Albertus Stephanus Geyser

Albertus (Albert) Stephanus Geyser (10 Februarie 1918 – 13 Junie 1985) was 'n Suid-Afrikaanse geestelike, geleerde en anti-apartheidteoloog.

Albert Geyser
Albert Geyser in die 1980's
Gebore	Albertus Stephanus Geyser 10 Februarie 1918 Naboomspruit
Sterf	13 Junie 1985 Johannesburg
Nasionaliteit	Suid-Afrika
Beroep	Teoloog, akademikus
Eggenoot	Celia Geyser (née Van der Westhuisen)
Ouer(s)	Petrus en Nina Geyser
Geloof	Hervormd

Albert Geyser, 1930's

Beginjare

Albertus Stephanus Geyser is op Naboomspruit, in die destydse Transvaal gebore. Hy was een van drie kinders van Nina en Petrus Geyser. Hy slaag sy matriek in 1935 aan die Hoërskool Ermelo.

Die volgende jaar het hy aan die Universiteit van Pretoria ingeskryf vir 'n B.A. in tale. Sy broer, Hendrik Johannes, het saam met hom teologie studeer. In 1938 het hy die graad cum laude verwerf, met hoofvakke Grieks en Latyn. In 1941 is die graad B.D. aan hom toegeken. In 1943 het hy 'n M.A.-graad in Grieks en Latyn verwerf. Dieselfde jaar het die Universiteit van Pretoria die graad Doctor Divinitatis met onderskeiding aan hom toegeken. In 1945 het hy ook bykomende kursusse in Aramees en Cyrillies voltooi. Geyser het in 1943 sy doktorale studie in Kerkgeskiedenis begin. Die volgende jaar het hy dit verander na Nuwe Testament. Hy het dit binne 'n jaar voltooi. Op 15 Maart 1946 ontvang hy die graad Doctor Divinitatis Cum Laude. Die titel van die tesis was "Die geslagsregister van Jesus Christus volgens Matteus 1:1-17 en Lukas 3:23-38".

In die veertigerjare het Geyser met Celia van der Westhuizen getrou. Die egpaar het drie seuns en twee dogters gehad.

Loopbaan

In 1941 is hy in die Heilbron-gemeente van die Nederduitsch Hervormde Kerk van Afrika (NHKA) as predikant bevestig. Hy het in 1944 ’n beroep na Noord-Westelike Pretoria aanvaar. Begin 1946 (op die ouderdom van 27) word hy aangestel as lektor in die departement van Nuwe-testamentiese studies aan die Universiteit van Pretoria. Later daardie jaar is hy bevorder tot professor en hoof van die departement. Hy beklee hierdie pos 15 jaar lank. In 1962 aanvaar hy ’n aanstelling as professor in teologie aan die Universiteit van die Witwatersrand. In 1963 bedank hy as predikant van die Nederduitsch Hervormde Kerk. In 1968 het hy ook as lid van die kerk bedank.

Teoloë teen Apartheid

Prof. Ben Marais van die kweekskool op Stellenbosch was miskien die eerste Afrikaanse teoloog om in die openbaar beswaar te maak teen die regering se beleid van apartheid. Sy boek, Colour: Unsolved Problem of the West het in 1952 verskyn. Sy beswaar was nie op die Skrif gefundeer nie, maar op sy ondervinding in die Amerikas. Marais het aangevoer dat totale territoriale segregasie die enigste oplossing was. Maar dit beteken 'n radikale beleid van enorme afmetings; een wat beide ekonomiese en territoriale afsondering behels. Hy glo dat die blankes van Suid-Afrika nie die wil het om dit in werking te stel of om die prys daarvoor te betaal nie. Hy waarsku dat halwe maatreëls onbeduidend sou wees en 'n paar miljoen swartes agterlos om tussen wittes te bly. As dit gebeur sal daar geen eerbare manier wees waarop ons as Christene en demokrate kon vermy om hulle alle politieke regte te gee nie.

