Wikipedia

Cro-Magnon-mens

(Aangestuur vanaf Cro-Magnon 1)

Cro-Magnon (kroʊˈmænyən) is ’n naam wat gebruik word vir die vroegste moderne mense (vroeë Homo sapiens) wat hulle in Europa gevestig het nadat hulle uit Wes-Asië migreer het en die kontinent aaneenlopend sedert so vroeg as 56 800 jaar gelede bewoon het. Hulle het kontak met die inheemse Neanderdallers (H. neanderthalensis) van Europa en Wes-Asië gehad wat 40 000 tot 35 000 jaar gelede uitgesterf het. Van sowat 37 000 jaar gelede af het alle Pro-Magnon-mense afgestam van 'n enkele stigterbevolking, waarvan hedendaagse Europeërs ook afkomstig is.

Cro-Magnon
'n Replika van die Cro-Magnon 1-skedel.
'n Replika van die Cro-Magnon 1-skedel.
Ander naam Vroeë Europese moderne mens
Beskrywing
Geskep/ontstaan Omstreeks 27680 v.C.
Ontdekking
Datum ontdek 1868
Ontdek deur Louis Lartet
Plek ontdek Les Eyzies-de-Tayac-Sireuil
Kultuur Laat Paleolitikum
Gereedskap van die Cro-Magnon-mens – Louis Lartet-versameling.

Wetenskaplikes verkies deesdae die term Vroeë Europese Moderne Mense bo "Cro-Magnon", wat nie enige amptelike taksonomiese status het nie omdat dit nie na ’n subspesie of ’n argeologiese fase of kultuur verwys nie.[1]

Die Pro-Magnon-mens was soortgelyk gebou as moderne Europeërs, maar hulle was robuuster gebou en sterker. Die lyf was gewoonlik swaar en stewig met sterk spiere. Die voorkop was redelik regaf en nie skuins soos die Neanderdallers s’n nie, en hulle het net effense wenkbroukaste gehad. Die gesig was kort en breed. Nes ander mense het hulle ’n prominente ken gehad. Die breinkapasiteit was sowat 1 600 cm3, groter as die gemiddelde vir die moderne mens.[2]

Die vroegste Pro-Magnons het ook soortgelyke eienskappe as die Neaderdallers gehad. Die eerste spesimens sou donkerder velle gehad het; natuurlike seleksie vir ligter velle sou eers 30 000 jaar gelede begin het. Voor die laaste glasiale maksimum sou die Pro-Magnons 'n lae bevolkingsdigtheid gehad het, asook lang lywe soos voorindustriële mense en uitgebreide handelsroetes wat oor tot 900 km gestrek het. Hulle sou groot wildediere gejag het. Hulle het groter bevolkings as die Neanderdallers gehad, moontlik vanweë hoër vrugbaarheid. Die lewensverwagting vir albei spesies was gewoonlik onder 40 jaar.

Ná die laaste glasiale maksimum het die bevolkingsdigtheid toegeneem namate gemeenskappe minder dikwels (maar oor langer afstande) gereis het. Hulle het spiese, spiesgooiers, harpoene en dalk werpstokke en honde gebruik om te jag. Hulle het waarskynlik tydelike hutte gebou terwyl hulle rondgetrek het.

Pro-Magnon-mense het 'n verskeidenheid kunswerke geskep, insluitende grotskilderye, Venus- en dierebeeldjies en geometriese patrone. Hulle het moontlik hulle liggame versier met okerverf en dalk tatoes, kerwing en lyfprieming. Die presiese simbolisme van die werk is steeds onbekend, maar baie glo hulle het dalk sjamanisme beoefen waarin grotkuns 'n sentrale rol gespeel het.

Etimologie wysig

 
’n 19de-eeuse voorstelling van die lewe in die Laat Steentydperk (Wiktor Wasnetsof, 1883).

Die naam kom van Abri de Cro-Magnon (Frans vir "rotsskuiling van Cro-Magnon") naby Les Eyzies-de-Tayac-Sireuil in Suidwes-Frankryk, waar die eerste fossiel gevind is.[3] Namate meer oorblyfsels gevind is op terreine in Wes-Europa en elders, en radiometriese dateringsmetodes in die vroeë 20ste eeu verbeter het, is meer vondste in dié takson geklassifiseer.

