Waldemar IV van Denemarke

Waldemar IV of Waldemar Atterdag (omstreeks 132024 Oktober 1375) was van 1340 tot 1375 koning van Denemarke. Hy was die jongste seun van Christoffel II en sy vrou, Euphemia van Pommere. Hy het die grootste deel van sy kinderlewe en jeug in ballingskap deurgebring nadat sy pa uit Denemarke verban is.

Waldemar IV
Koning van Denemarke
Waldemar IV van Denemarke in ’n hedendaagse fresko.
Waldemar IV van Denemarke in ’n hedendaagse fresko.
Periode 1340–1375
Voorganger Christoffel II
Opvolger Olaf II
Huis Estridsen
Vrou Hedwig van Sleeswyk
Kinders Christopher (1344–1363)
Ingeborg (1347–1370); ouma van Erik van Pommere
Margrethe I van Denemarke (1353–1412)
Vader Christoffel II
Moeder Euphemia van Pommere
Gebore Omstreeks 1320
Oorlede 24 Oktober 1375

Bewind wysig

Ná die sluipmoord op graaf Gerhard III van Holstein deur Niels Ebbesen en sy broers is Waldemar op 21 Junie 1340 as koning gekies. Hy het nie ’n handves geteken soos sy pa nie, waarskynlik omdat Denemarke jare lank nie ’n koning gehad het nie en niemand verwag het dat die 20-jarige koning ’n groter probleem vir die adellikes sou wees as sy pa nie.

Maar Waldemar was ’n slim en vasbeslote man en hy het besef die enigste manier om oor Denemarke te regeer was om beheer oor sy grondgebied te kry. Die verband op Noord-Jutland is afbetaal met die geld wat sy vrou, Hedwig van Sleeswyk, in die huwelik ingebring het en met belasting van boere. Hy kon ook Noord-Friesland terugkry, wat hy dadelik swaar belas het om Suid-Jutland terug te kry.

Hy het ook Denemarke se oostelike provinsie prysgegee om streke te kan terugkoop wat vir hom belangriker was. Hy het teen Seeland opgeruk en dié provinsie oorgeneem. Sy onverskrokkenheid het vrees by sy teenstanders ingeboesem en sy belastingbeleid het die boere in bedwang gehou omdat hulle so hard moes werk om die belasting bymekaar te maak. Teen 1347 het Waldemar van al die Duitsers ontslae geraak en was Denemarke weer ’n verenigde nasie.

In 1349 het builepes (toe bekend as die Swart Dood) uit die niet verskyn. Duisende mense het gesterf en hele dorpe is uitgewis. Tussen 33% en 66% van die mense is dood. Waldemar het voordeel getrek uit die dood van sy vyande en ál meer grond en eiendom ingepalm. Hy het geweier om die belasting te verlaag hoewel minder boere minder grond verbou het. Adellikes het ook die belasting al hoe swaarder gevoel. In die volgende paar jaar het opstande toegeneem.[1]

In 1354 het die koning en adellikes byeengekom om ’n vredesooreenkoms tussen die partye uit te werk. Die ou stelsel van 1282 is heringestel en almal se regte is herstel soos dit voor koning Christoffel II se handves was. Waldemar het egter ’n leër op die been gebring en nog meer grondgebied opgeëis. Rebellie het vinnig toegeneem. In dieselfde jaar was daar ook ’n geldkrisis wat paniek oor die hele Noord-Europa gesaai het.[2]

Waldemar het met die troonopvolging van Swede probeer inmeng deur gravin Elizabet, wat met kroonprins Haakon van Swede sou trou, gevange te neem. Sy is gedwing om in ’n klooster te gaan woon en Waldemar het koning Magnus oorreed om sy seun met Waldemar se dogter, Margrethe, te laat trou. Die adellikes het egter nie ingestem nie en hulle het Magnus gedwing om te abdikeer. Hulle het Albrecht van Mecklenburg, een van die Waldemar se geswore vyande, as koning van Swede gekies. Albrecht het dadelik aan die werk gespring om Waldemar in sy spore te stuit.

Waldemar het steeds rebellies onderdruk en teen Swede en Noorweë geveg tot hy skielik siek geword het. Op 24 Oktober 1375 is hy in Noord-Seeland dood.

Nalatenskap wysig

Waldemar IV word dikwels beskou as die grootste Middeleeuse koning van Denemarke. Volgens bronne was hy ’n intelligente, siniese, onverskrokke en slim heerser met ’n aanvoeling vir politiek en die ekonomie. Hy is opgevolg deur sy kleinseun Olaf IV van Noorweë, die seun van sy dogter Margrethe en Haakon VI van Noorweë.

Sy bynaam "Atterdag" word gewoonlik geïnterpreteer as "weer dag" (die letterlike betekenis daarvan in Deens), wat daarop dui dat hy nuwe hoop vir die koninkryk gebring het ná ’n donker periode van swak heerskappy.

Huwelik en kinders wysig

Waldemar het in 1340 getrou met Hedwig van Sleeswyk en hulle het drie kinders gehad:

Verwysings wysig

Hierdie artikel is merendeels vertaal vanaf die Engelse Wikipedia-artikel en:Valdemar IV of Denmark
  1. Danmarks Historie II www.perbenny.dk
  2. ibid.