p. 19.
  19. ↑ Feldherr, Andrew (1998). Spectacle and Society in Livy's History. London: Drukpers van die Universiteit van Kalifornië. p. ix.
  20. ↑ Heichelheim, Fritz Moritz (1962). A History of the Roman People. Upper Saddle River, NJ: Prentice-Hall. p. 47.
  21. ↑ Livy 1998, xi.
  22. ↑ 22,0 22,1 Mineo, Companion to Livy, p. xxxiii.
  23. ↑ Dillon, Matthew; Garland, Lynda (28 Oktober 2013). Ancient Rome: A Sourcebook. Routledge. p. 174. ISBN 9781136761362.
  24. ↑ Lucius Annaeus Seneca. Morele Briewe aan Lucilius. 100.9.
  25. ↑ "scripsit enim et dialogos, quos non magis philosophiae adnumerare possis quam historiae, et ex professo philosophiam continentis libros")—Lucius Annaeus Seneca. Morele Briewe aan Lucilius. 100.9.
  26. ↑ Livius. Geskiedenis van Rome. Vertaal deur Eerw. Canon Roberts, E. P. Dutton en Kie., 1912.
  27. ↑ Pallottino, Massimo (1975). Die Etruskers. Vertaal deur Cremona, J. (2de uitg.). Drukpers van die Universiteit van Indiana. p. 65.
  28. ↑ Plinius die jongere. Epistlae. II.3.
  29. ↑ Tacitus. Annales. IV.34. Brutum et Cassium laudavisse dicor, quorum res gestas cum plurimi composuerint nemo sine honore memoravit. Ti. Livius, eloquentiae ac fidei praeclarus in primis, Cn. Pompeium tantis laudibus tulit, ut Pompeianum eum Augustus appellaret: neque id amicitiae eorum offecit.
  30. ↑ Foster 1919, p. 24.
  31. ↑ Scott, Walter (1897) [1814]. "6". Waverley. Londen: Adam and Charles Black. p. 570.
  32. ↑ Fotheringham, John Knight (1905). The Bodleian Manuscript of Jerome's Version of the Chronicle of Eusebius. Oxford: The Clarendon Press. p. 1.
  33. ↑ "Sint Hieronymus (Hieronymus): Chronological Tables". Attalus. 29 Februarie 2016. Besoek op 14 Augustus 2009.
  34. ↑ Livius, Titus (1881). Seeley, John Robert (red.). Livius. Vol. 1. Oxford: Clarendon Press. p. 1. ISBN 0-86292-296-8.

Bronnelys

wysig
  • Titus Livius (1919) [geskryf tussen 27 tot 9 v.C.]. Livius. Vol. I. Vertaal deur Foster, B. O. Boston: Drukpers van Harvard-universiteit. ISBN 0-674-99256-3.
  • Titus Livius (1998) [geskryf tussen 27 tot 9 v.C.]. The Rise of Rome. Vol. Books 1–5. Vertaal deur Luce, T. J. Oxford: Drukpers van die Universiteit van Oxford..

Verdere leesstof

wysig

Eksterne skakels

wysig


Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Titus_Livius&oldid=2672919"