Arie Cornelis Bouman

Arie Cornelis Bouman (gebore 30 Augustus 1892 te Sommelsdijk, sterf 24 Februarie 1966 te Leiden) was 'n professor in Germaanse Tale en die Geskiedenis van Nederlands aan die Universiteit van Stellenbosch en daarna professor in Algemene Taalwetenskap aan die Universiteit van Leiden in Nederland. Hy skryf Afrikaanse dramas en boeke oor Suid-Afrikaanse kuns.

Prof. A.C. Bouman

Lewe en werk

Arie Cornelis Bouman is op 30 Augustus 1892 in Sommelsdijk in Nederland gebore. Nadat hy sy skoolopleiding in Utrecht voltooi het, studeer hy verder aan die Rijksuniversiteit te Utrecht in die Nederlandse taal- en letterkunde, waar hy op 6 Desember 1918 sy doktorsgraad met lof verwerf met ’n proefskrif oor Bijdrage tot de syntaxis der ‘dat’-zinnen in het Germaansch. Hy is hierna kortstondig dosent aan die Rijksuniversiteit te Utrecht totdat hy in 1919 ’n betrekking aanvaar as adjunk kommissaris by die Rijksarchief te Utrecht. In 1921 emigreer hy na Suid-Afrika wanneer hy vanaf April 1921 ’n betrekking aanvaar as hoogleraar in die Germaanse Tale en die Geskiedenis van Nederlands aan die Universiteit van Stellenbosch. Sy leerverpligtinge sluit dus in behalwe Nederlands ook Goties, Oudnoors, Oudhoogduits en Angelsaksies en die letterkunde wat in hierdie tale geskryf is, insluitende die sagas en werke soos Beowulf. Hy spandeer vyf en twintig jaar in Suid-Afrika en maak ’n waardevolle bydrae tot die Afrikaanse taalkunde, letterkunde en kultuur.

In Suid-Afrika behou hy sy bande met die Nederlandse letterkunde en kultuur en word in 1925 lid van die Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. In 1946 keer hy terug na Nederland om professor te word in Algemene Taalwetenskap en die Tale van die Oudgermaanse Volkere en hulle Letterkunde aan die Rijksuniversiteit te Leiden. Hierdie leeropdrag sluit behalwe die Oudgermaanse tale ook die moderne taalteorie in. Hy lewer sy intreerede in 1946 onder die titel Karaktertekening in de Oudgermaansche letterkunde.

Van 1957 tot 1958 is hy Voorsitter van die Maatschappij der Nederlandse Letterkunde en lewer die belangrike rede Literatuur en Mythe voor hierdie organisasie se jaarvergadering. Ook van die Leidse Linguistenkring is hy ’n aktiewe lid en deelnemer en verder dien hy as voorsitter van die Afrika Studie Centrum. Vanaf 1948 tree hy op as redakteur van die tydskrif Neophilologus.

Hy tree af in Junie 1962 en word kort daarna deur ’n motorfiets omgery, wat sy gesondheid ernstig knak. Hy is getroud. Op 24 Februarie 1966 is hy in Leiden oorlede.

Op sy persoon skryf sy kollega aan die Universiteit van Leiden, C.F.P. Stutterheim: "Bouman gaf zich niet gemakkelijk, hij was allesbehalve een allemansvriend. Maar wie eenmaal zijn vertrouwen had gewonnen heeft de vriendschap van deze fijnzinnige, oprechte en hartelijke mens als een weldaad ervaren".

Skryfwerk

Sy werk kan in hoofsaaklik drie afdelings ingedeel word, naamlik taalkundig, kuns en kreatief.

