Modernisme

Modernisme is 'n denkrigting wat die mens se vermoë om die geboude en ontwerpte omgewing met behulp van wetenskaplike kennis, tegnologie en praktiese eksperimentering te skep, verbeter, dekonstrueer en hervorm herbevestig – dus in wese beide progressief en optimisties. Die term dek baie politiese, kulturele en kunsbewegings wat hulle oorsprong in die veranderinge in die Westerse samelewing teen die einde van die 19de eeu en die begin van die 20ste eeu het.

'n Modernistiese huis deur die argitek Richard Neutra.

Breedweg beskryf modernisme 'n reeks hervormende kulturele bewegings in kuns en argitektuur, musiek, literatuur en die toegepaste kunste wat te voorskyn gekom het in die dekades voor 1914. Moderne (kwantum en relatiwistiese) fisika, moderne (analitiese en kontinentale) filosofie en moderne getalteorie in wiskunde word egter ook beskou as deel van die periode.

Met die aangryp van verandering en die teenwoordige behels modernisme die werk van denkers, insluitend kunstenaars, skrywers en ontwerpers wat gerebelleer het teen negentiende eeuse akademiese en historiese tradisies, en die nuwe ekonomiese, maatskaplike en politiese aspekte van 'n ontluikende volledige geïndustrialiseerde wêreld gekonfronteer het. Party mense verdeel die twintigste eeu in bewegings aangedui deur Modernisme en Postmodernisme, terwyl ander dit as aspekte van dieselfde beweging sien.

Historiese oorsig

Modernisme het as 'n neiging te voorskyn gekom in die middel van die negentiende eeu in Wes-Europa. Die oorsprong daarvan kan gevind word in die gedagte dat "tradisionele" vorms van kuns, literatuur, maatskaplike organisasie en die alle-daaglikse lewe verouderd geword het; dit was daarom noodsaaklik om hulle weg te vee. In die opsig is dit geïnspireer op vroeëre revolusionêre bewegings insluitend liberalisme en kommunisme. Modernisme moedig die herondersoek van elke aspek van bestaan aan, van handel tot filosofie, met die doel om uit te vind wat vooruitgang "terughou", en dit te vervang met nuwe, en daarom beter, maniere om dieselfde doelstelling te bereik. In wese het die modernistiese beweging geredeneer dat die nuwe realiteite van die industriële en gemeganiseerde era permanent en op hande was en dat mense hulle wêreldbeskouing moes aanpas om te aanvaar dat wat nuut was ook goed en mooi was.

Voorgangers tot modernisme

Eugène Delacroix se La Liberté guidant le peuple (Vryheid lei die mense), 'n kunswerk uit die Romantiek.

Die eerste helfte van die negentiende eeu in Europa is gekenmerk deur 'n aantal oorloë en revolusies, wat die opkoms van idees en doktrines wat nou as die Romantiek bekendstaan onthul het: klem op individuele subjektiewe ondervinding, die belangrikheid van die "Natuur" as 'n onderwerp vir kuns, revolusionêre of radikale uitbreidings van uitdrukking, en individuele vryheid. Teen die middel van die eeu het daar egter 'n sintese van hierdie idees met stabiele oorheersende vorms verskyn, gedeeltelik in reaksie op die mislukte Romantiese Revolusies van 1848. Dit is beliggaam deur Otto von Bismarck se realpolitik en deur die "praktiese" filosofiese idees soos positivisme. Die stabiliserende sintese wat onder verskeie name bekend gestaan het — in Groot-Brittanje is dit die "Victoriaanse tydperk" — se oorsprong het daarin gelê dat wat reël was dit wat subjektief was gedomineer het.

Sentraal tot hierdie sintese was gemeenskaplike aannames en institusionele verwysingsraamwerke, insluitend godsdienstige norme wat in Christendom aangetref word, wetenskaplike norme aangetref word in klassieke fisika, en doktrines wat beweer het dat die afbeelding van eksterne realiteit van 'n objektiewe standpunt nie net moontlik was, maar ook gewens. Kulturele kritici en historici bestempel die versameling doktrines as Realisme. Die term word egter nie universeel gebruik nie. In filosofie het die rasionalistiese en positivistiese beweging die voorrang van rede en stelsel gevestig.

'n Reeks idees, waarvan sommige direkte voortsetting van die Romantiese skool was, het teen die stroom geloop. Noemenswaardig was die agrariese en herlewingsbewegings in die beeldende kunste en digkuns (b.v. die Prerafaelietiese Broederskap en die filosoof John Ruskin). Rasionalisme het ook reaksies van die anti-rasionaliste in filosofie uitgelok. In besonder, Hegel se dialektiese siening van beskawing en geskiedenis het reaksies van Friedrich Nietzsche en Søren Kierkegaard, wat belangrike invloede op Eksistensialisme was, uitgelok. Al hierdie afsonderlike reaksies is te same gesien as as 'n uitdaging tot die gemaklike idees van sekerheid wat afgelei is van beskawing, geskiedenis of suiwer rede.