Professor Bennie Keet was verbonde aan die kweekskool op Stellenbosch. In 1955 verskyn sy boek Suid-Afrika – Waarheen?. Daarin maak hy dit baie duidelik dat apartheid nie aan die hand van die Bybel geregverdig kan word nie: "Laat ons dit nou maar ruiterlik erken: Die Heilige Skrif, in Ou Testament en Nuwe Testament albei, trek geen skeidslyne of -mure tussen die volke van die wêreld."

In 1955 het Geyser en 12 ander akademici openlik beswaar gemaak teen die verwydering van kleurlingstemmers van die kieserslys en die vergroting van die senaat om dit reg te kry. Die ander 12 ondertekenaars van die beswaarskrif was prof. S.P. Engelbrecht, W.A. Kleynhans, P.V. Pistorius, J.J.N. Cloete, J.A. Louw, B.J. Schlebusch, E.F.W. Gey van Pittius, W.J. de Kock, D.J. Swiegers, B.J. Marais, D. Pont en C. Jacobsz.

In 1954 het die Algemene Kerkvergadering van die NHKA aan prof. Albert Geyser en sy kollega prof. Egge Mulder opdrag gegee om apartheid te toets aan die Heilige Skrif. In die daaropvolgende kerkvergadering in 1957 dra hulle ’n eenstemmige verslag voor waarin hulle erken dat daar geen Bybelse regverdiging vir apartheid bestaan nie. Prof. Adrianus van Selms ondersteun die verslag, maar Mulder trek toe kleinkoppie.

Prof. A.B. du Preez van die teologie fakulteit van die Universiteit van Pretoria het apartheid regverdig in sy boek "Eiesoortige Ontwikkeling tot Volksdiens". Geyser is in 1960 die geleentheid gegun om die boek te kritiseer in die NHKA se joernaal Hervormde Teologiese Studies. In 1960 word die boek "Vertraagde Aksie" uitgegee. Bydraende skrywers het Geyser, Bennie Keet, Ben Marais en van Selms ingesluit. In die boek is apartheid sterk veroordeel.

Na aanleiding van die Sharpeville-slagting het die Wêreldraad van Kerke 'n beraad by Cottesloe in Johannesburg gehou. Al die Suid-Afrikaanse lede van die Wêreldraad, insluitend die NHKA en die NG Kerk is genooi om die beraad by te woon. Geyser en Van Selms het 'n memorandum voorberei waarin hulle die beleid van apartheid kritiseer op teologiese gronde. Die memorandum is aangebied aan die Moderatuur van die NHKA op 28 November 1960 met die versoek dat dit deel vorm van die kerk se voorlegging aan die Cottesloe-kerkeberaad. Die versoek is dadelik verwerp.

Beskuldiging van kettery

In Januarie 1961 hou prof. Adriaan Pont twee massavergadering om beswaar te maak teen die outeurs van "Vertraagde Aksie". Pont hits ook studente aan teen Geyser. Die gevolg was dat Geyser in Oktober 1961 aangekla word van kettery en ongehoorsaamheid. Hy sou in sy uitleg van Filippense 2:6 aan Jesus 'n laer status as God toegeken het. Die saak is deur die Sinodale Kommissie van die NHKA aangehoor. Geyser is vrygespreek op die aanklagte van ongehoorsaamheid, maar skuldig bevind op die aanklag van kettery. In Mei 1962 word hy ontslaan met verlies van sy status as predikant. As gevolg hierdie besluit neem prof. Van Selms sy ontslag, terwyl Labuschagne ontslaan word. Geyser het egter die bevinding op hersiening geneem na die Hooggeregshof. Op 15 Mei 1963 word die verhoor op dramatiese wyse beëindig toe die hof hoor dat die partye ’n skikking bereik het. Geyser is tot sy amp herstel en die kerk het onderneem om al sy regskoste te betaal. Die Kommissie van die Algemene Vergadering van die NHKA het in die openbaar verklaar dat hulle ’n bona fide fout gemaak het met hul interpretasie van Geyser se standpunt. Geyser het egter reeds ’n pos by Wits aanvaar.

