Henk Rall

Hendrik Johannes Samuel Rall is 'n Suid-Afrikaanse skrywer. Hy is op 16 Junie 1938 op Parys in die Oranje-Vrystaat gebore as die oudste van 'n gesin van vier seuns.

Henk Rall toe hy in 1968 ’n vyfdejaar- mediese student aan Tukkies was.

Lewe en werk

Sy skoolopleiding ontvang hy in sy tuisdorp en op Douglas in die Noord-Kaap, waar hy matrikuleer, en hy studeer dan verder in die letterkunde aan die Universiteite van Potchefstroom, Oranje-Vrystaat, Suid-Afrika en Pretoria en behaal die B.A.-graad en in 1964 die B.A. Honneurs-graad in Afrikaans-Nederlands. Hy verander hierna sy studierigting na die Geneeskunde en behaal die MB.ChB.-graad aan die Universiteit van Pretoria in 1969. Hy voltooi ook die ECFMG-eksamens voordat hy in 1969 na Amerika vertrek. Hier is hy eers verbonde aan 'n hospitaal in New York en vanaf 1973 tot 1975 as mediese navorser by die Upjohn Company. By sy terugkeer behaal hy in 1978 sy Ph.D. Med.-graad in Geneeskunde aan die Universiteit van Stellenbosch met 'n studie op die gebied van fertiliteitsbeheer getitel “A comparison of the potential luteolytic effects of four prostaglandin analogues in the chacma baboon Papio ursinus”. Hy vestig hom in Bellville, waar hy 'n mediese praktyk as ginekoloog het en verbonde is aan die Departement van Obstetrie en Ginekologie aan Tygerberg Hospitaal. In 1979 word hy aangestel as mediese direkteur en hoof van die navorsingsafdeling van Scherag en verhuis na Johannesburg.

Verskeie artikels oor reproduktiewe fisiologie verskyn van hom in buitelandse mediese tydskrifte. Hy het al in feitlik alle wêrelddele gereis en is 'n entoesiastiese jagter. As lid van 'n internasionale jagorganisasie bring hy oor die jare 'n besonderse versameling jagtrofeë en Africana-boeke oor die Afrika vasteland se jagterontdekkers byeen. Sy internasionale reputasie word daarin bewys dat hy opgeneem word in die “International Who’s Who of Intellectuals”. Hy is getroud en het 'n seun en 'n dogter.

Skryfwerk

Radiodramas

Aanvanklik skryf hy vir die radio en verskeie van sy hoorspele word uitgesaai, soos “Sy vrede” in 1961 (gegrond op die inval van 'n groep Kongolese in die koffieplantasies van Noord-Angola), “Die poskoets” in 1962, “Soektog in die Kalahari” in 1963 en “Die grot van Combaai” in 1966.

Poësie

Van sy verse word sedert 1963 in Standpunte, Kol, Trek en De Arte gepubliseer, waarna die bundel “ 'n Son breek” volg, waarin kort verse oor verskeie temas gebundel is, insluitende die buiteland, Suid-Afrika en sy natuur en sosiale satire. Hierin vertoon die digter nog 'n gehegtheid aan “digterlike” of vernaamdoenerige taal, met heelwat woorde uit die natuurwetenskap wat gebruik word vir beelding. Enkele kwatryne maak 'n gunstige indruk en daar is ook 'n aantal mooi natuurbeelde in die bundel. “Herfswind” is 'n treffende uitbeelding van die verdoemende effek wat die herfs op die lente se voortbrengsels het, terwyl “Dood in die ys” eweneens die dood as tema het, hierdie keer dié van die skipper en sy boot wat teen 'n ysberg bots.

“Wit-ryp” word in ses afdelings verdeel. “Oor ys” bevat verse oor die ys en wit van 'n winterlandskap, terwyl “Nuwe wêreld” intellektuele verse is wat hoofsaaklik voorkeur gee aan 'n aardse lewe en bestaan bo 'n bo-aardse of hiernamaalse lewe. Dan is daar agt “Haiku’s”, aktuele gedigte oor “Afrika” wat beredenerend en beskrywend van aard is, terwyl “Spel” 'n aantal kort gedigte oor onverwante onderwerpe bevat. Die bundel sluit af met die enkele gedig in “Manifes”, waarin die belangrikheid daarvan om in die oomblik te leef beklemtoon word.

“Reise” begin met 'n afdeling met dieselfde naam, waarin die reisgedigte bekoorlik is met volop vreugde en son en die bestemming met afwagting en ekstase benader en ervaar word. Die antieke wêreld word ook 'n bestemming, waar dit 'n terugkeer word na 'n meer primitiewe toestand. Die tweede afdeling (“Tweespel”) bevat liefdesgedigte, waarin veral die religieuse en die erotiese verken word. Die slotafdeling bevat meer intellektuele poësie, met besinning oor aktuele onderwerpe, insluitende die Kommunisme.

