Wikipedia

Wladimir Wisotski

Wladimir Semjonowitsj Wisotski (Russies: Влади́мир Семёнович Высо́цкий; 25 Januarie 1938 – 25 Julie 1980) was ’n Sowjet-sanger, liedjieskrywer, digter en akteur wie se loopbaan ’n groot en langdurige invloed op die Russiese kultuur gehad het.

Wladimir Wisotski
Agtergrondinligting
GeboortenaamWladimir Semjonowitsj Wisotski
Gebore(1938-01-25)25 Januarie 1938
Moskou, Sowjetunie
Sterf25 Julie 1980 (op 42)
Moskou
GenresBard
Beroep(e)Sanger, bard, liedjieskrywer, akteur
InstrumenteSewesnarige kitaar, stem
Jare aktief1959–1980

Hy het wyd bekend geword vanweë sy unieke sangstyl en sy lirieke, wat maatskaplike en politieke kommentaar gelewer het in ’n dikwels humoristiese straatsleng. Hy was ook ’n vooraanstaande verhoog- en rolprentakteur. Hoewel sy werk grootliks deur die amptelike Sowjet-establishment geïgnoreer is, het hy merkwaardige roem in sy leeftyd behaal en oefen hy steeds ’n belangrike invloed op baie van Rusland se gewilde musikante en akteurs uit wat sy ikoniese status begeer.

Vroeë lewe

wysig

Wladimir Wisotski is in Moskou gebore.[1] Sy pa, Semjon Wolfowitsj (Wladimirowitsj) (1915–1997), was ’n Joodse kolonel in die Sowjet-weermag en oorspronklik van Kiëf.[2] Sy ma, Nina Maksimowna (gebore Serjogina, 1912–2003), was Russies en ’n vertaler uit Duits.[1] Wisotski se gesin het in ’n kommunewoonstel in strawwe toestande gewoon en het ernstige finansiële probleme gehad. Toe hy 10 maande oud was, moes sy ma terugkeer werk toe om haar man te help sorg vir die gesin.[3][4]

Wisotski se buitengewone teateraanleg het op ’n vroeë ouderdom duidelik geword. Hy het van kleins af ’n besonderse humorsin gehad. Hy onthou daardie eerste jare in die outobiografiese Ballad of Childhood (1975), een van sy bekendste liedere.[5]

Toe die Tweede Wêreldoorlog uitbreek, het sy pa by die Sowjet-weermag aangesluit en teen die Nazi's gaan veg. Nina en Wladimir is na die dorpie Worontsofka in die Orenburg-oblast gestuur waar die seun ses dae van die week in ’n kindertuin deurgebring het terwyl sy ma 12 uur per dag in ’n chemiese fabriek gewerk het.[3] In 1943 het hulle teruggekeer na hul Moskouse woonstel.[1]

In Desember 1946 is Wisotski se ouers geskei en hy het by sy pa en dié se tweede vrou, Jewgenija Stepanowna Liholatowa, gaan woon. Hulle het baie in gemeen gehad, sou sy pa later vertel.[6] Wisotski en sy pa-hulle het van 1947–1949 in ’n militêre basis in Eberswalde in die Sowjet-besette seksie van die naoorlogse Duitsland (later Oos-Duitsland) gewoon.[7] Die lewensomstandighede was hier beter as in Moskou. In 1949 het Wisotski en sy stiefma na Moskou teruggekeer. In 1953 het hy dramalesse begin neem en in dieselfde jaar het hy sy eerste kitaar present gekry. In 1955 het hy sy skoolloopbaan voltooi.[1]

Loopbaan

wysig

In dieselfde jaar het Wisotski ingeskryf by die Moskouse Instituut vir Siviele Ingenieurswese, maar het ná net een semester opgeskop om ’n akteur te word. In Junie 1956 het hy by die Moskouse Kunsteater aangesluit, waar hy sy toekomstige vrou, Iza Zjukowa, ontmoet het. Hier het hy ook kennis gemaak met Boelat Okoedzjawa, ’n reeds gewilde ondergrondse bard. In 1958 het Wisotski sy eerste teaterrol gekry, dié van Porfiri Petrowitsj in Dostojefski se Crime and Punishment. In 1959 het hy sy eerste rol in ’n rolprent gekry – dié van Petja in Wasili Ordinski se The Yearlings. Op 20 Junie 1960 het hy sy graad behaal en aangesluit by die Moskouse Dramateater A.S. Poesjkin. Hier het hy kattekwaad aangevang weens artistieke frustrasie en in 1962 is hy afgedank.[8]

Ná nog twee rolle in rolprente het hy sy eerste behoorlike liedjie in 1961 geskryf: Tattoo. In Junie 1963, terwyl hy in die rolprent Penalty Kick gespeel het, het hy ’n uurlange kasset van sy eie liedjies opgeneem. Eksemplare daarvan is versprei en hy het gou bekend geraak in Moskou. In Oktober 1964 het Wisotski 48 van sy liedjies opgeneem en dit het hom gewild gemaak as ’n nuwe Moskouse ster van folk underground.[9]

1964–1970

wysig
 
Wisotski se gesig op ’n Russiese seël van 1999.

