Detlev Weiss

Prof. dr. Paul Friedrich Detlev Weiss (Standerton, 22 Oktober 1907 – Pretoria, 5 Desember 1999) was ’n predikant in die Nederduitse Gereformeerde Kerk, eerste hoogleraar in Semitiese tale aan die Universiteit van Stellenbosch (1948–1962) en die eerste Suid-Afrikaner aan wie ’n doktorsgraad op dié gebied toegeken is, eerste direkteur van Afrika-studies (1962–1970), voorsitter van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns (1961–1963), voorsitter van die beheerraad van die SAUK (1969–1973) en voorsitter van die Afrikaanse Kultuurraad van Pretoria.

Prof. Weiss omstreeks 1959 toe hy lid was van die Akademieraad.

Opleiding

Op 20 Junie 1962 het die rektor van die Universiteit van Stellenbosch, prof. H.B. Thom, en mev. Thom 'n dinee aangebied ter ere van proff. R.L. Straszacker, P.F.D. Weiss en hul eggenotes wat Stellenbosch sou verlaat. Sowat 50 professore en hul gades het die geleentheid bygewoon. Van links na regs: mev. Lettie Pretorius, prof. R.L. Straszacker, mev. Straszacker, prof. H.B. Thom, mev. Hymne Weiss, prof. P.F.D. Weiss, mev. H.B. Thom en prof. S.J. Pretorius.

Akademies was prof. Weiss uitstekend vir sy latere taak as hoogleraar toegerus. Hy het aan die Universiteit van Stellenbosch sy M.A.-graad in sielkunde (met lof) en die B.D.-graad verwerf. Aan die US het hy hom op vele terreine onderskei, onder meer as kampioenswemmer en lid van die studenteraad. Aan die Kweekskool het hy die proponentseksamen met onderskeiding afgelê. Terwyl hy predikant was in Pretoria-Oos (1935 tot 1947) het hy sy M.A. in Semitiese tale aan die Universiteit van Pretoria verwerf. Terwyl hy professor aan Stellenbosch was, het hy sy D.Litt. in Semitiese tale behaal. Albei dié grade was cum laude. Hy was toe die eerste en enigste persoon in Suid-Afrika met 'n doktorsgraad in Semitiese tale.

Gemeentebediening

Die NG kerk Pretoria-Oos. Dr. Weiss was hulpleraar hier van 1935 af, toe tweede leraar en eindelik medeleraar tot 1947.

Ds. Weiss was van 1935 af medeleraar van die NG gemeente Pretoria-Oos en het op 14 Mei 1947 'n beroep as eerste leraar van die NG gemeente Hartbeesspruit, wat in April daardie jaar van die Ooskerk afgestig het, aanvaar. Hy is op 5 September 1947 bevestig. Die jong gemeente was egter gou weer vakant toe ds. Weiss in Februarie 1948 'n professoraat in Semitiese tale aan die Universiteit van Stellenbosch aanvaar. As leraar het hy hom beywer vir die oprigting van sendinghospitale. Dr. Weiss se swaer ds. Beyers Naudé was studenteleraar in die Ooskerk van 1949 tot 1955.

Op Stellenbosch

Dr. Weiss is aan die Universiteit van Stellenbosch aangestel as eerste professor in Semitiese tale. Hy het baanbrekerswerk in die nuutgestigte departement gedoen en dit van die grond af opgebou. Hy het besondere aandag aan die kursusse gegee en ook die inisiatief geneem met die uitbouing van 'n boekery vir die Semitiese tale, waarvan daar so te sê niks in die biblioteek was nie. Hierdie departement het spoedig uitgebrei. 'n Goeie aanduiding hiervan is dat daar in die 13 jaar tot sy uittrede in 1962 elke jaar M.A.-studente in die departement studeer het. Hy het baanbrekerswerk op die gebied van antieke tale gedoen omdat hy die Afrikaanssprekende student in die wêreld en tale van die ou Midde-Ooste ingelei het. Aan Maties het hy onder meer vakke doseer soos Akkadies, Oegarities en Sumeries, wat hy deur selfstudie bemeester het. Prof. Weiss het talle publikasies die lig laat sien en was medewerker in verskeie groot projekte, soos die uitgawe van die Bybel met Kantaantekeninge in Afrikaans. Aan sy studente het hy steeds hoë eise gestel, dieselfde eise wat hy ook aan homself gestel het.

Breër betrokkenheid

Prof. Weiss het hom nie net in sy studeerkamer toegesluit en alleen in sy vak belanggestel nie. Behalwe dat hy meer as 35 tale geken het, was hy geweldig veelsydig. Hy het tot talle kulturele liggame op Stellenbosch en elders behoort waar hy sy invloed laat geld het. Die gevolg is dat hy in 1961 tot voorsitter van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns gekies is. Jare lank was hy gemoeid met die Suid-Afrikaanse Buro vir Rasseaangeleenthede (SABRA), waarvan hy omstreeks 1960 ondervoorsitter geword het. Juis hierdie wye belangstelling het aan hom die belangrike nuwe pos as direkteur van Afrika-studies in Pretoria besorg. Daar het hy gebly tot sy aftrede in 1970. Hy was ook lid van die beheerraad van die SAUK en voorsitter van die Afrikaanse Kultuurraad.

Gesinslewe

Die skrywer en bekroonde vertaler Hymne Weiss, met wie dr. Weiss van 1935 tot sy dood in 1999 getroud was.

Dr. Weiss is in 1935 met die Afrikaanse skrywer en vertaler Hymne Weiss getroud. Uit dié huwelik is drie kinders gebore, Ode Krige, getroud met Johan Dawid Krige, Elske van Rooyen en dr. Milde Weiss. Prof. Weiss is in Desember 1999 in Pretoria oorlede waar hy en sy vrou bly woon het ná sy aftrede. Hy was 92. Sy is in Oktober 2001 in die ouderdom van 91 in die Lynnwoordoord oorlede.

Bronne

• (af) Houer van eerste doktorsgraad in Semitiese tale sterf, Die Burger, 8 Desember 1999. URL besoek op 6 Oktober 2015.
• (af) Het jy gehoor?, Beeld, 15 Oktober 2015. URL besoek op 6 Oktober 2015.
• (af) Matieland 2, 1962. URL besoek op 6 Oktober 2015.

Eksterne skakels

• (en) Besonderhede en 'n foto van hom by Stellenbosch Writers. URL besoek op 6 Oktober 2015.