Die term "Cro-Magnon" is gou gebruik vir enige van die oudste menslike bewoners van Europa. Teen die 1970's is dit gebruik vir enige vroeë moderne mense. Vandag word die term nie meer amptelik gebruik nie, hoewel dit belangrik bly in die argeologiese gemeenskap om menslike oorblyfsels uit die laat Steenperk in Europa te identifiseer.[1] Die term Vroeë Europese Moderne Mense (VEMM) word nou meestal gebruik. Die oudste bekende VEMM-fossiel is die Grotta del Cavallo-tand wat volgens ’n 2011-raming minstens 43 000 jaar oud is.[4]

Vondste wysig

Cro-Magnon-terrein wysig

 
Cro-Magnon 2, ’n vroulike skedel.
 
Die skedel van ’n Cro-Magnon-man.

Die eerste vonds op die oorspronklike terrein in Frankryk was Cro-Magnon 1, wat sowat 28 000 jaar oud is.[5] Ander fossiele van dié terrein is ’n vroulike skedel, Cro-Magnon 2, en manlike oorblyfsels, Cro-Magnon 3.

Die toestand en plasing van die oorblyfsels van Cro-Magnon 1 saam met stukkies skulp en dieretande wat soos gelukbringers of halsbande lyk, laat die vraag ontstaan of die dooies opsetlik begrawe is. Indien wel, dui dit daarop dat hulle kennis van rituele gehad het deur hul dooies met halsbande en gereedskap te begrawe, of van siektes en dat liggame afgeperk moes word.[6]

’n Patologiese ontleding van die skelette wys dat die mense in dié tyd ’n fisiek moeilik lewe gehad het. Benewens infeksie, het verskeie van die individue nekwerwelbeserings gehad; die vrou het ’n tyd lank oorleef met ’n skedelbreuk. Omdat sulke beserings selfs vandag lewensgevaarlik sou wees, lyk dit of Cro-Magnons-mense op mekaar staatgemaak het om hul wonde te versorg.[6]

Ander wysig

Grotta del Cavallo

In dié grot in Italië is in 1964 ’n paar tande ontdek. Dit is die oudste bekende Cro-Magnon-oorblyfsels (tussen 43 000 en 45 000 jaar).[4]

Kents-grot

’n Boonste kakebeen is in 1927 hier gevind. Dit is minstens 41 500 jaar oud.[7]

Peştera cu Oase

Die oudste Cro-Magnon-oorblyfsels in Suidoos-Europa is in dié grot Roemenië gevind. Die grot lyk soos die blyplek van ’n beer of hiëna, dus was die mens waarskynlik ’n roofdier se prooi.

Rooi Vrou van Paviland

’n Volledige skelet wat in 1823 in ’n grot in Suid-Wallis gevind is. Dit is sowat 33 000 jaar oud en die oudste bekende moderne mens in Wes-Europa wat begrawe is. By die skelet is tekens van rooiklipsalwing, ’n mammotskedel en persoonlike versierings gevind wat dui op die een of ander religieuse ritueel. Daar was ook verskeie stukke gereedskap.[8]

Peştera Muierilor

’n Enkele, taamlik volledige skedel van ’n vrou is in dié grot in Roemenië gevind saam met beeroorblyfsels. Dit is sowat 30 150 jaar oud.[9]

Předmostí

Dit was moontlik ’n leefarea met ’n begraafplaas van sowat 20 skelette, 15 volledig en dele van die ander vyf. Dit lyk of die grafte versteur of die skelette later verskuif is. Talle dierebene is ook gevind, wat lyk of die diere gekook is. Die oorblyfsels van drie honde is ook gevind.[10] Die skelette is tussen 24 000 en 27 000 jaar oud.[11]

Mladeč

Dié grotte in Tsjeggië is een van die oudste Cro-Magnon-terreine. Die oorblyfsels van verskeie individue is hier gevind, maar min artifakte. Hulle is tussen 30 000 en 32 000 jaar oud.[9]