Christelike Instituut

As eerste stap tot die stigting van die ekumeniese studiegroep, het Albert Geyser en Ben Engelbrecht 'n Christelike maandblad, Pro Veritate, in die lewe geroep. Op voorstel van Geyser word Beyers Naudé genooi om die redakteur te word. Hy gaan akkoord en die eerste uitgawe verskyn in Mei 1962. Die stigtingsvergadering van die Christelike Instituut het op 13 Augustus 1963 plaasgevind. Op voorstel van Geyser is Naudé gevra om die instituut se direkteur te word, maar hy wou eers daaroor nadink. Hy het geweet dat hy nie sy amp as predikant sou kon behou nie. Op 22 September daardie jaar deel hy sy gemeente (NG gemeente Aasvoëlkop) mee dat hy besluit het om direkteur van die Christelike Instituut te word. Ná sy afskeidspreek die volgende week, lees die konsulent sy ontslag as predikant aan die gemeente voor. Prof. Geyser was die voorsitter van die beheerraad van die Christelike Instituut.

Broederbond

Prof. Van Selms het in Mei 1963 'n biljet opgestel met die opskrif "Kerk en Geheime Organisasie, met verwysing na die Vrymesselary en die Broederbond". Labuschagne het gehelp met die verspreiding daarvan. Dit het opslae gemaak. Beyers Naudé, 'n vooraanstaande lid van die Broederbond, het juis toe oorweeg om sy lidmaatskap te beëindig en het hy, onder andere, met Van Selms en Geyser daaroor gepraat. Tydens die gesprekke met Geyser, het hy 'n aantal geheime dokumente van die Broederbond aan Geyser oorhandig om sy raad in te win. In November 1963 besluit Geyser om die geheime dokumente te fotostateer en aan 'n joernalis van die Sunday Times te gee. Aanvanklik word Naudé beskuldig, maar hy voer aan dat hy die dokumente aan 'n "medeteoloog" gegee het. Geyser erken toe dat hy die sondebok was wat die dokumente aan die koerant gegee het.

Lastersaak

Gedurende 1964 en 1965 het prof Pont 'n reeks artikels in die NHKA se maandblad, Die Hervormer, geskryf. Daarin het hy te velde getrek teen die twee "medeteoloë" by die Christelike Instituut. Hulle sou, onder andere, die kommunisme ondersteun, voorstanders van sabotasie wees, 'n rewolusie beplan en boonop skynheilig, geveinsd, leuenagtig, gewetenloos en lafhartig wees. Daar was geen twyfel oor die feit dat hy na Geyser en Naudé verwys het nie. Laasgenoemdes het Pont gedagvaar vir laster. Die verhoor het 'n aanvang geneem op 15 Februarie 1967. Aan die einde daarvan ken die hof hulle skade van R20,000 elk toe en gelas Pont om hul koste van omtrent R150,000 te betaal.

Persoonlike gevolge van teenkanting

Tydens sy leeftyd het Albert Geyser 'n duur prys betaal vir sy teenkanting van apartheid. Sy oorlewende seun vertel hoeveel pyn sy pa en broer gevoel het toe sy pa se studente die saak van kettery teen hom aanhangig gemaak het. So ook die beledigings wat Adriaan Pont in sy rigting geslinger het.