Van die 1870's af het die idees dat geskiedenis en beskawing altyd inherent progressief was en dat vooruitgang altyd goed was al hoe meer onder skoot gekom. Skrywers soos Wagner en Ibsen is uitgeskel vir hulle kritiek op kontemporêre beskawing en vir hulle waarskuwings dat versnellende "vooruitgang" sou lei tot die ontstaan van individue afgesonder van maatskaplike norme en geïsoleer van hulle mede mens. Argumente na vore gekom wat nie alleen gevra het of die waardes van die kunstenaar en die samelewing verskil het nie, maar wat ook beweer het dat die Samelewing in teenstelling tot Vooruitgang was en dat dit nie in die bestaande vorm kon vooruitgaan nie. Filosowe het die optimisme van te vore bevraagteken. Die werk van Schopenhauer is as "pessimisties" bestempel vir die idee van die "ontkenning van vrye wil", 'n idee wat beide verwerp is en opgeneem is deur latere denkers soos Nietzsche.

Twee van die mees ontwrigtende denkers van die periode was, in biologie, Charles Darwin en, in politieke wetenskap, Karl Marx. Darwin se evolusieteorie van natuurlike seleksie het godsdienstige sekerheid van die algemene publiek en die sin van menslike uniekheid van die intelligentsia ondermyn. Dit was moeilik om die gedagte dat mense gedryf is deur die selfde impulse as "laer diere" te versoen met die idee van 'n veredelende spiritualiteit. Karl Marx het skynbaar 'n politiese weergawe van dieselfde idee voorgestel: dat probleme met die ekonomie orde nie van verbygaande aard was nie, die resultaat van spesifieke kwaaddoeners of tydelike omstandighede nie, maar dat daar fundamentele teenstrydighede binne die "kapitalistiese" stelsel was. Beide denkers sou verdedigers en gedagteskole tot gevolg hê wat beslissend sou word in die vestiging van modernisme.

Twee idees wat in Frankryk ontstaan het, in die kunste en letterkunde, sou afsonderlik besondere impak hê. Die eerste was Impressionisme, 'n skilderskool wat aanvanklik gefokus het op werk wat nie in ateljees, maar buite (en plein air) uitgevoer is. Impressionistiese skilderye het aangetoon dat mense nie voorwerpe sien nie, maar in plaas daarvan, lig self. Die skool het aanhangers gelok ondanks interne onmin tussen die leidende beoefenaars daarvan, en het al hoe meer invloedryk geraak. Dit is aanvanklik verwerp van meeste van die kommersiële uitstallings uitgesluit — die regeringsondersteunde Paryssalon — die kuns is by die Salon des Refusés, wat deur Keiser Napoleon III geskep is om al die skilderye wat deur die Paryssalon verwerp is te vertoon, uitgestal. Terwyl baie van die werk in standaardstyle gedoen is, maar deur minderwaardige kunstenaars, het die werk van Édouard Manet geweldig baie aandag getrek en kommersiële geleenthede vir die beweging ontsluit.

Die tweede skool was Simbolisme, gekenmerk deur die geloof dat taal uitdruklik simbolies van aard is, en dat poësie en prosa verbindings moet volg wat deur die klank en tekstuur wat die woorde skep. Die digter Stéphane Mallarmé sou besonder belangrik wees vir wat later sou volg.

Terselfdertyd was maatskaplike, politieke, en ekonomiese kragte aan die werk wat die basis sou vorm om te redeneer vir 'n radikaal ander soort kuns en denke. Hieronder tel stoomaangedrewe industrialisasie, wat geboue geproduseer het wat kuns en ingenieurswese in nuwe industriële materiale soos gietyster gekombineer het om spoorwegbrûe en glas-en-yster treinloodse — of die Eiffeltoring, te produseer wat alle vorige beperkings op hoe hoog mensgemaakte voorwerpe kon wees oorkom het— en terselfdertyd 'n radikaal anderse omgewing in stedelike lewe gebied het.

Die ellende van industriële verstedeliking, en die moontlikhede wat deur wetenskaplike ondersoek van onderwerpe gebied is, het veranderinge teweeg gebring wat die Europese beskawing, wat tot op daardie stadium gesien is as asof dit 'n kontinue en progressiewe ontwikkelingstrajek van die Renaissance af gehad het, sou skud. Die telegraaf se vermoë om oombliklikheid oor afstand moontlik te maak het die ondervinding van tyd self verander.

Die alomvattendheid van die veranderinge kan waargeneem word in hoe baie moderne dissiplines beskryf word, in hulle voor-twintigsteeeuse vorm, as "klassiek", insluitend fisika, ekonomie, en die kunste soos ballet of argitektuur.

Die begin van modernisme, 1890 — 1910

Olympia (1863), deur Édouard Manet.

