Casper Schmidt

Casper Schmidt (*6 Januarie 1947, Johannesburg -† 14 Mei 1994, New York) was ’n dokter wat later in psigoanalise spesialiseer en ’n psigiatriese praktyk in New York bedryf. As Afrikaanse digter en skrywer verower hy die Perskorprys vir sy poësie. Schmidt was ook bekend vir werk in die MIV/vigs veld, en is self later aan vigsverwante oorsake oorlede.

Lewe en werk

Casper Gottlieb Schmidt is op 6 Januarie 1947 in Johannesburg gebore. Sy broer Wilhelm is ’n beeldhouer en digter. Hy gaan skool in Windhoek in die destydse Suidwes-Afrika en bekwaam homself daarna as geneesheer aan die Universiteit van Pretoria. Hier is hy een van vier bekende digters wat gelyktydig by die Universiteit van Pretoria se mediese skool ingeskryf is. Die ander drie is Phil du Plessis, Henk Rall en Menno Stenvert. Hy is in hierdie tyd reeds bekend vir sy avant-garde gedigte en is ’n medewerker van die tydskrif Wurm. Na sy studies bedryf hy kortliks in Soweto ’n algemene mediese praktyk. In November 1974 vertrek hy na Amerika, waar hy as psigiater kwalifiseer en vir ’n tyd lank werksaam is in die Bellevue Hospitaal. Hy besluit om psigoanalis te word en ondergaan sy persoonlike analise by ’n volgeling van Frieda Fromm-Reichmann, bekend vir haar psigoanalitiese werk met skisofrene. Daarna kwalifiseer hy hom verder as ’n kinderpsigiater en vestig ’n praktyk in hierdie veld in New York.

Hy raak wyd bekend as een van die kundiges wat die mening verwerp dat vigs deur die MI-virus veroorsaak word. Hy skryf verskeie artikels oor die historiese, sosiale en sielkundige oorsake van vigs, wat onder andere in The Journal of Psychohistory gepubliseer word. In New York is hy Associate Director van die Institute of Psychohistory asook lid van die vigs aksiegroep ACT UP. Die Institute of Psychohistory is ’n organisasie wat veral gedragsoorsake ondersoek en gedrag dus as basis vir dissidente menings oor vigs gebruik. Verder fokus hulle op psigo-biografie (ontleding van die biografieë van leiers wat verteenwoordigend is van ’n era of streek); geskiedenis van kindheid (ondersoek na hoe kinders in verskillende tydperke behandel is om die impak op ’n gemeenskap te bepaal); en groep-psigohistorie (ontleding van die onbewuste fantasieë van ’n publiek). Hy is ’n bedrywige grafiese kunstenaar, soos verskeie sifdrukke in Suid-Afrikaanse versamelings getuig, asook kunshandelaar en pottebakker, wat aan groeptentoonstellings in Amerika en elders meedoen. In 1985 bring hy sy eie uitgewery, Ombondi Uitgewers, op die been om sy kortverhaalbundel “Kokende gô” uit te gee en hy stig ook ’n kunsgalery in New York met dieselfde naam om Suid-Afrikaanse kunstenaars se werk te bevorder.

Sy geestestoestand is sodanig dat hy makabere speletjies met sy vriende speel en hy stuur aan sommige van hulle byvoorbeeld hulle eie gedetailleerde doodsberigte in poëtiese taal. Toe hy in 1991 vir die laaste keer sy geboorteland besoek, lig hy sy vriende en familie in dat Hodgkin se siekte by hom gediagnoseer is. Hy is op 14 Mei 1994 in New York oorlede aan vigsverwante oorsake.

Skryfwerk

Hy begin skryf in matriek en word daarna op universiteit gestimuleer om hom met groter erns aan die skryfkuns te wy. In hierdie tyd het hy noue kontak met ander aspirant-geneeshere wat ook gedigte skryf, soos Phil du Plessis, Menno Stenvert en Henk Rall, en ook met Wilhelm Knobel. Hy publiseer gedigte in verskeie tydskrifte, insluitende Wurm, Standpunte en Kol. Die gedigte wat hy in sy vier digbundels “Adder om aarde”, “Terra incognita”, “Nuwe en nagelate gedigte” en “Pelgrims in aspiek” bundel, bevat vele vreemde woorde, obskure verwysings en vergesogte beelde, sodat die poësie, ten spyte van mooi onderdele, in groot mate onverstaanbaar word. Sy poësie word beïnvloed deur die modernisme, die Duitse ekspressionisme en die eksperimentele rigtings in die Nederlandse en Vlaamse letterkunde in die sestigerjare.

Sy debuut is met “Adder om aarde”, wat gedigte bevat met besinning oor die lewe, die wêreld en die metafisika. Dit is ’n intellektualistiese bundel wat swaarwigtig van toonaard is, met die gebruik van talle ongewone, selfs onverstaanbare, woorde. Desnieteenstaande is daar ’n aantal gedigte wat belofte toon vir die toekoms en getuig van ’n skerp intellek.