Oorsprong van die Cro-Magnon-mense wysig

Daar word geglo anatomies moderne mense het sowat 100 000 tot 200 000 jaar gelede in Oos-Afrika ontwikkel. Vanweë ’n uittog sowat 60 000 jaar gelede oor die Arabiese Skiereiland het van hulle in Eurasië beland. Die een groep het hulle aan die kusgebiede van die Indiese Oseaan gevestig en ’n ander het nog meer noord getrek na die steppe van Sentraal-Asië.[12] Hulle was die voorouers van die Noord- en Oos-Asiate, Europeërs en groot dele van die Midde-Oosterse en Noord-Afrika-bevolkings. Migrasie van die Swartsee-gebied na Europa het sowat 45 000 jaar gelede begin. Teen 20 000 jaar gelede het die moderne mens die westekant van die kontinent bereik.

Migrasie van die moderne mens in Europa (Currat & Excoffier, 2004)[13]
 
Tot 37 500 jaar gelede
 
Tot 35 000 jaar gelede
 
Tot 32 500 jaar gelede
 
Tot 30 000 jaar gelede

Die Cro-Magnon-lewe wysig

Fisieke eienskappe wysig

 
’n Grottekening uit Lascaux, Frankryk, van sowat 16 000 jaar gelede (Laat Steentydperk).

Die Cro-Magnon-mense was anatomies modern, hulle het reguit ledemate gehad en was lank in vergelyking met hul tydgenote die Neanderdallers. Hulle was moontlik gemiddeld 1,762 m lank,[14] hoewel mans tot 1,95 m of langer kon gewees het.[15] Hulle het meer robuuste eienskappe as die moderne mens gehad en hul breinkapasiteit was effens groter.[16] Hulle het lang, redelike lae skedels gehad met breë gesigte, prominente neuse en kakebene wat min of glad nie vorentoe uitgesteek het nie.[11] Hul stemorgane stem ooreen met die moderne mens s’n en hulle kon waarskynlik praat.[17]

Kultuur wysig

Nes die Neanderdallers was die Cro-Magnon-mense hoofsaaklik grootwildjagters wat mammotte, bere, perde en rendiere gejag het.[18] Hiervoor het hulle verskeie soorte spiese gebruik. Hulle het nog nie pyle en boë gehad nie. Hulle was nomadies of halfnomadies en het agter hul prooi aan getrek. Hulle het ook plantmateriaal geëet. In die Oekraïne is verskeie hutte van mammotbene gevind wat moontlik deel was van tydelike jagkampe.[17][19]

Gedraaide, gekleurde en geknoopte vlasvesels is in Georgië gevind, wat daarop dui dat hulle mandjies geweef en/of klere gemaak het.[20] Benewens die hutte van mammotbene het hulle ook skuilings gebou van rotse, klei, takke en diervel. Hulle het geskilder en het sowat 15 000 jaar gelede al ’n vroeë maankalender geskep.[21]