Clement Greenberg het geskryf dat "Wat met veilgheid Modernisme genoem kan word" te voorskyn gekom het in die middel van negentiende eeu— en redelik plaaslik, in Frankryk, met Baudelaire in letterkunde en Manet in skilder, en moontlik ook met Flaubert, in prosa. (Dit was 'n ruk later en nie so plaaslik, dat Modernisme in musiek en argitektuur te voorskyn gekom het)." Die "avant-garde" was wat Modernisme aanvanklik genoem is, en die term het behou gebly vir die beskryf van bewegings wat geïdentifiseer word met die omverwerping van een of ander aspek van tradisie of die status quo.

In die 1890's het 'n gedagtestroom begin aanvoer dat dit nodig was om die vorige norme geheel en al opsy te skuif, eerder as om slegs kennis uit die verlede aan te pas in die lig van huidige tegnieke. Die groeiende bewegings in kuns het gepaard gegaan met ontwikkelings soos die Relatiwiteitsteorie in fisika; die groter wordende integrasie van die binnebrandmotor en industrialisasie; en die verhoogde rol van die sosiale wetenskappe in openbare beleid. Daar is geredeneer dat, as die aard van realiteit self bevraagteken moes word, en dat as beperkings wat op menslike aktiwiteit aa die ophef was, dan moes kuns ook radikaal verander. Dus het 'n reeks skrywers, denkers en kunstenaars in die eerste vyftien jaar van die twintigste eeu weg gebreek van die tradisionele maniere om letterkunde, skilder en musiek uit te voer.

Sigmund Freud het 'n beskouing aangebied van subjektiewe state van die onderbewussyn vol primitiewe impulse gebalanseer met selfopgelegde beperkings, 'n beskouing wat Carl Jung sou kombineer met die geloof in natuurlike essensie om 'n gemeenskaplike onderbewussyn voor te stel wat gevul was met basiese tipologieë wat die bewussyn sou beveg of omarm. Jung se beskouing het voorgestel dat mense se impulse om maatskaplike norme te oortree nie die produk van kinderagtigheid of onkunde was nie, maar eerder noodsaaklik tot die aard van die menslike dier was, Darwin se idees het toe reeds die konsep van "die mens, die dier" gevestig.

Friedrich Nietzsche het 'n filosofie voorgestaan waarin kragte, spesifiek die 'Wil tot mag', meer belangrik as feite of dinge was. Op soortgelyke manier het die werk van Henri Bergson die 'lewenskrag' oor statiese begrippe van realiteit voorgestaan. Wat al die skrywers verenig het was 'n romantiese wantroue van die Victoriaanse positivisme en sekerheid. In stede daarvan het hulle irrasionele denkprosesse deur die lens van rasionaliteit en holisme voorgestaan, of in die geval van Freud dit probeer verduidelik. Dit was verbind aan 'n eeulange neiging om in terme van holistiese idees te dink, wat 'n groter belangstelling in die okkult en "die lewenskrag" ingesluit het.

Uit die botsing van idees afgelei van die Romantiek, en 'n poging om 'n manier te vind vir kennis om dit wat nog onbekend was te verklaar, het die eerste golf werke voortgespruit wat die implisiete kontrak dat kunstenaars die vertolkers en verteenwoordigers van bourgeois kultuur en idees was gebreek het, al het die skeppers daarvan dit as uitbreidings van bestaande neigings in kuns beskou. Hierdie "modernistiese" bakens sluit in Arnold Schoenberg se atonale einde van sy Tweede Strykkwartet in 1908, die abstrakte ekspressionistiese skilderye van Wassily Kandinsky wat in 1903 begin het en 'n hoogtepunt bereik het met die stigting van Der Blaue Reitergroep in München, en die opkoms van kubisme uit die werk van Pablo Picasso en Georges Braque in 1908.

Die teorieë van Freud was invloedryk in die golf van moderniteit wat geredeneer het dat die verstand 'n basiese en fundamentele struktuur het, en dat subjektiewe ondervinding gegrond is op die wisselwerking van verskillende dele van die verstand. Alle subjektiewe realiteit was volgens Freud se idees gegrond op die werking van basiese drange en instinkte waardeur die wêreld daarbuite waargeneem is. Dit het 'n breuk met die verlede verteenwoordig in die sin dat daar te vore geglo is dat eksterne en absolute realiteit sy stempel op 'n individu kon afdruk, soos byvoorbeeld in John Locke se tabula rasa doktrine.

Die golf van die moderne beweging het in die eerste dekade van die twintigste eeu van die verlede afskeid geneem en het probeer om verskeie kunsvorm op 'n radikale manier te herdefinieer. Toonaangewende figure in die letterkundige vleuel van die beweging sluit in:

Rafael Alberti Gabriele D'Annunzio Guillaume Apollinaire Louis Aragon Djuna Barnes Basil Bunting Jean Cocteau Joseph Conrad H.D. T.S. Eliot Paul Eluard

William Faulkner Sigrid Hjertén Max Jacob James Joyce Franz Kafka D. H. Lawrence Wyndham Lewis Federico García Lorca Marianne Moore Robert Musil Ezra Pound

Marcel Proust Pierre Reverdy Gertrude Stein Wallace Stevens Tristan Tzara Paul Valery Robert Walser William Carlos Williams Virginia Woolf W. B. Yeats