In 1964 is hy genooi om by die nuwe Moskouse Teater van Drama en Komedie aan die Taganka aan te sluit. Op 19 September 1964 het Wisotski sy debuut gemaak in Bertholt Brecht se The Good Person of Szechwan. Dit was in Taganka dat Wisotski op die verhoog begin sing het, met ’n nuwe oorlogstema in sy musikale repertoire. Eindelik is hy gevra om liedjies eksklusief vir Taganka se nuwe toneelstuk oor WOII te skryf. In Oktober 1965 het The Dead and the Living sy première gehad en dit het Wisotski se Stars, The Soldiers of Heeresgruppe Mitte en Penal Battalions ingesluit – treffende voorbeelde van ’n heel nuwe soort oorlogslied wat nog nooit in Rusland gehoor is nie.

Op twee konserte in die destydse Leningrad het hy eintlik sy debuut as solosanger gemaak het. Teen dié tyd het hy erg gedrink en in 1967 het Taganka hom na ’n rehabilitasiekliniek gestuur.[10]

Brecht se Life of Galileo (wat sy première op 17 Mei 1966 gehad het) het Wisotski sy eerste hoofrol besorg. Die reaksie was gemeng; nie al die resensente het gehou van sy openlike emosionaliteit nie, maar dit was die eerste keer dat Wisotski se naam in Sowjet-koerante genoem is.[11] Regisseurs het hom nou ernstig opgeneem en hy het sy eerste "ernstige" rol gekry in Wiktor Toerof se oorlogsprent Come from the Childhood, met twee van sy liedjies.[12][13]

Stanislaf Goworoechin se The Vertical (1967), ’n bergklimdrama, het Wisotski erkenning en roem in die sak gebring. Hy het hard gewerk by Taganka en het al hoe meer dikwels die kans gekry om konserte te hou, waar hy as ’n kultusheld ontvang is.[14]

Ná nog ’n belangrike rol in Pugachov[15] het Taganka moeg geraak vir die akteur se onbetroubaarheid wat hoofsaaklik veroorsaak is deur sy drinkgewoonte en hy is afgedank, en ’n paar maande later weer aangestel. Dit sou ’n patroon word van afdanking en vergifnis wat jare lank voortgeduur het.[16] In Junie 1968 het ’n veldtog in die Sowjet-pers teen Wisotski begin waarin hy aangeval is oor die verspreiding van "immorele, vieslike" liedjies wat die misdaadwêreld, alkoholisme en immoraliteit" sou aanwakker. Daarna het die koerant Komsomolskaja Prawda hom verbind met swartmarkhandelaars wat van sy kassette in Siberië verkoop het.[17] Hy is selfs deur ’n amptenaar van die departement van kultuur ’n "anti-Sowjet-vuilgoed" genoem. Twee van Wisotski se 1968-rolprente is erg gesensor en een vir 20 jaar onttrek.[18] In dié jaar was sy liedere swaar en depressief. Baie van hulle – soos Save Our Souls, The Wolfhunt, Gypsy Variations en The Steam-bath in White – is dadelik geprys as sy meesterstukke. Een van die liedjies was egter minder swaarmoedig – een oor die begin van sy passievolle liefdesverhouding met die Franse aktrise Marina Vlady.[19]

In 1969 het Wisotski in twee films gespeel: The Master of Taiga en Dangerous Tour.[20] Die laaste een is in die pers gekritiseer weens ’n klugtige benadering tot die onderwerp van die Bolsjewiste se ondergrondse bedrywighede, maar vir die algemene Sowjet-fliekvlooie was dit ’n kans om die charismatiese akteur se spel op die silwerdoek te sien. In 1970 het Wisotski die afgesette Sowjet-leier Nikita Chroesjtsjof by sy datsja besoek en ’n lang gesprek met hom gevoer[21] en daarna het hy op ’n groot Sentraal-Asiatiese konserttoer vertrek.[22] Hy en Marina Vlady is eindelik op 1 Desember 1970 getroud (tot groot ergernis van die Moskouse kulturele en politieke elite).[23] Hy was baie kreatief in dié tyd en het tientalle nuwe liedjies geskryf soos die koorsangagtige I Hate, romantiese The Abandoned Ship, sentimentele Lyricale, satiriese I Have Left Russia, humoristiese The Giraffe, A Merry Funeral Song en The High Jumper, asook die oorlogsliedere He Didn't Return from the Battle, The Earth Song, en talle ander.

