Zomba

Zomba is ’n stad in die suide van Malawi, op die Shirehoogland. Dit is die administratiewe hoofstad van die Zomba-distrik.

Zomba
Stad
Die Universiteit van Malawi se Chancellor College.
Zomba
Koördinate: 15°23′S 35°20′O
Land	Malawi
Streek	Suidelike Streek
Distrik	Zomba
Bevolking
• Totaal	101 140
Tydsone	UTC+2 (Sentraal-Afrikaanse tyd)
• Somertyd	UTC+2

Dit was die hoofstad van beide die Sentraal-Afrikaanse Federasie en Njassaland, soos die streek bekendgestaan het voor die stigting van die Republiek van Malawi in 1964. Dit was daarna ook Malawi se eerste hoofstad totdat Lilongwe in 1974 die nuwe hoofstad geword het. Die parlement het tot in 1994 in Zomba gebly. Die stad is bekend vir sy Britse koloniale argitektuur en sy ligging aan die voet van die dramatiese Zombaplato. Zomba is ook die setel van die Chancellor College van die Universiteit van Malawi.

Koloniale invloed

’n Monument in Zomba vir Malawiese soldate wat tydens die Eerste Wêreldoorlog gesterf het.

Die stad se Britse koloniale verlede is te bespeur in die argitektuur van sy ouer geboue en huise. Zomba was eens ’n gewilde plek in Malawi vir ekspats (immigrante). Sy uiteenlopende kultuur het ingesluit Britse tabakboere en Nederlandse, Duitse en Amerikaanse sendelinge. ’n Engelse laerskool is in die stad geopen en die gimkanaklub was eens die middelpunt van die ekspats se sosiale bedrywighede. Die Britte het ook ’n botaniese tuin en ’n golfbaan in die stad gevestig.

Ekonomie

Zomba is die middelpunt van die omgewing se tabak- en suiwelplase. Ander produkte is rys, mielies, vis en hout van die nabygeleë plato.

In die middestad is ’n mark waar boere van die streek hul produkte verkoop, asook tweedehandse klere en basiese verbruikersgoedere. Ook vars en gedroogde vis uit die Chilwa- en Malawimeer is te koop. Naby die busdepot is ’n paar supermarkte. Indiër- en Sjinese winkels verkoop ingevoerde klere, elektriese toebehore, fietse en ander basiese goedere. Verskeie banke en die Malawiese poskantoor het ook ’n tak in die stad.

Die Zomba-hospitaal is ’n belangrike werkgewer en een van die grootste hospitale in die land. Die Zomba Sentrale Gevangenis is in 1935 gebou en is Malawi se enigste maksimumsekuriteitstronk.

Toerisme

’n Dorpie op die rand van die Zombaplato, met die Ku Chawe Inn op die agtergrond.

Die hoofattraksie vir toeriste is die Zombaplato. Bedrywighede sluit in bergklim, perdry, voëls kyk, hengel en bergfiets ry. Die Ku Chawe Inn, reg op die rand van die plato, is die weelderigste hotel in die gebied. Toeriste kan ook in houthuise slaap of kampeer.

In die stad self is daar twee hostels vir rugsakreisigers en verskeie lodges. Die plaaslike kunsmark is die ideale plek om aandenkings te koop.

Opvoeding

Chancellor College, die grootste van die kolleges van die Universiteit van Malawi, is in Zomba. Dit het vyf fakulteite: geesteswetenskappe, wetenskap, reg, opvoeding en sosiale wetenskap.

’n Uitsig op die Zombaplato vanaf Zomba.

Die Sir Harry Johnston Internasionale Skool bestaan sedert die vroeë 1950's. Op die uitgestrekte terrein is ’n swembad, sokkervelde en basketbal-, vlugbal- en netbalbane en kleiner oefenvelde. Die kollege volg ’n internasionaal aangepaste Britse kurrikulum.

Die Zomba Katolieke Sekondêre Skool is ’n paar kilometer uit die middestad. Dit is ’n staatskool met koshuise wat in die 1940's deur die Rooms-Katolieke Kerk gestig is. Dit word beskou as een van die beste staatskole in Malawi en daar is strawwe mededinging om toelating. Daar is sowat 300 leerlinge en 16 onderwysers.

Die Zomba Teologiese Kollege is in 1977 gestig en word bestuur deur die vyf sinodes van Blantyre, Livingstonia, Nkhoma, Harare en Zambië; dit werk egter ook nou saam met die teologiese departement van die Universiteit van Malawi.

Geografie

Die Zombaplato is die stad se bekendste baken. Op sommige plekke is dit 1 800 m hoog en dit is bedek met gemengde plantegroei. Strome loop deur die plato en daar is watervalle en klein mere. Die Mulunguzirivier ontspring in die plato en vloei deur die stad.

Om na die bopunt van die plato te stap is ’n gewilde toeristebedrywigheid. Van daar af kan die Chilwameer in die noorde, Berg Mulanje in die suidooste en die Shirerivier in die weste gesien word.

Klimaat

Weergegewens vir Zomba
Maand	Jan	Feb	Mar	Apr	Mei	Jun	Jul	Aug	Sep	Okt	Nov	Des	Jaar
Gemiddelde maksimum (°C)	27	27	26	26	24	22	22	24	27	29	29	27	25,8
Gemiddelde minimum (°C)	18	18	18	17	14	12	12	13	15	18	19	18	16
Neerslag (mm)	307	251	257	69	18	10	8	8	5	30	109	277	1,349
Bron: Weatherbase

Vervoer

’n Fasade in Zomba.

Die Zomba-moskee.

Die maklikste manier om na Zomba te reis is per minibustaxi met die M1-hoofweg van Lilongwe of Blantyre af. Daar is ook busse na Liwonde, Mangochi, Balaka, Lilongwe en die Malawimeer. Vragmotors vervoer passasiers na Mulanje en Phalombe. Die pad tussen Zomba en Blantyre is in 2012 tot 2015 herstel en opgradeer.

Noord van die stad is ’n vliegveld wat deur die weermag besit en bestuur word. Die ander naaste lughawe is die Chileka Internasionale Lughawe, 70 km suid van Zomba by Blantyre.

’n Spoorlyn verbind die westelike deel van die stad met die land se spoorweë.

In die stad is daar minibustaxi's, maar die mees algemene manier van reis is fietsry en loop.

Demografie

Jaar	Inwoners
1977	24 234
1987	43 250
1998	64 115
2008	101 140

Eksterne skakels

• Die Zombaplato Geargiveer 26 Mei 2011 op Wayback Machine
• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Zomba.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia