Akson

’n Akson (van die Griekse ἄξων áxōn, "as") is ’n lang, dun uitloper van ’n senuweesel, of neuron, wat gewoonlik elektriese impulse van die neuron se selliggaam af stuur. Aksons is ook bekend as senuweevesels.

Struktuur van ’n tipiese neuron

Akson
Dendriet Selliggaam Akson Kern Insnoe- ring van Ranvier Akson- eindpunt Schwannsel Miëlienskede

Struktuur van ’n tipiese chemiese sinaps

Aksonterminaal
Postsinaptiese digtheid Spannings- beheerde Ca++ kanaal Sinaptiese blasie Senuoordraer- vervoerder Reseptor Senuoordraer Akson- terminaal Sinaptiese spleet Dendriet

Werking

Die funksie van die akson is om inligting na verskillende neurone, spiere en kliere te stuur. In sekere sintuigsenuwees, soos dié vir gevoel en hitte, beweeg die elektriese impuls met ’n akson langs van die buiterand na die selliggaam, en van die selliggaam na die rugmurg met ’n ander vertakking van dieselfde akson langs. Aksondisfunksie veroorsaak baie oorerflike en verworwe neurologiese afwykings wat beide die perifere en sentrale neurone kan affekteer. Daar is drie soorte senuweevesels: A delta-, B- en C-vesels. A en B is gemiëlineer en C ongemiëlineer.

’n Akson is een van twee soorte protoplasmiese uitlopers uit die selliggaam van ’n neuron; die ander is ’n dendriet. Verskeie eienskappe van aksons verskil van dié van dendriete, onder meer vorm (dendriete word dikwels dunner na die punt, terwyl ’n akson ewe dik bly), lengte (dendriete is beperk tot ’n klein streek om die selliggaam, terwyl aksons baie langer kan wees) en funksie (dendriete ontvang gewoonlik seine, terwyl aksons hulle gewoonlik stuur). Op al dié reëls is egter uitsonderings.

Aksons word bedek met ’n membraan bekend as die aksolemma; die selplasma van ’n akson heet die aksoplasma. Die vertakte punt van ’n akson word gevorm deur telodendra; die geswolle kop van ’n telodendron is bekend as die aksoneindpunt; dit sluit by die dendron of selliggaam van ’n ander neuron aan en vorm ’n sinaptiese verbinding.

Sommige soorte neurone het geen akson nie en stuur seine van hul dendriete af. Geen neuron het ooit meer as een akson nie; in somme ongewerweldes soos insekte bestaan die akson soms uit verskeie streke wat min of meer onafhanklik van mekaar werk. Die meeste aksons vertak.

Aksons maak kontak met ander selle – gewoonlik ander neurone, maar soms spier- en klierselle – by skakelplekke, wat sinapse genoem word. By ’n sinaps lê die membraan van die akson naby die membraan van die teikensel, en spesiale molekulêre strukture stuur elektriese of elektrochemiese seine oor die gaping. Sommige sinapse kom aan die aksonliggaam voor en ander aan die eindpunte van aksonvertakkings. ’n Enkele akson, saam met al sy vertakkings, kan verskeie dele van die brein besenu en duisende sinaptiese terminale genereer.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Akson.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia