Wikipedia:Navraagafdeling/Geesteswetenskappe

April 2010

Hoe word Menseregte dag en Vryheidsdag in Suid-Afrika gevier

Ek sal graag wil weet hoe Suid-Afrikaners Menseregtedag en Vryheidsdag vier aangesien ons die geskiedenis van die dae ken.– Hierdie ongetekende kommentaar is deur 196.25.60.242 (Bespreking • Bydraes) gelewer.

Persoonlik is ek maar te bly oor die ekstra vakansiedae! Ongelukkig skeel die politiek agter dit my min. As mense dink Vryheidsdag gaan hulle vryheid bring, of dat Menseregtedag hulle kan help met menseregte, kan hulle seker maar in die droom voortleef. Groete. Anoniem– Hierdie ongetekende kommentaar is deur 198.54.206.88 (Bespreking • Bydraes) gelewer.

Mei 2010

Soeke na kunstenaar: SG Popoff

Dit wil voorkom asof ek op hierdie blad moontlik iemand kan raakloop wat vir my inligting kan gee oor SG Popoff, olieverf skilder, wat natuurtonele geskilder het. Dit lyk asof hy dalk in die vroeë 1900`s deur Suid Afrika gereis het en skilderye geverf het op hardboard en dan verkoop het om `n bestaan te kan maak / verder te reis. Kontak my asb. by gawie@gabotse.co.za. Dankie. Gawie– Hierdie ongetekende kommentaar is deur 41.117.88.185 (Bespreking • Bydraes) gelewer.

Julie 2010

Racheltjie de Beer

Kan u vir my se, waar ek Racheltjie de Beer (spesifiek die leesboekie) in die hande kan kry?– Hierdie ongetekende kommentaar is deur 41.145.67.53 (Bespreking • Bydraes) gelewer.

Lees die moderne kind te min?

Moderne kinders lees te min. Hulle se dit is verveelig en hou hulle dus besig met ander goed soos "mixit" en "Facebook" en ander goed. Hulle kan nie eers meer reg spel nie en hul kennis verswak omdat hulle nie lees nie. Lees is eintlik baie lekker en leer jou nuwe goed en verbeter selfs jou speling. Deur te lees vermeerder en vebeter jou kennis.– Hierdie ongetekende kommentaar is deur 41.56.200.197 (Bespreking • Bydraes) gelewer.

Liewe bydraer

Dit spyt my, maar ek sal jou eie spelling oor die hoof sien.

Graag verwys ek jou eerste na https://af.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Geselshoekie#Tegnologie_steel_gesinstyd .

Waar daar ander afleiding is, geniet lees nie noodwendig dieselfde prioriteit nie. Daar is jy reg.

"Lees" op sigself is 'n baie ruim begrip. Ek gaan nou nie die narratologie en semiotiek insleep nie, want dan raak die saak baie ingewikkeld. Maar tog: jy weet immers waarvoor die sebrastrepe oor die pad geverf is, reg? Dit is 'n voetoorgang: die motors moet bedag wees op die voetgangers, die voetgangers mag oorloop. Vir elke teken is daar 'n betekende of betekenis. Die skrywers stuur 'n boodskap na die moontlike ontvanger, die ontvanger lees die boodskap en probeer peil wat die skrywer hiermee probeer oordra. Dit wil sê, jy moet iets kan "lees" om te begryp waarvoor dit staan. Mense is ook tekens, ook plante, honde wat blaf, katte wat spin - alles is tekens wat gelees moet word. Hoe meer kompleks die samelewing word, hoe meer moet ons noodwendig "lees".

Jy verwys seker na die lees van boeke. Jy spesifiseer nie of die leesstof fiksie, nie-fiksie of pornoblaaie is nie. Ek veronderstel dus jy verwys na die papiergevulde, inkbekladde reghoekvormige bundeltjies wat in die biblioteek opgestapel is. Of die klomp .pdf's wat jy gratis by die internet kan aflaai?

Nou goed, daar is verskeie faktore:

1. Is daar werklik "genres" (boeksoorte) waarvan die kinders hou en wat wel beskikbaar is? Hier kan jy inreken hoe vrekduur boeke in Suid-Afrika is. As jy in Holland of Duitsland sou bly, kos 'n boek jou dikwels skaars EUR 3,00-15,00. In Suid-Afrika kos splinternuwe boeke selde onder R50,00-R350,00. En, sal die uitgewers sê, dit is alles die Suid-Afrikaanse kopers se skuld. Hoe meer boeke gekoop word, hoe laer sal die pryse daal, sê hulle. Dit klink na 'n sirkelredenasie, maar toemaar, gelukkig is daar biblioteke.