Komponiste soos Schoenberg, Stravinsky, en George Antheil verteenwoordig modernisme in musiek. Kunstenaar soos Gustav Klimt, Picasso, Matisse, Mondrian, en die Les Fauves, Kubisme en die Surrealistebewegings verteenwoordig verskeie vertakkings van Modernisme in die visuele kunste, terwyl argitekte en ontwerpers soos Le Corbusier, Walter Gropius, en Mies van der Rohe modernistiese idees in die alledaagse stedelike lewe ingevoer het. Verskeie figure buite modernisme in kuns is beïnvloed deur kunsidees; John Maynard Keynes was byvoorbeeld bevriend met Woolf en ander skrywers van die Bloomsbury-groep.

Die ontploffing van modernisme 1910–1930

Die Bauhaus se Meisterhäuser in Dessau (1925)

Op die vooraand van die Eerste Wêreldoorlog het daar 'n groeiende spanning en onrustigheid geheers met die sosiale orde, soos gesien in die Russiese Revolusie van 1905 en die agitasie deur "radikale" partye, ook gemanifesteer in kunswerke in alle media wat die gebruike van die verlede radikaal vereenvoudig of verwerp het. In 1913 het die befaamde Russiese komponis Igor Stravinsky, terwyl hy vir Sergei Diaghilev en die Ballets Russes gewerk het, Le Sacre du printemps (Die Lenteoffer) vir 'n balletstuk, gechoreografeer deur Vaslav Nijinsky gekomponeer wat menslike offer uitgebeeld het, en jong skilders soos Pablo Picasso en Henri Matisse het skokgolwe veroorsaak met hulle verwerping van tradisionele perspektief as manier om skilderye te struktureer—'n stap wat nie een van die Impressioniste, selfs nie Cézanne nie, geneem het nie.

Hierdie ontwikkelings het begin om nuwe betekenis te gee aan wat as 'Modernisme' beskou is: Dit het ontwrigting aangegryp, eenvoudige realisme verwerp of verby dit beweeg in letterkunde en kuns, en tonaliteit in musiek verwerp of dramaties verander. Dit het moderniste onderskei van 19de eeuse kunstenaars wat geneig was om te glo in 'vooruitgang'. Skrywers soos Dickens en Tolstoi, skilders soos Turner, en komponiste soos Brahms was nie 'radikale' of 'Boheme' nie, maar eerder gewaardeerde lede van die samelewing wat kuns geproduseer het wat bygedra het tot die samelewing, al het dit soms minder wenslike aspekte daarvan gekritiseer. Modernisme, hoewel dit steeds "progressief" was, het algaande tradisionele vorms en tradisionele maatskaplike relings gesien as hindernisse tot vooruitgang, en daarom sou kunstenaar voortaan die rol van 'n rebel speel wat omverwerp eerder as inlig.

Futurisme het die neiging vertoonbeeld. In 1909 is F.T. Marinetti se eerste manifes in die Paryse koerant Le Figaro gepubliseer; kort daarna het 'n groep skilders (Giacomo Balla, Umberto Boccioni, Carlo Carrà, Luigi Russolo, en Gino Severini) die Futuriste Manifes medeonderteken. Gemodelleer op die beroemde "Kommuniste Manifes" uit die vorige eeu het sulke manifeste idees vorendag gebring wat bedoel was om uit te lok en volgelinge by mekaar te bring. Futurisme wat sterk deur Bergson en Nietzsche beïnvloed is, was deel van die algemene neiging van Modernistiese rasionalisering en ontwrigting.

Modernistiese filosofie en kuns is steeds as apart gesien, en slegs as deel van die groter sosiale beweging. Kunstenaars soos Klimt en Cézanne, en komponiste soos Mahler en Richard Strauss was "die verskriklike modernes"—die wat verder na die avant-garde geneig het was meer van gehoor as gehoor. Polemieke ten gunste van geometriese of suiwer abstrakte skilder was grootliks beperk tot 'klein tydskrifies' (soos The New Age in die VK) met klein sirkulasies. Modernistiese primitivisme en pessimisme was omstrede maar is nie gesien as verteenwoordigend van die Edwardiaanse hoofstroom, wat meer geneig was tot 'n Victoriaanse vertroue in vooruitgang en liberale optimisme, nie.