Taalkundige werke

As taalkundige (sy spesialisgebied) publiseer hy ’n verskeidenheid van werke, alleen en saam met ander. Hierdie werke sluit Onderzoekingen over Afrikaanse syntaxis en Middelnederlandse bloemlezing met grammatica en in samewerking met E.C. Pienaar Afrikaanse Spraakkuns. Vir die 1931 uitgawe van die Afrikaanse Woordelys en Spelreëls lewer hy ’n bydrae oor leestekens en sy taalkundige artikels verskyn in talle publikasies in Suid-Afrika, Nederland en elders. Hy lewer ook verskeie bydraes in Nederlandse tydskrifte oor taalkwessies, waarin hy benewens Nederlands ook taaleienaardighede in Afrikaans en Middelnederlands betrek. Selfs die Yslandse sagas ondersoek hy op taalkundige en letterkundige gebied in die publikasies Observations on syntax and style of some Icelandic sagas (in Reykjavik uitgegee) en Patterns in old English and old Icelandic literature (universiteitspublikasie). Die Middelnederlandse epos Beatrijs”voorsien hy van ’n inleiding en verklarende aantekeninge in ’n publikasie van 1941, terwyl hy dieselfde doen vir ’n uitgawe van Guillaume le Clercq se Ferguut.

Kuns

Verder is hy ’n bedrewe kunstenaar en publiseer wyd oor hierdie onderwerp. Hy lewer as gesaghebbende kunsresensent resensies en besprekings oor kuns vir Die Huisgenoot, Die Nuwe Brandwag en ook Elsevier’s Maandschrift in Nederland. Die gesaghebbende boek Kuns in Suid-Afrika, wat vir baie jare die standaardwerk oor hierdie onderwerp is, word in 1935 gepubliseer. Met hierdie boek doen hy baanbrekerswerk deur vir die eerste keer die kwaliteit van ons skeppende kunstenaars aan ’n breër publiek bekend te stel. In 1942 volg hy hierdie publikasie op met die handleiding oor Kuns en kunswaardering.

Kreatiewe skryfwerk

Op kreatiewe gebied skryf hy twee historiese dramas oor die tyd van Willem Adriaan van der Stel, wat beide uitmunt met knap dialoog.

Nerina van Drakenstein word die eerste keer op 27 Oktober 1936 in Franschhoek opgevoer. Die drama speel in 1706 af en beeld die lewe van die Hugenote aan die Kaap uit, wat Frankryk nie kan vergeet nie en vir wie die Kaap steeds ’n vreemde land bly. Hier worstel hulle in die vreemde met die natuur, met mekaar en met hulleself en hulle verlange na vastrapplek. Die gepubliseerde drama word geïllustreer deur houtsneë van Cecil Higgs.

Die drama Dieu et mon Droit of Die heilige pand word geskryf as geleentheidstuk vir die Hugenotefees van 1939. Dit spreek in wese dieselfde problematiek as Nerina van Drakenstein aan en speel af in twee dele in 1689 en 1706. Beide jare word verteenwoordig deur twee tonele. Die drama begin in 1689 met ’n byeenkoms tussen die Hollanders en die Franse, gevolg deur ’n kwaai onderhoud van Simon van der Stel met die leiers van die Franse gemeenskap omdat hulle ’n eie Kerkraad in Drakenstein wil hê. Die gebeure van 1706 word verteenwoordig deur die verhoor van die Raad van Justisie van Adam Tas en sy medeondertekenaars van die petisie teen Willem Adriaan van der Stel en eindig met ’n huwelik van ’n Fransman se dogter met ’n Hollander. Waar daar aan die begin van die drama heelwat wrywing tussen die verskillende volkere is, en die Hugenote se verset teen beide goewerneur Simon van der Stel en goewerneur Willem Adriaan van der Stel in dramatiese episodes geskets word, beeld die troue tussen ’n Franse nooi en boerekêrel teen die einde die samesmelting van die twee volkere uit. In 1929 skryf hy ’n Nederlandse drama De Vikings in Byzantium in rymlose jambiese verse waarin hy die Oudnoorse saga-literatuur verwerk. Hierdie drama is hoofsaaklik ’n leesdrama, aangesien dit moeilik op ’n verhoog opgevoer sal kan word.

