Deens

Hierdie artikel handel oor die taal. Vir die etniese groep, sien Dene.

Deens (dansk [d̥anˀsɡ̊] of dansk sprog [ˈd̥anˀsɡ̊ ˈsb̥ʁɔʊ̯ˀ]) is 'n Noord-Germaanse of Skandinawiese taal met ongeveer 5,5 miljoen sprekers. Dit is de facto die amptelike taal van Denemarke en een van die amptelike tale van Groenland en die Faroëreilande (waar meestal die Gøtudanskt-variant van Deens gebruik word). Daar woon ook in die Noord-Duitse gebied Sleeswyk-Holstein 'n klein Deenssprekende minderheid van ongeveer 50 000 mense, terwyl Deens ook as 'n taalvak in hierdie deelstaat se skole aangebied word. Deens speel nog steeds 'n belangrike rol as tweede verpligte vreemde taal (naas Engels) in Ysland se onderwysstelsel. In die voormalige Karibiese kolonies van Deens-Wes-Indië het Deens in die loop van die 20ste eeu as omgangstaal verdwyn.

Deens dansk
Uitspraak:	[d̥anˀsɡ̊]
Gepraat in:	Denemarke  Faroëreilande  Groenland  Noorweë  Swede  Ysland  Duitsland
Gebied:	Noord-Europa
Totale sprekers:	5,5 miljoen
Rang:	90
Taalfamilie:	Indo-Europees  Germaans   Noord-Germaans    Oos-Skandinawies     Deens
Skrifstelsel:	Latynse alfabet
Amptelike status
Amptelike taal in:	Europese Unie Nordiese Raad  Denemarke  Faroëreilande  Groenland
Gereguleer deur:	Dansk Sprognævn
Taalkodes
ISO 639-1:	da
ISO 639-2:	dan
ISO 639-3:	dan

Geskatte verspreiding van Oud-Noors en verwante tale in die vroeë 10de eeu:

   Oud-Wes-Noors

   Oud-Oos-Noors

   Oud-Goties

   Oud-Engels (Wes-Germaans)

   Kontinentale Wes-Germaanse tale

   Krim-Goties (Oos-Germaans)

Verspreiding van Deense dialekte

Deense sleutelbord met die letters Æ, Ø en Å

Deens is nou verwant aan die ander twee vastelandse Skandinawiese tale, Noors en Sweeds, en tot by die vroeë 11de eeu het Oud-Nordies as die gemeenskaplike Skandinawiese taal gedien. Daarna het twee Nordiese taalgroepe begin ontwikkel – Wes- en Oos-Nordies. Deens maak saam met Sweeds deel uit van die Oos-Nordiese groep.

Deens het in die volgende eeue 'n groot aantal woorde uit ander tale ontleen: Nederduits het die Deense taal onder meer met terme uit die ambags- en handelswêreld, gereedskappe, stowwe en tekstiele en kos, Nederlands met seevaartterme en Romaanse tale met terme uit die mode-, kuns- en bankbedryf verryk. Rundstück, 'n Nederduitse variant van die Duitse woord Brötchen ("rolletjie") wat nog steeds in Hamburg, Sleeswyk-Holstein en dele van Nedersakse gebruiklik is, is byvoorbeeld ook as die Deense en Noorse woord (rundstykke) ontleen.

Alhoewel die Deense woordeskat sterk deur die Nederduitse taal beïnvloed is, kan daar nie sprake van 'n dialekkontinuüm in Sleeswyk-Holstein en Denemarke wees nie; daar het dus 'n harde taalgrens bestaan wat vroeër langs die lyn Eider-Treene-Eckernförde geloop het. Sedert die Hoë Middeleeue het die Duitse taalgebied egter ook noord van die Eiderrivier uitgebrei. Vandag fungeer die Deens-Duitse grens ook as die taalgrens tussen Deens en Duits.

Die Nordiese tale Deens, Sweeds en Noors is onderling redelik verstaanbaar. Dene, Noorweërs en Swede gebruik onderling dan ook dikwels 'n soort 'interskandinawies', waarby veral Dene dikwels hulle uitspraak aanpas omdat die uitspraak van Deens sterk verskil van die geskrewe vorm. Vervaardigers van produkte wat dwarsoor die Europese Unie en Noorweë versprei word, gebruik vanweë die nou verwantskap tussen Deens en Noors dikwels die Deense gebruiksaanwysing ook vir die Noorse taalgebied.

Deens word geskryf met die Latynse alfabet, waaraan na die z drie tekens toegevoeg is: Æ/æ, Ø/ø en Å/å. Hierdie word as aparte letters gesien. Die letters q, w, x en z word byna nooit gebruik nie.

In teenstelling met Noors en Sweeds is Deens nie 'singerig' nie, dit is geen toontaal nie. Kenmerkend van Deens is die betekenisonderskeidende glottisslag (glottal stop, in Deens stød).

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Deens.

• Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir Deens.