“Terra Incognita” word in 1975 met die Perskorprys bekroon. Die titel beteken “onbekende gebied” en is die woorde wat deur ontdekkingsreisigers op vroeë kaarte van die wêreld aangebring is, waardeur aangedui is dat hierdie gebied nog nie verken is nie. Hierdie titel lewer ook kommentaar op die hegte strukturering van die bundel, waar die begin van ekstatiese liefdesverse algaande versomber tot die elegieë in die laaste afdeling. Soos die onbekende wêreld verken word deur die poësie, word dit omgevorm tot besit, maar ook die teenoorgestelde gebeur: dit wat as bekend gewaan was, word deur die poësie weer vervreem en omgeskep tot terra incognita. Die eerste afdeling van die bundel (“Hooglied”) bevat liefdesverse, waarin veral die paradoks ontgin word dat die mees vlietende ervaring van liefde eindelik die mees duursame is en dat besitname eintlik prysgawe beteken. In die tweede afdeling (“Argaïese nagtegaal”) word die motiewe van ’n mislukte verlede, verval en vernietiging in die hede en die wagtende apokalips in die toekoms gekombineer met die soektog om in hierdie chaos die tydlose en selfgenoegsame te red. Hierdie kontras word voortgesit in die derde afdeling (“Grys oog”), waar die bekende en onbekende aarde betrag word en teerheid teenoor geweld, vervlietende teenoor die ewige en die begin teenoor die Oordeel gestel word. Die bundel word afgesluit met twee elegieë, wat weer terugverwys na die openingsafdeling en so die sirkel voltooi.

“Nuwe en nagelate gedigte” bevat ’n hele aantal gedigte wat dateer uit die tyd van sy eerste twee bundels. Hierdie gedigte toon min afwyking of vernuwing van die wat reeds gepubliseer is, hoewel enkele gedigte tog uitstyg, soos “Rondeel, by Rondebosch” en “Sappho: Papirus-fragmente”. “Pelgrims in aspiek” word klaarblyklik beoog as oorkoepelende titel vir addisionele werk waarmee hy besig is, want die subtitel is “Deel 1: 22 Portretstudies en ’n Naspel”. Die bundel bevat gedigte oor verskeie figure wat hoofsaaklik aan die kunste (woordkuns, beeldhou, skilder, toneelspel, musiek) verbonde is. Dit poog om die mens uit te beeld in ’n wêreld van puinhope, pretensie en verval. Die naspel van die subtitel is ’n parodie op die werk van ander digters. Dit word egter sy laaste gepubliseerde bundel. Hoewel hy nog twee digbundels hierna voltooi (“Die donker sy van Calvyn” en “Kwashale soos gekrinkelde birk”, slaag hy nie om ’n uitgewer daarvoor te kry nie. Sy gedigte word in verskeie versamelbundels opgeneem, insluitende “Groot verseboek”, “Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte”, “Die mooiste Afrikaanse liefdesgedigte”, “Die dye trek die dye aan” en “Goudaar”.

Hy skryf ook prosa en publiseer ’n paar kortverhale in Standpunte. Die prosasketse in “Kokende gô” stel die leser voor aan ’n nagmerriewêreld met vele grillerige verskynsels en gebeurtenisse. Die surrealisme word verbind met die narratiewe verslag van temas soos apokaliptiese visioene, bloedskande en heksery, waarby die sielkunde soms op knap wyse betrek word. Sy verhaal “Die natuurgeskiedenis van die tango” word deur Johann de Lange in die versamelbundel “Soort soek soort” opgeneem.

As bibliofiele uitgewer laat hy twee boeke druk, naamlik “A Dante Bestiary” met tekeninge deur Judith Mason en “Skoelapperheuwel, Skoelappervrou”, ’n gedig van Wilma Stockenström, met ’n vertaling in Engels deur homself en Malcolm Hacksley. Ten spyte van groot openbare belangstelling word die boeke om onbekende redes egter nooit gebind en versprei nie. In 2010 word die drukwerk van “Skoelapperheuwel, Skoelappervrou” in die kelder van ’n boekbinder in Johannesburg gevind, waarna ’n weldoener geld bewillig vir die druk van dertig genommerde eksemplare.

Toekennings

Jaar	Toekenning	Vir
1975	Perskorprys vir Poësie	Terra incognita

Publikasies

Jaar	Titel van publikasie
1969	Adder om aarde
1974	Terra incognita
1980	Nuwe en nagelate gedigte
1982	Pelgrims in aspiek
1985	Kokende gô

Verwysings

Boeke

• Cloete, T.T. (red.) “Die Afrikaanse literatuur sedert sestig” Nasou Beperk Eerste uitgawe 1980
• Grové, A.P. “Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans” Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
• Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2” Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
• Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
• Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel I” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998
• Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 2” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999

Tydskrifte en koerante

• Anoniem “’n Suidwester in New York” “Die Republikein” 25 September 1981
• Du Plessis, Phil “Casper Schmidt oorlede” “Die Burger” 28 Julie 1994
• Du Plessis, Phil “Schmidt, perfeksionistiese vakman” “Beeld” 29 Julie 1994
• E.H. “Perskorprys vir ’n mediese ryloper” “Vaderland” 14 Maart 1975
• Lategan, Herman “In New York met ’n ‘vernielde’ digter” “By” 3 Maart 2007

Internet

• Du Plessis, Phil Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1994/07/29/2/9.html
• Lategan, Herman Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2007/03/03/BY/12/Casper-267.html^{[dooie skakel]}