Wetenswaardig

• Jan Rabie het tydens sy meestersgraad onder andere by die "streng vakman" Bouman klasgeloop. Hier kry hy naas 'n kursus in Middelnederlands, met spesiale vergunning, 'n kursus in moderne Deens, in stede van die uitgestorwe Goties.

Publikasies

Akademies

Jaar	Publikasie
1918	Bijdrage tot de syntaxis der ‘dat’-zinnen in het Germaansch. (Ac.) Proefschr. Utrecht.
1919	Wulfila's sterfjaar. Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 38, 165-177.
1920	De zinsbouw van Berthold von Regensburg's Predigten. Neophilologus V, 218-230 en 309-315.
1922	Over ongemotiveerde inversie. De Nieuwe Taalgids. XVI, 65-76. Syntaktiese groepen in Afrikaans. De Nieuwe Taalgids. XVI, 225-235. Laura, vom Dom umzingelt. Neophilologus. VII, 91-93. Johannes Ruusbroec en de Duitsche mystiek, I. Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 41, 1-23.
1923	Johannes Ruusbroec en de Duitsche mystiek, II. Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 42, 81-115. De dubbele ontkenning in Afrikaans. De Nieuwe Taalgids. XVII, 17-23. Die litterarische Stellung der Dichterin Hadewijch. Neophilologus. VIII, 270-279.
1924	Johannes Ruusbroec en de Duitsche mystiek, III. Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 43, 249-257. Het Afrikaans. De Nieuwe Taalgids. XVIII, 122-131. en Eduard Christiaan Pienaar, Afrikaanse Spraakkuns. 2e druk, Stellenbosch 1925. Vierde hersiene druk, Stellenbosch 1944. Vraë en oefeningen. Ibid. (9,1Megagreep)
1926	Onderzoekingen over Afrikaanse syntaxis. Kaapstad. Beatrijs (vers 247-248). Leuvense Bijdr. XVIII, 68.
1928	Het probleem van de ‘inwendige taalvorm’. De Nieuwe Taalgids. XXII, Het probleem van de ‘inwendige taalvorm’. I, 24 e.v. Het probleem van de ‘inwendige taalvorm’. II, 293 e.v. Ontlening en relikten in Afrikaans. De Nieuwe Taalgids. XXII, 37-41. De betekenis van het woord arch als adjektief bij personen in het Middelnederlands. Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 47, 114-122.
1929	Moedertaal en geestesvorming. De Nieuwe Taalgids. XXIII, 189-196.
1930	Het 41ste der Limburgse sermoenen en de 10de brief van Hadewijch. Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 49, 26-33.
1931	De datering van Vondel's Geuse Vesper. Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 50, 33-40.
1934	Middelnederlandse bloemlezing met grammatica. Zutphen, 2e druk 1948.
1939	Over reduplicatie en de woordsoorten. De Nieuwe Taalgids. XXXIII, 337-353.
1940	Volundr as an aviator, Särtryck ur Arkiv för Nordisk Filologi LV, 27-42.
1943	Semantika. 1. Adequatie, ellips en inwendige taalvorm. Kaapstad.
1946	Karaktertekening in de Oudgermaanse letterkunde. Rede.
1949	Iets over de werkwijze van Johannes Ruusbroec. Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 66, 183-193. ‘Leodum is minum’: Beadohild's Complaint. Neophilologus. XXXIII, 103-113.
1950	On Volundarkviata. Neophilologus. XXXIV, 169-173.
1951	Het Nederlandse voorvoegsel ka-. Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 68, 97-128. Een drietal etymologieën: 1. Got, aibr (Matth. V, 23), 2. eolete (Beowulf, 224), 3. gārsecg, Neophilologus. XXXV, 238-241
1952	De zin der Germaanse klankverschuiving (resumé). Habd. N. Ph. C. XXII, 68-69. Das Problem der inneren Sprachform und die Psychoanalyse. Lingua III, 2, 147-161. Het Hamdir-lied. Neophilologus. XXXVI, 172-184.
1956	Observations on syntax and style of some Icelandic sagas. With special reference to the relation between Víga-Glúms saga and Reykdoela saga. Reykjavik Kaupmanahöfn.
1957	Literatuur en mythe. JbMNL 1957–1958, 3-16.
1958	An aspect of style in Icelandic sagas. Neophilologus. XXXXII, 50-67. Schets van de semantische structuur in Maerlants Eerste Martijn. Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde LXXVI, 81-94.
1959	Beowulf's Song of Sorrow. Mélanges de Linguistique et de Philologie. Ferdinand Mossé in memoriam. Paris, 41-43. Johan Lambertus Machiel Franken (1882–1959). JbMNL 1959–1960, 125-128.
1960	Over klanksymboliek. Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde LXXVII, 161-186.
1962	Patterns in Old English and Old Icelandic literature. Leiden. Some Remarks on the Language of a Book of Verse in Afrikaans: Krokos. Lingua XI, 59-66 Ferguut, uitg. met inl. en aant. door A. (C.) Bouman. Zwolle.
1964	Beatrys, uitgegee deur A.C. Bouman, tweede druk. Pretoria (Van Stamverwante bodem, VI).