Wat tweedehandse boeke betref, kan jy na willekeur kus en keur teen goedkoper pryse. Jy plunder tweedehandse boekwinkels oor onderwerpe waarvan jy hou. En tog wéét ek daar bestaan nie iets soos Amazon.co.za nie: ek sou graag "The Third Jungle Book" wou lees, maar daardie boek is seker nog nooit na Suid-Afrika gebring nie.

In Afrikaans is daar regtig 'n tekort aan baie genres, soos bv. Ridderromans. Lekker bloedbevlekte swaarde en eer en al sulke goed wat vir INTJ-outjies soos ek nie sin maak nie. Die skrywers het nou eenmaal vasgehaak op sosiale probleme. En dit moor die seuns se lus vir lees. Afrikaanse niefiksie is ook gereeld die stiefkind.

2. As jy eendag 25 jaar oud word en nou jou volle fisiologiese verstand gekry het, dan sal jy insien dat nie alle kennis op die Internet te vinde is nie. Terwyl die skoolhoofde en onderwysdepartemente in hul alwysheid die een skoolbiblioteek na die ander sluit om plek te maak vir rekenaarlokale, besef hulle nie dat baie van die noodsaaklikste, geldige en UITERS SKAARS, DUUR EN WAARDEVOLLE inligting by die deur uitgesmyt word nie. Wikipedia is nie alwetend nie. Hierdie webwerf voed op ander bronne.

3. Afrikaanse tieners en tieners uit die swart gemeenskappe is nie soos die individualistiese Engelse en Duitse stadsdoedies nie. Die Afrikaanse jeug wil meestal klone van hul portuurgroep wees - en die klerewinkels en ander "tienerwinkels" maak SAKKEVOL geld uit hierdie suckers. Ongelukkig is die in-groep nou nie die intellektuele groep in die evolusieleer nie, maar juis die uitskot: en almal probeer juis kompeteer wie se onderbroek om sy enkels kan hang. Op hoërskool kon die Engelse leerders in ons klas my altyd so betower: hulle het die vreemdste goth/punk-modes gemaak uit hul oumas se klerekaste en sulke dik boeke gelees van ongeveer 700 bladsye lank elk. Hulle wou hoegenaamd nie die Mr. Price-klere dra (die enigste modewinkel vir tieners op die dorp) wat die Afrikanerkinders gedra het nie. Die Afrikaanse kinders probeer mekaar met hul kloongedrag en materialisme beïndruk. Ook het ek met 'n Afrikanerseun se ma gepraat in 2011 - hul gesin was tydelik Amerika toe: daar het die kinders openlik vrae aan die onderwysers gestel en die saak bespreek. En die leerders het héwig met mekaar verskil. Toe hy tuiskom in Suid-Afrika het dit vir hom gevoel of sy stamgenote in "hokkies"/"boksies" leef. Hulle kan nie in die klas saamgesels oor 'n onderwerp nie en loop net klas om die dag om te kry. Dit was vir hom erg beklemmend en benepe. So kan jy ook die boeke betrek: dit is nie slegs vir snobs bedoel nie. Dit is eerder 'n verlengingstuk van jou individualiteit en belangstellings. Hou jy van duik, dan is 'n boekrak voel duikboeke deel daarvan. En hoe ruimer jou smaak, hoe meer sê dit iets van jou veelsydigheid. Later is Afrikaanse en Engelse boeke nie meer genoeg nie, nee - dan stel jy belang in Duits, Frans, selfs die verhandelings in Latyn en die oud-Griekse wysgere. Ook in tale wat niemand ken nie. En dit lei na punt 4.

Nou die dag lees ek iewers in "Op weg na begrip" (of was dit nou: "Towards more understanding"?) dat in baie Afrikalande boeke slegs as "studiemateriaal" beskou word. Dit word VREEMD GENOEG JUIS AS "anti-cultural" bestempel. Ek sal later hieroor uitbrei.