Die Eerste Wêreldoorlog en gebeure wat daarop gevolg het was egter die heftige beroerings waaroor laat 19de eeuse kunstenaars soos Brahms hulle oor bekommer het, en aangegryp het. Eerstens het die mislukking van die vorige status quo voor die hand liggend gelyk vir 'n generasie wat gesien het miljoene oor stukkies grond geveg het—voor die oorlog is daar geredeneer dat niemand so 'n oorlog sou veg nie omdat die koste te hoog sou wees. Tweedens het die geboorte van die masjien era lewenstoestande verander—gemeganiseerde oorlogvoering het 'n toetssteen van die finale realiteit geword. Ten slotte het die enorme traumatiese aar van die ondervinding basiese aannames verpletter: Realisme het bankrot gelyk wanneer mens bloot gestel is aan die fundamenteel fantastiese aard van loopgraafoorlogvoering, soos uitgebeeld in boeke soos Erich Maria Remarque se Im Westen nichts Neues (Niks nuut aan die Westerse Front nie). Verder het die siening dat die mensdom stadig maar seker besig was om morele vooruitgang te behaal belaglik gelyk na die sinnelose mense slagting van die eerste Wêreldoorlog. Die Wêreldoorlog het meteens die felle meganiese geometriese rasionaliteit van tegnologie met die nagmerrieagtige irrasionaliteit van die mite saamgesmelt.

Dus het modernisme, wat voor die oorlog so 'n minderheidsmaak was, in die 1920's, op die ou einde die era omskryf. Modernisme is in Europa waargeneem in sulke kritiese bewegings soos Dada, en in konstruktiewe bewegings soos Surrealisme, so wel as in kleiner bewegings soos die Bloomsbury-groep. Elkeen van die "modernismes", soos waarnemers dit op die stadium geëtiketteer het, het klem geplaas op nuwe metodes om nuwe resultate te produseer. Weereens was Impressionisme 'n voorganger: die idee van nasionale leerskole is vervang met kunstenaars en skrywers wat idees van internasionale bewegings aangeneem het. Surrealisme, Kubisme, Bauhaus, en Leninisme is almal voorbeelde van bewegings wat vinnig aanhangers ver buite die aanvanklike geografiese basis verkry het.

Illustrasie van die Spirit van St. Louis

Uitstallings, teater, film, boeke en geboue het almal gedien om die openbare persepsie dat die wêreld aan die verander is te verstewig. Vyandige reaksie het baie keer gevolg, daar is op skilderye gespoeg, betogings is georganiseer tydens die opening van uitstallings en werke, en politieke figure het modernisme as onheilsaam en immoreel afgekraak. Terselfdertyd het die 1920's bekend gestaan as die "Jazz Era", en het die publiek heelwat entoesiasme vertoon vir die motorkarre, lugvervoer, die telefoon en vooruitgang op ander tegnologiese gebiede.

Teen 1930 was modernisme gevestig, insluitend in die politieke en kunssfeer. Teen die tyd het modernisme self verander. Daar was in die 1920's 'n algemene reaksie teen die modernisme van voor 1918, wat klem geplaas het op kontinuïteit met die verlede waarteen terselfdertyd gerebelleer is, en teen die aspekte van daardie periode wat oordrewe gemanierd, irrasioneel, en emosionalisties voorgekom het. Dit het aanvanklik gelyk of die na-oorlogse periode of na sistematisasie of na nihilisme afgestuur het soos moontlik die era se mees paradigmatiese beweging, Dada.

Terwyl sommige kunstenaars die malheid van die nuwe modernisme aangeval het, het ander dit as sielloos en meganisties beskryf. Debatte het onder die moderniste geheers oor die belangrikheid van die publiek, die verhouding tussen kuns tot die gehoor en die rol van kuns in die samelewing. Modernisme het 'n reeks, soms teenstrydige, reaksies tot die situasie soos dit verstaan is en die pogings om universele beginsels daaruit te probeer aflei, beslaan. Uiteindelik is wetenskap en wetenskaplike rasionaliteit, baie keer gegrond op modelle uit die 18de eeuse, die Verligting, gesien as die bron van logika en stabiliteit, terwyl die basiese primitiewe seksuele en onbewuste drange, saam met die oënskynlik teen-intuitiewe werking van die nuwe new masjien era, gesien is as die basiese emosionele bestanddele. Uit die twee pole, ongeag hoe skynbaar onversoenbaar dit is, het moderniste begin om 'n algehele wêreldbeskouing ontwikkel wat ale aspekte van die lewe sou behels en "alles van 'n gil tot 'n grinniklag" kon uitdruk.

Modernisme se tweede generasie (1930-1945)

Teen 1930 het Modernisme populêre kultuur binnegedring. Met die verstedeliking van bevolkings is daar begin om daarna te kyk as 'n bron vir idees om die uitdagings van die dag die hoof te bied. Soos modernisme in die akademie vastrapplek gekry het, het dit 'n selfbewuste teorie van die beweging se eie belangrikheid ontwikkel. Populêre kultuur, wat nie van hoë-kultuur afgelei is nie, maar in plaas daarvan uit eie realiteite (veral massaproduksie), het modernistiese innovasie aangewakker. Moderne idees in kuns het in advertensies en kentekens verskyn, waarvan die beroemde Londense moltreinkenteken 'n vroeë voorbeeld was van die behoefte aan duidelike, maklik herkenbare en onvergeetlike visuele simbole.