In “Donker van mere” is die kern van die verse in die eerste afdeling (“Stilte van mere”) weer die ervaring van reis, geografies oor afstande, deur die tyd en innerlik, wat dan ook 'n groot aantal liefdesverse insluit. Die tweede afdeling van die bundel (“Wapens oor volke”) verken die politieke aspekte van die geografiese gebiede waarin die digter reis. Die derde afdeling (“Bulle, winde, mense”) bevat hoofsaaklik bespiegelende verse en beskrywingsverse. “Die toegegroeide tuine van my jeug” bevat 'n mooi teenstelling tussen die Bybelse en die eie “sondeval” asook die “toegegroeide paradys” van die spreker se jeug vergelyk met die Tuin van Eden. “Molekulêre biologie” gee 'n interessante verbinding van suiwer intellek met die ekstase en emosie van 'n mediese deurbraak. Die vierde afdeling is “En weer te reis”, wat weer reisverse bevat.

“Proefskrif” is, soos die titel aandui, 'n fokus op die wetenskap en wetenskaplike en die verhouding wat die digter en mens deur die taal daarmee het. Die versreise neem die digter deur verskillende wêrelddele, deur die letterkunde en die kuns en eindelik ook deur die hart van die mens. Die spreker probeer sy ervarings wetenskaplik verwerk, maar vind dat die proses van skepping die proef ondermyn. Die patroonmatigheid van die lewe word ondersoek deur in drie afdelings te kyk na “Materiaal en metodes”, waar telkens terug gegryp word na die verlede en die geskiedenis; die “Resultate” waarbinne self-ironisering duidelik blyk; en laastens die “Gevolgtrekking”, wat telkens van teleurstelling getuig. “Proefskrif” word in 1983 met die Perskorprys bekroon.

Na 'n lang stilswye verskyn “Geskrifte van 'n vermiste digter” in 2008, wat verse  bevat oor terugkeer, na die land en na die poësie. Die openingsafdeling “Onthou” bevat herinneringe oor 'n jeug in die Noord-Kaap. “Skep” is die tweede afdeling en handel soos die titel reeds suggereer veral oor kuns, die kreatiewe proses en digterskap terwyl die derde afdeling (“Liefhê”) die liefde as tema het. Die vierde afdeling se titel is “Uitsê” en bevat sosiaal-polities betrokke en religieuse verse, meermale in die streekstaal van die Noord-Kaap, oftewel die sogenaamde Oranjerivier-Afrikaans. “Besin” se gedigte is bespiegelend van aard en behandel onder andere geloof teen die agtergrond van wetenskaplike kennis. 'n Interessantheid in die bundel is dat dit ingelei en gesluit word deur gedigte deur die uitgewer, wat so sy waardering en geneentheid teenoor die digter betuig.

Rall se verse word in verskeie versamelbundels opgeneem, waaronder “Groot verseboek”, “Die Afrikaanse poësie in 'n duisend en enkele gedigte”, “Kraaines”, “Woordpaljas”, “Verse vir Opperman”, “Die goue vreugde” en “Die mooiste Afrikaanse liefdesgedigte”. Die Hoërskool Groote Schuur se skoollied is deur hom geskryf.

Prosa

Op prosagebied is sy kortverhaalbundel “ 'n Bokram by die see” 'n belangrike bydrae, waar veral sensualiteit in dramatiese en spannende, selfs gewelddadige, verhale weergegee word. Die deurlopende tema in hierdie verhale is die emosionele en erotiese spanning tussen mense. 'n Hoogtepunt is die jagverhaal “Omba muungu” waar die jagter op die spoor is van 'n magtige olifant. Deur die bybring van ou jagverslae word hierdie spesifieke jagtog 'n simbool van die mensdom se jag op die dier en verkry dit 'n noodlotsgevoel, waar die dood eindelik die oorwinnaar is en die jag in groot mate in die jagter se kop afspeel. “Bloedbroers” het as tema beide hoofkarakters se boosheid, gebind deur 'n gemeenskaplike bose doelwit om 'n silwerkruis te steel, 'n kunswerk na die motief van die Malteserkruis wat simbool is van die doel om pelgrims te verpleeg en te beskerm. Die verteller is 'n wapensmokkelaar vir woestynbewoners in Afrika. Hy ontmoet sy eweknie op Malta, waar die verteller deur sy “broer” uitoorlê word in hulle onderlinge magspel. Van Rall se kortverhale word in versamelbundels opgeneem, waaronder “Vuurslag” en “Wys my waar is Timboektoe”, beide onder redaksie van Hennie Aucamp, en “Die Afrikaanse kortverhaalboek” van Abraham H. de Vries. Sy skets oor “Khartoem” verskyn in “Stad en stedelig”, 'n versamelbundel met sketse en vertellings oor wêreldstede.