Die skrywers Labuschagne en Van Aarde et al. bevestig hoe Geyser preekbeurte in sy kerk ontsê is. Sy telefoon is afgeluister en sy pos oopgemaak. Hy het ternouernood aan 'n moordaanslag ontkom toe daar gepeuter is met die remme van sy motor. Geyser is deur sy eie broer (ook 'n predikant) in 'n kerkvergadering "'n duiwel in die gestalte van 'n engel van die lig" genoem. Sy vrou is deur al die ellende verskeie kere in 'n inrigting opgeneem. Sy kinders is so in Afrikaanse skole afgeknou dat hulle in Engelse skole geplaas moes word. Daar was selfs 'n bomaanslag op die kantore van die Christelike Instituut, wat op die ou end ook verban is as 'n kommunisties-besmette organisasie.

Vir ’n aantal jare het die vriendskap tussen Naudé en Geyser voortgeduur ten spyte daarvan dat Naude die Christelike Instituut vir sy eie politieke doelstellings gebruik het. Maar toe Naudé en Desmond Tutu begin agiteer vir sanksies teen Suid-Afrika, het hy Geyser van hom en die Christelike Instituut laat vervreem.

Geyser het afgetree by Wits in 1983. Drie jaar later is hy oorlede.

In 2014 het sy alma mater, die Fakulteit van Teologie by die Universiteit van Pretoria, die eerste A.S. Geyser Gedenklesing aangebied. Te midde van die anti-standbeeld manie wat in Suid-Afrika geheers het, skryf Prince Mashele op 1 Mei 2015 in die Sowetan dat 'n standbeeld vir Albert Geyser opgerig moet word.