4. Lees raak later jou individualiteit. In 'n kompeterend-politiese wêreld is jy uitgelewer aan jou onkunde en wat die sogenaamde self-toegeëiende "meningsvormers" in jou keel afdwing. Jy is nie wat jy nét weet nie - jy is ook dit wat jy NIE WEET NIE. HOE MEER MENSE PRESIES OOR DIESELFDE KENNIS BESKIK, HOE GROTER IS DIE MEDEDINGING, tensy julle om 'n gemeenskaplike doel saamwerk. Verder maak jou naïwiteit ook van jou 'n slagoffer van uitbuiters of eensydige verslaggewers wat die volle waarheid verswyg. Hoe minder jy weet, hoe minder krities kan jy teenoor 'n saak staan. As die Satan vir jou 'n vers uit die Bybel aanhaal, moet jy vyf in sy gesig smyt. As jy dus iets weet wat ander nie weet nie - het jy 'n voorsprong. As jy daardie kennis egter vryelik deel ten gunste van beskawing, is jou doel edel. Hoe meer jy besef jy is uitgelewer aan jou onkunde, hoe meer wil jy weet. Die meeste probleme het reeds 'n antwoord, en dit is in boeke opgeteken. Party in Afrikaans, party in Engels, party in Hollands, Duits, Zoeloe, Latyn... Gaan vind dit.

Uitsprake soos dié op PRAAG hamer deur my kop: My liewe hemel, het die Afrikaner in 1994 dan niks geweet nie? Het hy nie Solsjinitsin gelees, of selfs Arthur Koestler of Albert Camus oor die “Rooi Kerk” nie? Die Franse intellektuele wat in die sewentigerjare verdoemende kritiek op marxisme en kommunisme gelewer het, het in die laat sewentigerjare selfs die voorblad van die Amerikaanse tydskrif Time gehaal.

Vandag het ek nog gelees in die outobiografie An der Hand Gottes: von Pommern nach Südafrika (2004) deur Klaus D. Vaqué (die skrywer van Verrat an Südafrika / Verraad teen Suid-Afrika) oor die Sowjet-Russe wat Pommere tydens die Tweede Wêreldoorlog ingepalm het toe die tyd teen Nazi-Duitsland begin draai het. Die soldate was opgesweep:

"Brecht mit Gewalt den Rassenhochmut der germanischen Frauen! Nehmt sie als rechtmäßige Beute! Tötet, ihr tapferen, vorwärtsstürmende Rotarmisten, tötet!" (bl.5).

In troppe is by huise opgedaag. Een Duitse vroueslagoffer in Kolberg (vandag Kołobrzeg, Pole) is byvoorbeeld 45 keer deur dronk Sowjet-Russe verkrag en vir dood agtergelaat (bl. 6). Van 9-jarige dogters tot 78-jarige vroue is daar nie ontsien nie (bl. 6-7). Oor sulke "geregverdigde" oorlogsverkragtings word daar mos nooit in die geskiedenis gepraat nie.

Verder moet VRAE jou kompas wees.

Ek wou weet waarom is die Jode dan sulke gehate mense deur die eeue heen. Toe ek gaan lees in Lady Magnus se boek, is dit vanaf die Middeleeue heel verklaarbaar:

• Jy is 'n minderheidsgroep.
• Jou God is belangriker as ons kultuurgroep.
• Omdat jy nie in ons kultuur wil deel nie, is jy nie een van ons nie. Jy is outomaties op ons verdagtelys.
• Die Jode glo nie in iets soos "ras" nie - dit is 'n sosiale konstruk.
• Die Jode is dikwels as briljante kundiges genader om vir die konings te kom werk, veral vir die mees gehate werk: as belastinggaarder. As hulle te suksesvol geraak het, het die konings slegs 'n oproep gedoen op die vervolging van die Jode en so hul grond gekonfiskeer. Na 'n tydjie is die Jode weer teruggeroep. Hulle was dan ook die eerste volbloed, wêreldwyse stedelinge wat nooit geboer het nie; pleks daarvan om in die land te belê (wat telkemale gekonfiskeer is), het hulle eerder in boeke, juwele, goud en skilderye belê. En hierdie kommoditeite se waarde vermeerder nogal heelwat meer as jou gemiddelde broodprys. Nou kan jy klaar insien hoe die landvolk in konflik kom met mense wat self niks vervaardig nie. En dan weer - waarom het die landvolk nie by hul eie geliefde konings geld gaan leen nie? Goeie vraag.
• Die Joodse volk het van meet af aan baie klem gelê op die onderwys - want hoe anders sou hulle die Hebreeuse teks kon verstaan, wat tog van hul moedertaal [die landstaal] verskil? Hier is nou klaar nog 'n verskil tussen die landsvolk en die stedelike volk. Eers 200 jaar gelede het die groot verstedeliking begin plaasvind en slegs minder as 50-60 jaar terug is verpligte onderwys in Europa ingestel.
• Met die tasbare en sigbare beleggings ens. het daar 'n groot verskil begin ontstaan tussen die "ryk Jood" en die "arm volk". Vergelyk jou Gini-koëffisiënt. Onthou ook dat die Joodse handelaars dikwels baie beweeglik was tussen lande en veel meer op die hoogte van sake was.
• En dan, soos Magnus ook gesê het [en dit voel ek vandag ook aan my bas hier in Suid-Afrika as blanke], hoeveel van hierdie landvolk het ooit vir die Jode die kuns gaan afvra? Pleks daarvan om net in die rykdom vas te kyk en te sê: "Jy steel van ons!" "Jy is 'n Jood, daarom het jy geld, daarom bedel ek by jou". Ek het eerlikwaar simpatie met die Jode!