'n Ander sterk invloed was Marxisme. Na die oor die algemeen primitivistiese/irrasionalistiese aspek van voor-Eerste Wêreldoorlog Modernisme, wat vir baie moderniste enige verkleefdheid met bloot politieke oplossings uitgesluit het, en die neoklassisisme van die 1920's, soos verteenwoordig deur T.S. Eliot en Igor Stravinsky—wat populêre oplossings tot moderne probleme verwerp het— het die opkoms van Fascisme, die Groot Depressie, en die opmars na oorlog bygedra tot die radikalisering van 'n generasie. Die Russiese Revolusie was die katalis wat politieke radikalisme en utopianisme sou versmelt, met meer uitdruklike politieke standpunte. Bertolt Brecht, W. H. Auden, Andre Breton, Louis Aragon en die filosowe Antonio Gramsci en Walter Benjamin is moontlik die bekendste voorbeelde van hierdie Modernistiese Marxisme. Die skuif van die radikale linkse was egter nie universeel nie en Modernisme word nie in die algemeen fundamenteel met die linkse geassosieer nie. Moderniste wat met 'n meer regse inslag sluit in Wyndham Lewis, William Butler Yeats, T.S. Eliot, Ezra Pound, die Nederlandse skrywer Menno ter Braak en andere.

Een van die mees sigbare veranderings van die periode is die aanneem van voorwerpe van moderne produksie in die daaglikse lewe. Elektrisiteit, die telefoon, die motorkar — en die behoefte om daarmee te werk en leef en dit te herstel — het die behoefte aan nuwe vorms van maniere en sosiale lewe laat ontstaan. Die soort ontwrigtende beweging wat slegs deur 'n klein groep in die 1880's ondervind is, het 'n alledaagse verskynsel geword. Die spoed van kommunikasie wat vir die aandelemakelaars van 1890 gereserveer was, het deel geword van gesinslewe.

Modernisme se invloed op maatskaplike organisering sou ondersoeke na seks en die basiese verbinding van die gesin eerder as die uitgebreide familie. Die Freudiaanse spannings van infantiele seksualiteit en die grootmaak van kinders het meer intens geraak omdat mense minder kinders gehad het en daarom 'n meer spesifieke verhouding met elke kind: die teoretiese het weereens die praktiese, en selfs populêre, geword.

Modernisme se doelstellings

Die 'Glaspaleis' (1935) in Nederland – funksioneel en oop vir die publiek

Baie moderniste het geglo dat deur tradisie te verwerp hulle radikaal nuwe manier vir die skep van kuns kon ontdek. Arnold Schoenberg het geglo dat deur tradisionele tonale harmonie te verwerp, die hiërargiese stelsel waarvolgens musiekwerke georganiseer is en wat die maak van musiek vir ten minste een en 'n halwe eeu as gids gedien het, hy 'n geheel en al nuwe manier om klank te organiseer ontdek het, gebaseer op die gebruik van twaalf-note rye . Dit het gelei tot wat teen die na-oorlogse periode as seriale musiek bekendgestaan het. Abstrakte kunstenaars wat die Impressioniste, sowel as Paul Cézanne en Edvard Munch as voorbeelde gebruik het, het van die standpunt uitgegaan dat kleur en vorm die essensiële karakteristieke van kuns was, nie die uitbeeld van die natuurlike wêreld nie. Wassily Kandinsky, Piet Mondrian, en Kazimir Malevich het almal geglo in die herdefiniëring van kuns as die rangskikking van suiwer kleur. Die gebruik van fotografie, wat die verteenwoordigende funksie van visuele kuns tot 'n groot mate uitgedien gemaak het, het 'n strek invloed op die aspek van modernisme gehad. Die kunstenaars het egter ook geglo dat deur die uitbeelding van materiële voorwerpe te verwerp, hulle kuns gehelp het om van 'n materialistiese na 'n spirituele ontwikkelingsfase te beweeg.

Ludwig Mies van der Rohe se IBM Plaza in Chicago

Wassilystoel

Ander moderniste, veral die wat betrokke was by ontwerp, het meer pragmatiese beskouings gehad. Modernistiese argitekte en ontwerpers het geglo dat nuwe tegnologie die ou boustyle uitgedien gemaak het. Le Corbusier het gemeen dat geboue moes dien as "masjiene om in te lewe", analoog aan motorkarre, wat hy gesien het as masjiene om in te reis. Net soos motors die perd vervang het, moes modernistiese ontwerp die ou style en strukture wat van antieke Griekeland of van die Middeleeue geërf is vervang. In die navolging van die masjien estetika het modernistiese ontwerpers tipies dekoratiewe motiewe in ontwerp verwerp en verkies om klem te lê op die materiaal wat gebruik is en op suiwer geometriese vorms. Die wolkekrabber, soos Ludwig Mies van der Rohe se Seagramgebou in New York (1956 – 1958), het die argetipiese modernistiese gebou geword. Modernistiese ontwerp van huise en meubels het ook tipies eenvoud en duidelikheid van vorm beklemtoon met oopplan binnehuisontwerpe, en die vermyding van warboel. Modernisme het die 19de eeuse verhouding van publiek en privaat omgekeer: in die 19de eeu was publieke geboue horisontaal uitgetrek vir 'n verskeidenheid van tegniese redes, en privaat gebou het vertikaliteit beklemtoon—om meer private ruimte op meer en meer beperkte grond in te pas. Hierteenoor het publieke geboue in die 20ste eeu vertikaal georiënteerd geraak en privaat geboue is meer horisontaal georganiseer. Baie aspekte van modernistiese ontwerp bly voortbestaan in die hoofstroom van kontemporêre argitektuur aan die begin van die 21ste eeu, alhoewel die dogmatiese benadering plek gemaak het vir meer speelse gebruik van versiering, historiese verwysings en ruimtelike drama.

