Afskaffing van slawerny

Afskaffing, of die afskaffingsbeweging (Engels: Abolitionism), was die beweging om slawerny te beëindig. In Wes-Europa en die Amerikas was die afskaffing 'n historiese beweging wat probeer het om die Atlantiese slawehandel te beëindig en die verslaafde mense te bevry.

Die Britse afskaffingsbeweging het in die laat 18de eeu begin toe Engelse en Amerikaanse Kwakers die moraliteit van slawerny begin bevraagteken het. James Oglethorpe was van die eerstes wat die Verligtingsaak teen slawerny verwoord het, dit op humanitêre gronde in die Provinsie van Georgia verbied het, en daarteen in die Parlement betoog het, en uiteindelik sy vriende Granville Sharp en Hannah More aangemoedig het om die saak kragtig na te streef. Kort na Oglethorpe se dood in 1785 het Sharp and More met William Wilberforce en ander verenig om die Clapham-sekte te vorm.

Die Somersett-saak in 1772, waarin 'n voortvlugtige slaaf bevry is met die uitspraak dat slawerny nie onder die Engelse gemenereg bestaan het nie, het gehelp om die Britse beweging te begin om slawerny af te skaf. Alhoewel anti-slawerny sentimente wydverspreid was teen die laat 18de eeu het baie kolonies en opkomende nasies voortgegaan om slawearbeid te gebruik: Nederlandse, Franse, Britse, Spaanse en Portugese gebiede in die Wes-Indiese Eilande, Suid-Amerika en die Suidelike Verenigde State. Nadat die Amerikaanse Revolusie die Verenigde State tot stand gebring het, het noordelike state, wat begin met Pennsilvanië in 1780, gedurende die volgende twee dekades wetgewing aangeneem wat slawerny afgeskaf het, soms deur geleidelike emansipasie. Massachusetts het 'n grondwet bekragtig wat alle mans gelyk verklaar het; vryheidshofsake wat slawerny op grond van hierdie beginsel uitdaag, het 'n einde aan slawerny in die staat gebring. Vermont, wat van 1777 tot 1791 as 'n onerkende staat bestaan het, het volwasse slawerny in 1777 afgeskaf. In ander state, soos Virginia, het soortgelyke verklarings van regte is deur die howe geïnterpreteer as nie van toepassing op Afrikane en Afro-Amerikaners nie. Gedurende die volgende dekades het die afskaffingsbeweging in noordelike state gegroei, en die Kongres het die uitbreiding van slawerny in nuwe state wat tot die unie toegelaat is, gereguleer.

In 1787 is die Vereniging vir die Afskaffing van die Slawehandel in Londen gestig. Revolusionêre Frankryk het slawerny regdeur sy ryk in 1794 afgeskaf, hoewel dit in 1802 deur Napoleon Bonaparte herstel is as deel van 'n program om soewereiniteit oor sy kolonies te verseker. Haïti (toe Saint-Domingue) het in 1804 formeel onafhanklikheid van Frankryk verklaar en die eerste soewereine nasie in die Westelike Halfrond geword wat slawerny in die moderne era onvoorwaardelik afgeskaf het. Die noordelike state in die VSA het almal slawerny afgeskaf teen 1804. Die Verenigde Koninkryk (toe Ierland ingesluit) en die Verenigde State het die internasionale slawehandel in 1807 verbied, waarna Brittanje pogings gelei het om slaweskepe te blokkeer. Brittanje het slawerny regdeur sy ryk afgeskaf deur die Slavery Abolition Act 1833 (met die noemenswaardige uitsondering van Indië), die Franse kolonies het dit in 1848 weer afgeskaf en die VSA het slawerny in 1865 afgeskaf met die 13de wysiging van die Amerikaanse Grondwet. In 1888 het Brasilië die laaste land in die Amerikas geword wat slawerny afgeskaf het.

In Oos-Europa het groepe georganiseer om die slawerny van die Roma in Walachye en Moldawië af te skaf, en om die lyfeienes in Rusland te bevry. Slawerny is in 1948 onwettig verklaar ingevolge die Universele Verklaring van Menseregte. Mauritanië was die laaste land wat slawerny afgeskaf het, met 'n presidensiële dekreet in 1981. Vandag is kinder- en volwasse slawerny en dwangarbeid onwettig in byna alle lande, sowel as teen internasionale wetgewing, maar mensehandel vir arbeid en vir seksuele slawerny raak steeds tienmiljoene volwassenes en kinders.