5. Die lees van fiksie kan 'n tydrowende taak wees om lewenswaarhede op te doen. En tog spaar dit tyd en geld. Dit kan voorkom dat jy dieselfde foute maak. Want onthou, mense maak oor en oor dieselfde foute dwarsdeur die eeue heen. Trouens, ek voel soms of ons wêreldwyd bloot op 'n 1960's-replay is [as ek The Revival in Indonesia lees], wat weer 'n replay is van die Grieks-Romeinse Ryk voor dit ingetuimel het. Van die oudste slenters vang die "alwyses" met 'n piesangskil. Waarom Afrikaanse jeugboeke heeltyd oor dwelms, seks en vigs handel, weet ek nie - want daar is veel groter verstandsprobleme daarbuite wat aandag behoort te geniet. Ons praat van "menseverhoudinge"; paradigmas wat samelewings kan omswaai van 'n gemaksugtige, egosentriese "wil-hê" samelewing, na 'n vooruitstrewende, altruïstiese "wil-gee" samelewing (waaraan almal meedoen). Ongelukkig leer nie alle boeke vir kinders/lesers om 20 jaar die toekoms in te dink nie; die meerderheid is meer gepla oor wie om vir Saterdagaand se partytjie te nooi. Trouens, seks, dwelms en vigs is dikwels die simptome van 'n dieperliggende etiekfout - en dit is nie noodwendig die sielkundige "selfbeeld" waaraan iets skort nie. Nee, dit is jou lewensingesteldheid. Gaan dit oor wat jy uit die lewe probeer haal ("Ek weet wat ek uit die lewe wil hê"), of wat jy in die lewe wil agterlaat? Die keuse is joune.

6. Dit is niks vreemd as tienerseuns nie lief is vir fiksie nie. Ek was self daar, want my hooffokus was op wêreldkennis, om ingelig te wees. En vandag kan ek nie genoeg lekker fiksie lees nie. Dit is trouens wetenskapsfiksieboeke wat my weer leer lees het. Jy mag droom oor die toekoms en spekuleer wat die uitkoms van die huidige tegnologiese loop kan wees. Jy mag hou van die hegte broederskap in The Jungle Book. Eerder as om nihilisties die dag om te wens of kwaad vir almal te wees of op te stook.

7. Logika is 'n gawe, maar logika alleen gaan jou in die Middeleeue hou (ja, dit was daardie tyd so). Dit is 'n wanpersepsie wat in 'n teelepel water moet versuip. Dit noem ons blote spekulasie en/of retoriek. Kennis moet jy eers opdoen om genoeg gegewens te kry OM DAARDIE LOGIKA op toe te pas.

8. Dikwels is die onderwysers self nie lesers nie en die leerlinge is onbewus van die gratis aanlynstelsel; sien: Biblioteek, waar jy kan gaan kyk watter boeke in jou dorpsbiblioteek is. Vroeër is ook aangevoer "the education system which encourages the students merely to regurgitate what the teacher has taught them" (Towards more understanding: p. 215), maar soos ons nou weet is die uitkomsgebaseerde onderwysstelsel 'n bôggerop, want 'n kind sal altyd die pad met die minste weerstand volg: pleks daarvan om in biblioteke te gaan rondblaai, blaai ons op Google rond. Verder - Sipho in KZN se hinterland het geensins 'n biblioteek tot sy beskikking nie. Waar moet hy al die bronne vandaan kry? Wat as hy geen selfoon- of telefoonopvangs vir Internet het nie? Die kurrikulum het ook nie die leerlinge geleer om twee uiteenlopende feite met mekaar te probeer versoen nie. En die feite word selde in diepte bespreek.