Publikasies

• (1943). Die Iphigeneia Aulidensis van Euripides: 'n kritiese ontleding. MA thesis, University of Pretoria. OCLC No. 810135256.
• (1945). "Die vroegste heidenberig oor Christus en die Christene. HTS Teologiese Studies / Theological Studies. 2:1, p. 5-16. DOI: 10.4102/hts.v2i1.3334.
• (1946). "Die beeld van God volgens die Nuwe Testament. HTS Teologiese Studies / Theological Studies. 3: 3/4, p. 202-209. DOI: 10.4102/hts.v3i3/4.3559.
• (1946). Die geslagsregister van Jesus Christus volgens Matth. 1:1-17 en Luk. 3:23-38. D D dissertation, University of Pretoria. OCLC No.: 830564996.
• (1946). "Teksverbeteringe van die Afrikaanse Bybel - Nuwe Testament. HTS Teologiese Studies / Theological Studies, 2: 4, p. 187-190. DOI: 10.4102/hts.v2i4.3526.
• (1950). "Die wenslikheid van 'n hersiening van die Afrikaanse vertaling van die Bybel. III. Die Evangelie volgens Markus." HTS Teologiese Studies / Theological Studies. 6, 4. DOI: 10.4102/hts.v6i1/2.3607.
• (1951). "Antwoord aan Prof. P.V. Pistorius." HTS Teologiese Studies / Theological Studies. 8, 1.
• (1951). "Die betrekking tussen Jesus en Johannes die Doper." HTS Teologiese Studies / Theological Studies. 7.
• (1952). Die navolging van Christus. Vertaal...toegelig en ingelei deur Dr. A.S. Geyser. Kaapstad: H.A.U.M.
• (1953). "Die "Eerste Algemene Kerkvergadering". HTS Teologiese Studies / Theological Studies. 9.
• (1953). "Lukas se Segsman vir die Geskiedenis van die Emmausgangers." HTS Teologiese Studies / Theological Studies. 9: 2.
• (1953). "Wyle Prof. H.G. Viljoen." HTS Teologiese Studies / Theological Studies. 9: 2.
• (1954). "Voorwaardes vir die prediking." HTS Teologiese Studies / Theological Studies. 11:1, 1-7.
• (1957). "The Youth of John the Baptist: A Deduction from the Break in the Parallel Account of the Lucan Infancy Story." Novum Testamentum. 1, 1: 70-80. Co-author with H. B. Kossen. DOI: 10.1163/156853685X00553.
• (1959). "Die name van Petrus en I. Petrus." HTS Teologiese Studies / Theological Studies. 15.
• (1960). Vertraagde aksie: 'n ekumeniese getuienis vanuit die Afrikaanssprekende kerk. (A.S Geyser & B.B. Keet, eds.). Pretoria: HAUM.
• (1960). "Die Eerste Evangelie oor die eenheid van die kerk as Christusgetuienis," in Vertraagde aksie - : 'n ekumeniese getuienis vanuit die Afrikaanssprekende kerk. (A.S Geyser & B.B. Keet, eds.). Pretoria: HAUM, 12–23.
• (1960). "Un Essai d'Explication de Rom. XV. 19." New Testament Studies, 6, 2: pp. 156-159. DOI: 10.1017/S0028688500000813.
• (1961). "Barnabas: Van Leviet tot Apostel." HTS Teologiese Studies / Theological Studies. 17.
• (1961). "Die Skrif beveel 'n sigbare eenheid van die Kerk." Hervormer. 51: 12.
• (1961). "Logos en Ideologia: Woord en Skynwoord." HTS Teologiese Studies / Theological Studies. 16: 4.
• (1962). Christian Nationalism and academic freedom: address delivered at the University of Cape Town on 12th June. Cape Town: National Union of South African Students.
• (1964). Living together. Addresses by T.G.V. Inman & A.S. Geyser to the C.U.S.A. assembly, Durban, October. Johannesburg: Congregational Union of South Africa. Ed. C. Kemp. OCLC No. 1017324513.
• (1964). The herald's wand in the sending of the twelve. Inaugural lecture delivered 2 October. Johannesburg: Witwatersrand University Press. OCLC No. 896744056.
• (1965). Freedom and Order. Address delivered by Albert Geyser on the UCT day of affirmation of academic and human freedom, May. Cape Town: publisher not identified. 8 pages. OCLC No. 63496894.
• (1969). "Calvyn was nie 'n Nasionalis nie." Pro Veritate, June. pp. 4-6.
• (1970). "The Semeion at Cana of the Galilee." Studies in John. Presented to Professor Dr. J. N. Sevenster on the Occasion of his Seventieth Birthday. Ed. W.C. van Unnik. Novum Testamentum, Supplements. 24: 12-21. Leiden: Brill. ISBN 978-90-04-26601-8. DOI: 10.1163/9789004266018.
• (1975). "The Letter of James and the social condition of his addressees." Neotestamentica. 9: 25-33.
• (1978). "Jesus, the Twelve and the Twelve tribes in Matthew." Neotestamentica. 12: 1-19.
• (1980). Aspects of Jewish life in South Africa: Three lectures. B. M. Casper, A. S. Geyser, I. Norwich. Johannesburg: Friends of the Library, University of the Witwatersrand.
• (1980). "The place of the Bible in religious education." Journal of Theology for Southern Africa. 33,4: 16-23.
• (1986). "Israel in the fourth gospel." Neotestamentica. 20: 13-20.

Leesstof

• Van Aarde, A G, De Villiers, P G R & Buitendag J: The forgotten struggle of Albert Geyser against racism and apartheid. HTS Teologiese Studies. 2014. 70(1), art #2820, 10 pages. http://www.hts.org.za/index.php/HTS/article/viewFile/2820/pdf
• Dreyer, Wim: In Pursuit of Justice: Albert Geyser's story as told to the media. Studia Historia Ecclesiasticae, Volume 41, No 3, 2015, pp.184-197. https://www.upjournals.co.za/index.php/SHE/article/download/396/459 Geargiveer 22 September 2017 op Wayback Machine
• Labuschagne, Casper. "Beyers Naudé en het verzet tegen de apartheid: Achtergrondinformatie van een medestrijder van het eerste uur", http://www.labuschagne.nl/artikelen/BN-lezing%202011.pdf
• Marais, Ben: Albertus Stephanus Geyser (1918–1985), ’n biografie. 1988.