1971–1973

wysig
 
Staatsmuseum vir Wisotski in Moskou.

1971 het goed begin. Wisotski het die gesogte naamrol gekry in Joeri Ljoebimof se toneelstuk Hamlet.[24] Ná ’n senu-ineenstorting wat met drank verband gehou het, het Wisotski egter in ’n psigiatriese kliniek beland. Teen dié tyd was hy ’n alkoholis. Baie van sy liedere het oor alkoholisme en kranksinnigheid gehandel. Nadat hy gedeeltelik herstel het, grootliks te danke aan Marina se teenwoordigheid, het hy op ’n konserttoer na die Oekraïne vertrek en ’n klomp uitstekende liedjies geskryf. Maar dit was die rol in Hamlet (wat sy première op 29 November 1971 gehad het) wat eindelik sy groot sukses was – die rol van ’n eensame intellektuele rebel wat veg teen die wrede staatsmasjien. Dit was dadelik ’n treffer.

Toe volg nog ’n terugslag: die rolprent The Sannikov Land, waarin Wisotski ’n rol gehad het en waarvoor hy ’n paar liedjies geskryf het, word onttrek – omdat sy gesig te "skandalig herkenbaar" was, soos ’n staatsamptenaar dit gestel het. Een van dié liedjies het egter ’n lewe van sy eie gekry en een van die sanger se bekendstes geword.[25] In 1972 het Wisotski die prys vir die beste manlike rol op die Taormina-rolprentfees gewen vir sy rol in The Bad Good Man (geskoei op Anton Tsjechof se Duel). Sy gewildste liedere in dié tyd was humoristies van aard: Mishka Shifman, Victim of Television en die snaakse The Honor of the Chess Crown.

In April 1973 het Wisotski Pole en Frankryk besoek, vir die eerste keer sedert se kinderjare. Sy grootste treffers van 1973 was I Walked out on a Deal, The Others' Track, The Flight Interrupted en The Monument.

1974–1977

wysig

Wisotski se musikale voortreflikheid kon nie meer geïgnoreer word nie en in 1974 is vier van sy liedjies op ’n plaat uitgereik.[12][26] In September 1974 is hy vir die eerste keer beloon – met ’n erediploma van die regering van die Oezbekistanse Sosialistiese Sowjetrepubliek. Saam met die lidmaatskap van die USSR se Unie van Kinematograwe wat die jaar tevore aan hom toegeken is, het dit baie vir hom beteken. Hy was nou nie meer ’n "anti-Sowjet-vuilgoed" nie, maar eerder ’n onwaarskynlike skakel tussen die amptelike Sowjet-rolprentwese en "progressief-denkende kunstenaars van die Weste".[27] Nog rolprentrolle het gevolg, onder meer in The Only Road, ’n gesamentlike prent van die Sowjetunie en Joego-Slawië wat sy première op 10 Januarie 1975 in Belgrado) gehad het.[28] Wisotski was op die hoogtepunt van sy gewildheid.

Ná nog ’n besoek aan Frankryk in 1975 was daar veranderinge by Taganka en ’n ontevrede direkteur het verklaar dat hy nie meer saam met Wisotski kan werk nie. In dié tyd het Wisotski vermoedelik amfetamiene begin gebruik.[29]

Wisotski en Marina is weer Frankryk toe en daarna, sonder dat hulle toestemming gevra of gekry het, na Noord-Amerika en Kanada. In New York het hy onder andere Mikhail Baryshnikov ontmoet en in ’n uurlange TV-onderhoud verklaar hy is "nie ’n andersdenkende nie, net ’n kunstenaar wat geen planne het om sy land te verlaat waar mense lief is vir hom en sy musiek nie".[30] Tuis het geen teregwysing gewag nie: Leonid Brezjnef was dol oor die kunstenaar en het selfs in die hospitaal oor die telefoon na liedjies geluister wat Wisotksi in sy dogter se huis gesing het.[31] In 1975 het Wisotski van sy treffendste filosofiese skeppings geskryf: The Domes, The Rope, en die hele "Middeleeuse" siklus, insluitende The Ballad of Love, Free Archers en Children of Books.

