Gifblaar
Die gifblaar (Dichapetalum cymosum) is 'n klein, uitgestrekte struik wat in die noordelike dele van Suider-Afrika voorkom. Dit is 'n geoksiel[1] en 'n algemene oorsaak van beesvergiftiging in hierdie streek en word beskou as een van die "groot 6" toksiese plante in Suid-Afrika. 'n 1996-raming van plantvergiftigings in Suid-Afrika[2] skryf 8% van beesvrektes weens giftige plante aan die gifblaar toe. Die meeste dodelike gevalle (70%) is in Limpopo, met 10% elk in Noordwes, Mpumalanga en Gauteng. Die chemiese verbinding monofluoroasetaat word in alle dele van die plant aangetref en is verantwoordelik vir die toksiese simptome.[3]
| Gifblaar | |
|---|---|
| |
Wetenskaplike klassifikasie 
| |
| Domein: | Eukaryota |
| Koninkryk: | Plantae |
| Klade: | Tracheofiete |
| Klade: | Angiospermae |
| Klade: | Eudicots |
| Klade: | Rosids |
| Orde: | Malpighiales |
| Familie: | Dichapetalaceae |
| Genus: | Dichapetalum |
| Spesie: | D. cymosum
|
| Binomiale naam | |
| Dichapetalum cymosum | |
Die gifblaar is reeds deur die Voortrekkers herken as giftig met hul aankoms in die Transvaal, en is waarskynlik deur plaaslike stamme van die giftigheid daarvan in kennis gestel.[4]
Beskrywing
wysigBogronds word die plant waargeneem as 'n verdigting van klein, houtagtige struike, sowat 15 cm (6 duim) hoog. So 'n verdigting bestaan tipies uit 'n enkele plant, aangesien die gifblaar oor 'n besonder uitgebreide wortelstelsel beskik – vergelykbaar met 'n ondergrondse boom – wat verskeie lote opwaarts stuur in gunstige omstandighede. Die mees opvallende bogrondse dele is die blare – enkelvoudig, afwisselend en aanvanklik fyn behaar, maar later toenemend glad. Die blare is aan beide kante heldergroen. Die bloeisels is klein en wit, en word in die vroeë lente in digte trosse gedra. Vrugvorming is skaars; die vrugte is oranje en leeragtig, nie-giftig nie, en dit is deur die San gebruik.
Uitkenning van die gifblaar in die veld is belangrik in die voorkoming van vergiftiging asook as die oorsaak van vergiftiging wanneer dit voorkom. Dit is 'n klein, laaggroeiende, onopvallende struik, wat gevolglik maklik met ander soorte verwar word. Veral vier soorte kan in dieselfde habitat daarmee verwar word. Hulle is Ochna pulchra (lekkerbreek), Parinari capensis (grysappel), Pygmaeothamnus spp. (goorappels) en die verskillende gousiektebossies, wat uit verskillende genera en spesies van die familie Rubiaceae bestaan. Die eerste drie hiervan is nie-toksies, maar gousiektebossies is wel ook giftig en tel onder die "groot 6" beesgiwwe.
Van die verwarbare soorte, het die gousiektebossies en goorappel teenoorstaande, in plaas van afwisselende blare. Goorappelblare het ook 'n kenmerkende uitbulting aan die punte, alhoewel net wanneer volwasse.
Verspreiding en habitat
wysigDie gifblaar word in droë, sanderige gebiede in suurgrond aangetref, asook aan die noordelike hange van klipperige heuwels in die suidelike dele van die Afrika-savannebioom. In Suid-Afrika val die verspreiding met die sogenaamde Gifblaardriehoek saam, met Mmabatho, Middelburg, Mpumalanga en Musina as die hoekpunte. Die tradisionele suidelike verspreidingsgrens is die Magaliesberg. Dit word verder in 'n geïsoleerde streek in die verre noorde van KwaZulu-Natal aangetref. Die plant is ook teenwoordig in Botswana, Namibië, Zambië, Zimbabwe en Suid-Angola. Binne die natuurlike habitat is sekere plantspesies tipies van die veldtipe wat die gifblaar kan huisves – wat dan by boere as "gifveld" bekend staan. Dit is naamlik die bome Burkea africana, Terminalia sericea en Ochna pulchra, asook die struik Parinari capensis. Die laasgenoemde twee kan maklik vir die gifblaar aangesien word.
Giftigheid en biochemie
wysig
Die toksiese bestanddeel wat die oorsaak van gifblaar-vergiftiging is, is natriumfluoroasetaat, wat in 1944 vir die eerste keer deur J.C.S. Marais geïsoleer is.[5][6] Die LD50 van hierdie verbinding is 0,5 mg/kg wat ooreenstem met ongeveer 200 g droë plantmateriaal. Dit kan 'n bees van 500 kg doodmaak. Die stof is self nie toksies nie, maar ondergaan fatale sintese in die liggaam wanneer dit met die koënsiem A reageer om fluoroasetiel-koënsiem A te vorm. Hierdie verbinding reageer met oksaloasetaat om fluorositraat te vorm, wat wel toksies is, synde 'n alternatiewe substraat vir akonitase (normale substraatsitraat). Dit bind met die akonitase maar kan nie vrygestel word nie, sodat die akonitase onomkeerbaar verbind word, wat ontwrigting van die Krebssiklus veroorsaak, en die kwaai inhibering van sellulêre respirasie ten gevolg het. Verder keer fluorositraat dat sitraat van die sitoplasma na die mitochondrion oorgaan, waar dit benodig word, en word uiteindelik in die sitoplasma gedegradeer.