Kuns en teaterstukke

Jaar	Publikasie
1920	Oorkondenboek van Het Sticht Utrecht tot 1301, uitg. d.S. Muller Fz. en A.C. Bouman en K. Heering. Dl. I(-V). Utrecht.
1926	De Zuid-Afrikaanse schilder J.H. Pierneef. Elsevier's Maandschrift jan.
1929	Het Afrikaanse werk van A.M. Luyt. Elsevier's Maandschrift sept. Die Afrikaanse werk van A.M. Luyt. Die Nuwe Brandwag I, 65-69 De Vikings in Byzantium. Amsterdam.
1930	Irma Stern. Die Nuwe Brandwag II, 218-223.
1931	Calecott, sy persoon en sy werk. Die Nuwe Brandwag III, 185-190. Over de schilder Irma Stern. Die Huisgenoot 30 okt. Over de schilder J.A. Smith. Die Huisgenoot 16 maart
1933	Tentoonstelling van J.A. Smith op Stellenbosch. Die Nuwe Brandwag V, 1-4.
1935	Kuns in Suid-Afrika. Kaapstad-Pretoria. 2e bygew. dr. Kaapstad-Pretoria 1938.
1937	Nerina van Drakenstein. 'n Liefde aan die Kaap in Van der Stel se tijd. Toneelstuk in drie bedrijwe. Met hout sneë van Cecil Higgs. Kaapstad-Pretoria.
1939	Dieu et mon Droit of Die heilige Pand. Historiese spel in Vier bedrywe. Kaapstad, Bloemfontein en Port Elizabeth.
1949	Painters of South Africa. Cape Town etc. (X), 134 pp. With ill.

Samesteller

Jaar	Publikasie
1943	Middelnederlandse liedere

Verwysings

Boeke

• Dekker, G. “Afrikaanse Literatuurgeskiedenis” Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
• Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1” Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984
• Malherbe, F.E.J. “Aspekte van Afrikaanse literatuur” Nasionale Pers Bpk. Kaapstad, Bloemfontein en Port Elizabeth Eerste uitgawe 1940
• Nienaber, P.J. et al “Perspektief en Profiel” Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe1969
• Schoonees, P.C. “Die prosa van die tweede Afrikaanse beweging” J.H. de Bussy, Pretoria / Hollandsch-Afrikaansche Uitgevers Maatschappij v/h J. Dusseau & Co, Kaapstad 1939 (derde druk)
• Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel I” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998

Tydskrifte en koerante

• Stutterheim, C.F.P. “Arie Cornelis Bouman” “Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden 1967–1968
• In memoriam-artikel: Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde 1968