In September het Wisotski na Joego-Slawië gereis (Hamlet het daar die eerste prys op ’n rolprentfees gewen) en daarna na Hongarye vir ’n konserttoer van twee weke. Van sy beste werke in dié tyd was ’n halfbiografiese A Grand Mistake (’n uitstekende halfparanoïese kykie op sy mediese terugslae) en History of Illness (’n sobere weergawe van dieselfde onderwerp).

In 1977 het sy gesondheid so agteruitgegaan weens verskeie mediese probleme (hart, niere, lewer, kakebeeninfeksie en ’n senu-ineenstorting) dat hy in April in Moskou opgeneem is.[32] Sy skryfwerk het egter nie agteruitgegaan nie – A Rush to Escape (oor die Sowjet-gevangenekampe), My Destiny to the Finish Line, The Life Was Flying by en die satiriese A Letter to a TV Program from the Mental Asylum is van sy beste werke.

1977–1980

wysig

In 1977 het Wisotski ’n onwaarskynlike verskyning op Amerikaanse TV gemaak, in die program 60 Minutes.[33] Daarin is valslik beweer dat hy tyd in die Goelag deurgebring het. In Augustus het hy in Hollywood voor lede van die New York, New York-rolprentspan opgetree.[34] Nog konserte het gevolg in Los Angeles en in Desember het Hamlet na Frankryk getoer, waar dit goeie resensies gekry het.[35]

1978 het begin met ’n reeks konserte in Moskou en die Oekraïne. In Mei het Wisotski ’n nuwe rolprentprojek aangepak: The Meeting Place Cannot Be Changed oor twee speurders in die laat 1940's. Hy was ook betrokke by ’n Taganka-program waar hy sy eie liedjies opgevoer het en het Aleksander Blok gespeel in Anatoly Efros se radiostuk The Lady Stranger.[36]

In November 1978 het Wisotski deelgeneem aan ’n ondergrondse letterkundeprojek teen sensuur.[37] In Januarie het hy weer ’n reeks baie suksesvolle konserte in Amerika gehou. Hierna het hy teruggekeer na die vermoeiende teater- en konsertprogram met sy persoonlike dokter, Anatoli Fedotof, nie net as metgesel nie, maar deel van die Taganka-personeel.[38] In Julie 1979, ná ’n reeks konserte in Sentraal-Asië, het Wisotski ineengestort, is hy klinies dood verklaar en deur Fedotof teruggebring nadat hy kafeïen direk in sy hart gespuit het. In Januarie 1980 het Wisotski ’n jaar verlof geneem. Sy liedjieskrywery het begin afneem en hy het meer konvensionele gedigte begin skryf, hoewel hy nog ’n paar treffers soos White Waltz, The Hunt with Helicopters en Aeroflot 10 Years Later geskryf het.

In die laaste ses maande van sy lewe het Wisotski sporadies op die verhoog verskyn, aangehelp deur groot dosisse dwelms en alkohol. Sy optredes was wisselvallig. Hy het egter bly skryf, meestal gedigte en selfs prosa. Die laaste lied wat hy uitgevoer het, was die folterende My Sorrow, My Anguish en sy laaste gedig, ’n week voor sy dood, was A Letter to Marina.

Dood

wysig

Obskure omstandighede omring Wisotski se dood. Hoewel verskeie teorieë bestaan, is dit waarskynlik uit wat die mens nou van kardiovaskulêre siektes weet, dat hy ’n harttoestand gehad het wat vererger is deur jare van rook, drink en dwelms sowel as die stres van vervolging en ’n moordende werkprogram.

Op 16 Julie 1980 het Wisotski sy laaste optrede gehou in Kaliningrad. Op 18 Julie het hy Hamlet die laaste keer vertolk. Van omstreeks 21 Julie het van sy vriende heeldag en –nag by hom gewaak en sy alkoholinname beheer. Hy het onttrekkingsimtome van die dwelms gekry en soms niemand herken nie. Hy het al hoe rusteloser geraak en soms geskree van die pyn. In ’n stadium het Fedotof hom ’n kalmeermiddel ingegee en veroorsaak dat hy verstik het. Sy lewe is net-net gered.