In ander kunsvorme was sulke pragmatiese oorwegings minder belangrik. In letterkunde en visuele kuns het sommige moderniste daarna gestreef om verwagtings uit te daag hoofsaaklik om hulle kuns meer intens te maak, of om die gehoor te dwing om die moeite te doen om hulle eie vooropgestelde idees te bevraagteken. Die aspek van modernisme was baie keer oënskynlik 'n reaksie op die verbruikerskultuur wat in Europa en Noord-Amerika ontwikkel het in die laat 19de eeu. Terwyl meeste vervaardigers poog om produkte te maak wat bemarkbaar sal wees deur te spreek tot voorkeure en vooroordele, het hoogmoderniste sulke verbruikershoudings verwerp om konvensionele denke te ondermyn. Die kunskritikus Clement Greenberg het die teorie van modernisme in sy essay Avant-Garde and Kitsch uiteengesit. Greenberg het die produkte van verbruikerskultuur "kitsch" genoem omdat die ontwerp daarvan eenvoudig daarop gemik was om maksimum aanloklikheid te verseker, met enige moeilike eienskappe verwyder. Vir Greenberg het modernisme dus 'n reaksie gevorm teen die ontwikkeling van voorbeelde van moderne verbruikerskultuur soos kommersiële popmusiek, Hollywoodfilms, en reklame. Greenberg het dit geassosieer met die revolusionêre verwerping van kapitalisme.

Sommige moderniste het hulleself gesien as deel van 'n revolusionêre kultuur—'n kultuur wat politiese revolusie ingesluit het. Ander het konvensionele politiek sowel as kunskonvensies verwerp in die geloof dat 'n revolusie van bewustheid belangriker was as 'n verandering in politieke strukture. Baie moderniste het hulle self as apolities gesien. Ander, soos T.S. Eliot, het massa populêre kultuur van uit 'n konserwatiewe posisie verwerp. Daar kan inderwaarheid geredeneer word dat modernisme in letterkunde en kuns 'n elitekultuur wat die meerderheid van die bevolking uitgesluit het in stand gehou het.

Modernisme se ontvangs en omstredenheid

Die lot van die diere (1913), deur Franz Marc. Tentoongestel by die uitstalling van Entartete Kunst in München, Nazi-Duitsland, 1937.

Die mees omstrede aspek van die moderne beweging was en bly die verwerping van tradisie. Modernisme se klem op vryheid van uitdrukking, eksperimentering, radikalisme, en primitivisme verontagsaam konvensionele verwagtings. In baie kunsvorms het dit baie keer beteken dat gehore ontstel en vervreem is met bisarre en onvoorspelbare effekte: die vreemde en steurende kombinasies van motiewe in Surrealisme, of die gebruik van ekstreme dissonansie en atonaliteit in modernistiese musiek. In letterkunde het dit baie keer die verwerping van verstaanbare storielyn of karakterontwikkeling in romans, of die skep van poësie wat duidelike interpretasie onmoontlik gemaak het.

Die Sowjetunie se kommunistiese regering het modernisme na die opkoms van Stalin verwerp op grond van beweerde elitisme, al het dit te vore Futurisme en Konstruktivisme; en die Nazi regering in Duitsland het dit as narsisties en onsinnig sowel as "Joods" en "Negers" beskou. Die Nazi's het modernistiese skilderye saam met die van die geestesversteurdes in 'n uitstalling genaamd Entartete Kunst (Ontaarde Kuns). Beskuldigings van "formalisme" kon lei tot die einde van 'n loopbaan of erger gevolge. Om die rede het baie moderniste van die naoorlogse generasie gevoel dat hulle die belangrikste bolwerk teen totalitarisme was waarvan die onderdrukking deur 'n regering of ander groep met veronderstelde outoriteit as 'n waarskuwing gedien het dat individuele vryhede bedreig is.