Hy stel ook die versamelbundel “Jagtye: 'n keur van jagervarings uit Suider-Afrika” saam, waarin die teks geïllustreer word met lyntekeninge deur Zakkie Eloff. Die boek is in drie afdelings verdeel, naamlik “Wildernis en wild”, “Jagters en jaggoed” en “Vertelling tot verhaal”, met skrywers soos Randolph H. Churchill, C.F. Gronum, J. von Moltke, Frederick Courtney Selous, P.J. Schoeman, Jan J. van der Post, Percy Fitzpatrick, Herman Charles Bosman, P.J. Haasbroek en vele ander wat verteenwoordig word. 'n Groot aantal van die opgenome bydraes was oorspronklik in Engels, maar is knap vertaal deur die samesteller. Rall skryf ook artikels vir tydskrifte soos Suid-Afrikaanse Panorama, Nieuws uit Suid-Afrika en resensies vir Die Beeld.

Hy skryf ook langer prosa. “Ringmure” kan gesien word as drie afsonderlike verhale (“Die dokter”, “Con” en “Die stories”) wat verskillende perspektiewe gee op dieselfde saak, of selfs as 'n roman met drie afsonderlike hoofstukke en perspektiewe. Die verhale gee 'n beeld van die mens in sy eensaamheid met die mure wat hy om hom gebou het. Deurlopend deur die verhale is die liefde en morele en emosionele vraagstukke, hetsy tussen ongehude man en vrou, tussen 'n egpaar of in gewone medemenslike verhoudings. Die kind staan sentraal in al die verhale, veral die prenatale kind en die reaksie van die karakters daarop. Sommiges begeer 'n kind, maar verkry nie die voorreg nie, terwyl ander in vrees lewe vir die verwekking van 'n onwelkome kind.

“In die tyd van die uil” gee die toestand op die grensgebied in die Bosveld weer. 'n Wit dokter vestig hom hier op 'n plaas en bedien die wit boeregemeenskap, die swart inwoners en kom ook in aanraking met die swart vryheidsvegters. Die verhaal word uit verskeie perspektiewe aangebied, waarin telkens nie net die perspektief nie, maar ook die taalgebruik dienooreenkomstig verander, wat die roman 'n besondere bydrae tot die grensverhaal in ons prosa maak. Verskillende groepe se perspektiewe illustreer die teenstrydighede in hulle politieke beskouings, met die eindelike boodskap dat keuses gemaak behoort te word op morele oortuigings, eerder as op politieke dogma. Hierdie roman word in 1991 genomineer vir die Ou Mutual-prys.

“Singleton’s chronicle” is 'n Engelse roman wat afspeel in die tyd van die ontdekking van diamante in Suid-Afrika in 1869. Dit is die ongewone liefdesdrama van die hoofkarakter Singleton, beskryf teen die agtergrond van die mense van diverse afkoms en beroepe wat hier saamgegooi is deur hulle drome en ervarings.

Skoollied, die Hoërskool Groote Schuur

Nadat die Hoërskool Nassau in Mowbray, Kaapstad, einde 1977 gesluit en die leerders van Januarie 1978 by die Hoërskool Groote Schuur in Nuweland ingeskakel het, is Rall gevra om die teks van 'n nuwe skoollied te skryf.

Eerbewyse

In 1988 word sy vyftigste verjaardag deur die Afrikaanse Letterkundige Museum en navorsingsentrum in Bloemfontein herdenk en tree hy as spreker op met 'n lesing oor “Besluite en kanttekeninge by 'n skrywerskap in Suid-Afrika circa 1988”.

Publikasies

1966 - 'n Son breek

1968

• Wit-ryp
• Ringmure

1970 - Reise

1976 - Donker van mere

1978 - 'n Bokram by die see

1982 - Proefskrif

1989 - In die tyd van die uil

2008 - Geskrifte van 'n vermiste digter

2014 - Singleton’s chronicle

Samesteller

1991 – Jagtye: 'n keur van jagervarings uit Suider-Afrika

Ander verwysings

• De Vries, Abraham H. “Kortom” Academica Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe 1983
• De Vries, Abraham H. “Kortom 2” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 1989
• Grové, A.P. “Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans” Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
• Kannemeyer, J.C. (red.) “Kraaines” Human & Rousseau Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe 1988
• Pheiffer, R.H. “Woordpaljas” Human & Rousseau Kaapstad en Johannesburg Derde uitgawe Derde druk 1993
• Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel I” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998
• Botha, Amanda “Geen grense kan hom inperk nie” “Die Transvaler” 2 Desember 1978
• Le Roux, André “Net flentertjies bly oor” “Die Volksblad” 22 Januarie 1990
• Smith, M.E. “Skrywer Henk stem kundiges wrewelrig” “Rapport” 10 Julie 1988
• LitNet ATKV-Skrywersalbum 13 Januarie 2009: www.litnet.co.za
• http://www.worldcat.org/search?q=au%3ARall%2C+Hendrik+Johannes+Samuel.&qt=hot_author