Verwysings wysig

  1. ↑ 1,0 1,1 Fagan, B.M. (1996). The Oxford Companion to Archaeology. Oxford, UK: Oxford University Press. p. 864. ISBN 978-0-19-507618-9.
  2. ↑ "Cro-Magnon (anthropology) – Britannica Online Encyclopedia" (in Engels). Britannica.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 April 2015. Besoek op 5 Oktober 2011.
  3. ↑ Prehisto-France
  4. ↑ 4,0 4,1 Wilford, John Noble (2 November 2011). "Fossil Teeth Put Humans in Europe Earlier Than Thought". The New York Times. Besoek op 8 Junie 2012.
  5. ↑ "Evolution: Humans: Origins of Humankind" (in Engels). Pbs.org. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 November 2019. Besoek op 5 Oktober 2011.
  6. ↑ 6,0 6,1 "Museum of Natural History". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Julie 2006. Besoek op 8 Maart 2014.
  7. ↑ Higham, Tom; Compton, Tim; Stringer, Chris; Jacobi, Roger; Shapiro, Beth; Trinkaus, Eric; Chandler, Barry; Gröning, Flora; Collins, Chris; Hillson, Simon; O’Higgins, Paul; FitzGerald, Charles; Fagan, Michael (24 November 2011). "The earliest evidence for anatomically modern humans in northwestern Europe". Nature. Nature Publishing Group. 479 (7374): 521–524. Bibcode:2011Natur.479..521H. doi:10.1038/nature10484. Besoek op 3 November 2011.
  8. ↑ Aldhouse, S. (Oktober 2001). "Great Sites: Paviland Cave". British Archaeology (61). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Februarie 2006. Besoek op 8 Maart 2014.
  9. ↑ 9,0 9,1 "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 April 2017. Besoek op 8 Maart 2014.
  10. ↑ Viegas, Jennifer (7 Oktober 2011). "Prehistoric dog found with mammoth bone in mouth" (in Engels). Discovery News. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 November 2012. Besoek op 11 Oktober 2011.
  11. ↑ 11,0 11,1 Velemínskáa, J., Brůžekb, J., Velemínskýd, P., Bigonia, L., Šefčákováe, A., Katinaf, F. (2008). "Variability of the Upper Palaeolithic skulls from Předmostí near Přerov (Czech Republic): Craniometric comparison with recent human standards". Homo. 59 (1): 1–26. doi:10.1016/j.jchb.2007.12.003. PMID 18242606. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Desember 2012. Besoek op 8 Maart 2014.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  12. ↑ "Atlas of human journey: 45 – 40,000". Genographic Project (in Engels). National Geographic Society. 1996–2010. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Julie 2012. Besoek op 31 Maart 2010.{{cite web}}: CS1 maint: date format (link)
  13. ↑ Currat, M., Excoffier, L. (2004). "Modern Humans Did Not Admix with Neanderthals during Their Range Expansion into Europe". PLoS Biol. 2 (12): e421. doi:10.1371/journal.pbio.0020421. PMC 532389. PMID 15562317.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  14. ↑ http://books.google.com.kh/books?id=-Y9co3op8s0C&pg=PT174&lpg=PT174&dq=Formicola+and+Giannecchini%27s+data&source=bl&ots=d8FxMGxV3i&sig=0lQSTcK3WgvzFvvafP66ov4qY5Q&hl=fi&sa=X&ei=wLrjUqfJC6apsQSRnoDoDA&ved=0CFQQ6AEwBQ#v=onepage&q=Formicola%20and%20Giannecchini's%20data&f=false
  15. ↑ Verneau, Dr. René (1900). The men of the Barma-grande. BAOUSSE-ROUSSE near Mentone: F. Abbo. pp. 107–119. ISBN 978-1-116-94246-0.
  16. ↑ "Cro-Magnon". Encyclopædia Britannica Online. URL besoek op 30 Oktober 2010. 
  17. ↑ 17,0 17,1 Cro-Magnon Man (Anatomically Modern or Early Modern Humans)
  18. ↑ "Bones From French Cave Show Neanderthals, Cro-Magnon Hunted Same Prey". ScienceDaily. University Of Washington. 23 September 2003. Besoek op 29 Maart 2010.
  19. ↑ Pidoplichko, I.H. (1998). Upper Palaeolithic dwellings of mammoth bones in the Ukraine: Kiev-Kirillovskii, Gontsy, Dobranichevka, Mezin and Mezhirich. Oxford: J. and E. Hedges. ISBN 0-86054-949-6.
  20. ↑ Kvavadze E; Bar-Yosef O; Belfer-Cohen A; et al. (September 2009). "30,000-year-old wild flax fibers". Science. 325 (5946): 1359. Bibcode:2009Sci...325.1359K. doi:10.1126/science.1175404. PMID 19745144. Supporting Online Material Geargiveer 27 November 2009 op Wayback Machine
  21. ↑ according to a claim by Michael Rappenglueck, of the University of Munich "Oldest lunar calendar identified". BBC News (in Engels). 16 Oktober 2000. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Augustus 2017. Besoek op 8 Maart 2014.
Verwysingfout: <ref> tag with name "wikiwix" defined in <references> group "" has no content.

Verdere leesstof wysig

  • Brian Fagan Cro-Magnon: How the Ice Age Gave Birth to the First Modern Humans (Bloomsbury Press; 2010) 295 bladsye

Eksterne skakels wysig

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Cro-Magnon-mens&oldid=2618445"