9. Die stryd tussen "boeke" teen "mondelinge vertellinge" is nog lank nie uitgewoed nie.

10. In David Brindley se artikel "Creating a reading tradition" in Towards more understanding 221-224, is daar nog redes:

• Die weer is te lekker: die strand is beter as 'n boek; en tog - Amerikaners dra 'n boek in hul broeksak en die Engelse en Russe lees op moltreine. So?
• Geldskaarste [en tog, wat van die biblioteek?]
• Swak fasiliteite.
• "The common denominator of black and white students is, of course, their aspirations and needs, which are more or less identical. After "survival" needs, what are young people's vital life-concerns? Love, sex, school, sport, cars, entertainment, growing up, and regrettably, drugs, war, death and violence."

Hy stel voor:

• Ouers moet boeke met hul kinders lees en bespreek.
• Kinders moet toegelaat word om enigiets te lees - strokiesprente, pamflette, koerante.
• Boekklubs, feeste ens. kan miskien help

11. Dan, volgens Tötemeyer: Public libraries are often only used as study facilities. Students bring their own study materials and leave the library again with these. The library stock is not consulted, or if it is, it may be only the [p. 102] reference works. Owing to unfavourable social conditions such as overcrowding in the home, lack of electricity, etc. the library is seen as merely a convenient place of study. Some students get rid of their books after having passed their examinations and the library never sees them again

P.O. Fayose tries to explain this phenomenon as follows: "There are no cultural or social rewards for reading. In fact society sees reading as anticultural... Parents and adults rarely read, so children do not have adult role models to imitate.[p. 103] Ons moet ook nie ons blindstaar teen die handjievol gekunstelde swart Engelssprekende stedelinge wat die groot aantal lesers is nie, sê hierdie Nigeriër.

12. Ander faktore by die Afrikatale sluit in: Die meeste boeke is niefiksie (skoolboeke); selde word jeugfiksie in die Afrikataal geskryf; die beroepstaal is Engels - tensy jy jou eie sakebedryf wil begin; baie boeke word swak vertaal of word uit 'n kultuursfeer geskryf wat bots met die ontvanger se kultuursfeer. En dan is daar die ou slaanstok: Apartheid. Apartheid was mos so liberaal (ja!!) om elke taal eweveel reg te gee in sy eie tuisland - soortgelyk aan wat Duitsland en Brittanje vandag aan al die minderheidstale in hul betrokke gebiede doen [dink maar aan die Walliese borde in Wallis...; borde in Fries in Oos-Friesland]. Maar vra gerus wat het toe in die Transkei en Ciskei gebeur - Suid-Sotho en Xhosa is om die apartheidsregering 'n toffie te wys net so van die tafel gevee. Engels is bo-op die lessenaar geplaas en alle wetgewing is net so in Engels ingevul. So: die eie moedertaal word vandag met suspisie bejeën (1993). En vandag (2015) is die Engelse universiteite meer "bevrydend" deur skielik regte toe te ken aan Afrikaans en Xhosa aan die Oos-Kaap, terwyl die Afrikaanse Universiteite landwyd as rassisties beskou word. Vir iemand wat sy geskiedenis ken is die huidige stroom uiters lagwekkend.

13. Laastens, besoek ook www.leesmonitor.nu om meer te wete te kom wat die leesneigings in Nederland is. Daar kry jy antwoorde soos: Welke kinderen houden van lezen? Met name jongere kinderen, meisjes, migranten en leerlingen op de hogere onderwijsniveaus vinden lezen plezierig. Dat kinderen minder van lezen gaan houden als ze ouder worden, komt door de opmars van 'het lezen om te leren' en verplichte boeken voor school. Ook verschuift hun voorkeur van gedrukte boeken naar digitale media zoals computerspellen.

Welke volwassenen houden van lezen? Hoe ouder Nederlanders zijn, hoe groter hun interesse in literair lezen. Er is geen verschil tussen de seksen, al hebben vrouwen wel andere literaire leesmotieven. Ook staan ze positiever tegenover voorlezen dan mannen. Suidpunt (kontak) 19:13, 9 November 2015 (UTC)