Op 24 Julie het hy aan sy ma en ’n paar vriende gesê hy is seker hy gaan dié dag sterf. Fedotof het gesê hy sou Wisotski se toestand deur die nag monitor. Nadat Wisotski relatief klein hoeveelhede alkohol ingeneem het, het Fedotof hom weer ’n kalmeermiddel ingegee en langs sy bed gaan sit, maar hy het aan die slaap geraak. Toe hy vroeg die oggend van 25 Julie wakker word, was Wisotski dood. Wisotski se ouers, wat sy alkoholisme geheim wou hou, het geweier dat ’n lykskouing gedoen word en die ware redes vir sy dood is tot vandag toe onbekend.[39]

Wisotski is op 28 Julie in Moskou begrawe.[40] Die bywoning van die Moskouse Olimpiese Spele, wat in die tyd van sy dood plaasgevind het, het dié dag merkbaar gedaal. Duisende mense het in die strate gewag om sy kis te sien.[41]

Ná sy dood het die Sowjet-polisie ’n ondersoek van manslag begin, maar dit gestaak weens ’n gebrek aan getuienis.[42]

Verwysings

wysig
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Новиков В. И. — Высоцкий. 6-е изд. М., Молодая гвардия, 2010. Серия: Жизнь замечательных людей. Вып. 1248. 474 с. ISBN 978-5-235-03353-5. Хронология. Стр. 444. (Wisotski se lewenschronologie, p.444)
  2. ↑ "Еврейские корни Владимира Высоцкого" (in Russies). Jewish.ru. 30 Januarie 2009. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Mei 2017. Besoek op 15 November 2012.
  3. ↑ 3,0 3,1 V. Novikov, p.12.
  4. ↑ Lyudmila Grabenko. "Vysotsky's women" (in Russies). Бульвар Гордона. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Januarie 2015. Besoek op 1 Januarie 2011.
  5. ↑ Svetlana Zubrilina (1998). "Vladimir Vysotsky" (in Russies). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Maart 2016. Besoek op 1 Januarie 2011.
  6. ↑ "S.V. Vysotsky's memoirs" (in Engels). Spintongues.msk.ru. 25 Januarie 1938. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Februarie 2012. Besoek op 27 Desember 2011.
  7. ↑ "Высоцкий, Владимир Семенович" (in Russies). Krugoswet-ensiklopedie. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Junie 2020. Besoek op 1 Januarie 2011.
  8. ↑ V. Novikov, p.47.
  9. ↑ V. Novikov, p.52, 59.
  10. ↑ V. Novikov, p.78.
  11. ↑ V. Novikov, p.84-85.
  12. ↑ 12,0 12,1 Новиков В. И. — Высоцкий. 6-е изд. М., Молодая гвардия, 2010. Серия: Жизнь замечательных людей. Хронология. Стр. 445. (Vysotsky's life chronology, p.445)
  13. ↑ V. Novikov, p. 76-77.
  14. ↑ V. Novikov, p. 94, 95.
  15. ↑ Pugachov. – taganka.theatre.ru
  16. ↑ V. Novikov, p. 109, 11.
  17. ↑ V. Novikov, p.115-118.
  18. ↑ V. Novikov, p. 99-101.
  19. ↑ V. Novikov, p. 104-105.
  20. ↑ Опасные гастроли @ www.kino-teatr.ru
  21. ↑ V. Novikov, p.141
  22. ↑ V. Novikov, p.146.
  23. ↑ V. Novikov, p.149
  24. ↑ V. Novikov, p.151
  25. ↑ V. Novikov, p.162
  26. ↑ V. Novikov, p.204
  27. ↑ V. Novikov, p.205
  28. ↑ Единственная дорога @ www.kino-teatr.ru
  29. ↑ V. Novikov, p.257
  30. ↑ V. Novikov, p.264-266
  31. ↑ V. Novikov, p.256.
  32. ↑ V. Novikov, p.277
  33. ↑ "Vladimir Vysotsky on 60 Minutes With Dan Rather". Russian Memory. 3 September 2010. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Junie 2011. Besoek op 15 November 2012.
  34. ↑ V. Novikov, p.281
  35. ↑ V. Novikov, p.285
  36. ↑ V. Novikov, p.294
  37. ↑ Mark Tsybulsky Vladimir Vysotsky and Metropolis
  38. ↑ V. Novikov, p.325, 339
  39. ↑ V. Novikov, p. 360-361
  40. ↑ V. Novikov, p. 364-365
  41. ↑ Hoberman, J. "Movies: AboutVladimir Vysotsky". The New York Times (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 November 2012. Besoek op 27 Mei 2010.
  42. ↑ "Pravda Smertnovo Chasa (Правда смертного часа)" (in Russies). 1001.ru. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Februarie 2019. Besoek op 6 Februarie 2012.

Eksterne skakels

wysig
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Wladimir_Wisotski&oldid=2449419"