In werklikheid het modernisme hoofsaaklik gefloreer in verbruikers/kapitalistiese samelewings, ondanks die feit dat voorstanders daarvan baie keer gekant was teen verbruikerswese. Hoogmodernisme het egter na die Tweede Wêreldoorlog met verbruikerskultuur begin saamsmelt, veral gedurende die 1960's. In Brittanje het 'n jeug subkultuur hulleself selfs "moderns", genoem, wat gewoonlik verkort is na Mods en wat aanhangers was van verteenwoordigende groepe soos The Who en The Kinks. Kunstenaars soos Bob Dylan, Serge Gainsbourg en die Rolling Stones het populêre musikale tradisies met modernistiese digvorms gekombineer en literêre toestelle aangeneem wat afgelei is van Eliot, Apollinaire en ander. Die Beatles het op soortgelyke manier ontwikkel en het modernistiese musikale effekte op verskeie albums geskep, terwyl musikante soos Frank Zappa, Syd Barrett en Captain Beefheart selfs meer eksperimenteel was. Modernistiese toestelle het ook hulle verskyning gemaak in populêre film, en later ook in musiekvideo's. Modernistiese ontwerp het ook in die hoofstroom van populêre kultuur begin verskyn soos vereenvoudigde en gestileerde vorms gewild begin raak het, baie keer geassosieer met drome van 'n ruimtetydperk hoëtegnologie toekoms.

"Anti-moderne" of "teen-moderne" bewegings streef daarna om holisme, verbinding en spiritualiteit te beklemtoon as teëmiddel tot modernisme. Sulke bewegings beskou modernisme as reduksionisties, en daarom blootgestel tot aan die mislukking om sistemiese emergent effekte raak te sien. Baie Moderniste het die standpunt aangeneem, soos byvoorbeeld Paul Hindemith in sy laat aanneming van mistisisme. Skrywers soos Paul H. Ray en Sherry Ruth Anderson, in The Cultural Creatives (2000), Fredrick Turner in A Culture of Hope en Lester Brown in Plan B, het kritiek verwoord van die basiese idee van modernisme self— dat individuele kreatiewe uitdrukking moet aanpas by die realiteite van tegnologie. In plaas daarvan redeneer hulle dat individuele kreatiwiteit alledaagse lewe emosioneel meer aanvaarbaar behoort te maak.

In sommige velde het die effekte van modernisme sterker en meer volhardend gebly as in ander. Visuele kuns het die grootste breuk met die verlede gemaak. Meeste wêreldstede het museums toegewy aan 'Moderne kuns' wat onderskei word van post-Renaissance kuns (circa 1400 tot circa 1900). Voorbeelde sluit in die Museum of Modern Art in New York, die Tate Modern in Londen, en die Centre Pompidou in Parys. Die galerye tref geen onderskeid tussen moderniste en postmoderne fases nie en sien beide as ontwikkelings binne 'Moderne kuns'.

Bronne

• Aspray, William & Philip Kitcher, eds., History and Philosophy of Modern Mathematics, Minnesota Studies in the Philosophy of Science vol XI, Minneapolis: University of Minnesota Press, 1988
• Baker, Houston A., Jr., Modernism and the Harlem Renaissance, Chicago: University of Chicago Press, 1987
• Bradbury, Malcolm, & James McFarlane (eds.), Modernism: A Guide to European Literature 1890–1930 (Penguin "Penguin Literary Criticism" series, 1978, ISBN 0-14-013832-3).
• Brush, Stephen G., The History of Modern Science: A Guide to the Second Scientific Revolution, 1800-1950, Ames, IO: Iowa State U.P., 1988
• Everdell, William R., The First Moderns: Profiles in the Origins of Twentieth Century Thought, Chicago: University of Chicago Press, 1997
• Eysteinsson, Astradur, The Concept of Modernism, Ithaca, NY: Cornell University Press, 1992
• Hughes, Robert, The Shock of the New: Art and the Century of Change (Gardners Books, 1991, ISBN 0-500-27582-3).
• Kenner, Hugh, The Pound Era (1971), Berkeley, CA: U. of California Press, 1973
• Kern, Stephen, The Culture of Time and Space, Cambridge, MA: Harvard U.P., 1983
• Kolocotroni, Vassiliki et al, ed.,Modernism: An Anthology of Sources and Documents (Edinburgh: Edinburgh University Press, 1998).
• Levenson, Michael (ed.), The Cambridge Companion to Modernism (Cambridge University Press, "Cambridge Companions to Literature" series, 1999, ISBN 0-521-49866-X).
• Nicholls, Peter, Modernisms: A Literary Guide (Hampshire and London: Macmillan, 1995).
• Pevsner, Nikolaus, Pioneers of Modern Design: From William Morris to Walter Gropius (Yale University Press, 2005, ISBN 0-300-10571-1).
• —, The Sources of Modern Architecture and Design (Thames & Hudson, "World of Art" series, 1985, ISBN 0-500-20072-6).
• Sass, Louis A. (1992). Madness and Modernism: Insanity in the Light of Modern Art, Literature, and Thought. New York: Basic Books. Cited in Bauer, Amy (2004). "Cognition, Constraints, and Conceptual Blends in Modernist Music", in The Pleasure of Modernist Music. ISBN 1-58046-143-3.
• Schwartz, Sanford, The Matrix of Modernism: Pound, Eliot, and Early Twentieth Century Thought, Princeton, NJ: Princeton University Press, 1985
• Weston, Robert, Modernism (Phaidon Press, 2001, ISBN 0-7148-4099-8).

Eksterne skakels

• J.G. Ballard on Modernism