Patologie
wysigBy beeste vind akute vrekte weens hartstilstand plaas nadat die bees 'n ekstrak van die middel gesuip het. Geaffekteerde diere sal kortasem raak, wat deur 'n hartritmestoornis voorafgegaan word. Daar kan by tye neurologiese tekens wees, soos bewing, rukkings en konvulsies. Vrektes vind 4 tot 24 uur na inname plaas. In seldsame gevalle sal 'n dier die aanvanklike periode oorleef, net om maande later dood neer te val weens hartversaking – sogenaamde kroniese gifblaar-vergiftiging. By post mortems kan blare in die rumen gevind word, sianose kan opgemerk word, asook tekens van hartversaking – kongestie, bloeding en miokardiale nekrose (by histopatologie). Diagnose word hierop gebaseer, asook die teenwoordigheid van gifblaar in die weikamp. Toetse kan gedoen word vir monofluoroasetaat in die rumenvloeistof, niere en lewer.
Behandeling
wysigAanbevole behandeling is om die dier kalm en uitgerus te hou. Die diere word uit die weikamp verwyder sonder om hulle aan inspanning te onderwerp. Dis is al beweer dat onthouding van suipplekke vir 48 uur ook voordelig kan wees. Daar is egter nog geen bevestigde terapeutiese maatreëls vir die voorkoming van gifblaar-vergiftiging nie.[7]
Patroon van toksisiteit
wysigBeeste word mees dikwels geaffekteer, terwyl skape, bokke en wild selde vergif word. Die verbinding is egter ewe giftig vir hierdie diersoorte; 'n verklaring hiervoor is dat die onkieskeurige weidingstyl van beeste bydra tot die inname van die plant. Jong bottende blare bevat ook meer monofluoroasetaat, maar alle dele is dodelik. Die plant loop laatwinter uit, voor die lentereëns, wat die sneller is vir meeste plante – insluitend grasse – om te bot. Dit maak van die gifblaar die oorwegende groenigheid in daardie tydperk. So vind gevalle van vergiftiging dan ook mees dikwels in hierdie periode plaas. Later in die seisoen is gifblaar-vergiftiging baie minder algemeen; vermoedelik is voldoende ander weiding dan beskikbaar. Vergiftigings in die herfs (laatseisoen) is ook bekend. Dit hou verband met swaar beweiding, wanneer sekere weidingsoorte uitgedun word en gifblaar weereens die oorwegende weiding is. Vergiftiging van karnivore, insluitend honde, is aangemeld na die vreet van die ruminale inhoud van vergiftigde diere.
Bestuur
wysigMeganiese metodes vir die verwydering was in die praktyk oneffektief weens die plant se uitgebreide wortelstelsel. Gifblaar-geïnfesteerde weikampe is egter nie noodwendig onbeweibaar nie, maar voorsorg moet getref word dat die diere slegs later in die seisoen daar wei, en die kampe moet nie oorbewei word nie.
Mediese gebruik
wysigDie wortels van Dichapetalum cymosum is effektief bevind teen diarree en lewerverwante probleme wanneer dit as 'n verkoelde aftreksel toegedien word. Volgens 'n joernaalartikel deur die American Chemical Society kan die plant gebruike oplewer in behandeling vir MIV-infeksies.[8]
Verwysings
wysig- ↑ Savanna fire and the origins of the 'underground forests' of Africa Maurin O, Davies TJ, Burrows JE, Daru BH, Yessoufou K, Muasya AM, van der Bank M, Bond WJ.,New Phytol. 2014 Oct;204(1):201-14. doi: 10.1111/nph.12936. Epub 2014 Jul 17..
- ↑ Kellerman TS, TW Naude, N Fourie (1996). "The distribution, diagnoses and estimated economic impact of plant poisonings and mycotoxicosis in South Africa". Onderstepoort Journal of Veterinary Research. 63 (2): 65–90. PMID 8856758.
{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link) - ↑ "Dichapetalum cymosum". The Hidden Gifts of Nature. Besoek op 5 Mei 2008.
- ↑ D.G. Steyn & Med Vet. "Gifblaar poisoning. A summary of our present knowledge in respect of poisoning by Dichapetalum cymosum" (PDF): 186–194. Besoek op 21 Junie 2011.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(hulp) - ↑ Marais JCS (1943). "The isolation of the toxic principle "K cymonate" from "Gifblaar", Dichapetalum cymosum". Onderstepoort Jour. Vet. Sci. Animal Ind. 18: 203.
- ↑ Marais JCS (1944). "Monofluoroacetic acid, the toxic principle of "gifblaar" Dichapetalum cymosum". Onderstepoort Jour. Vet. Sci. Animal Ind. 20: 67.
- ↑ Egyed MN & Schultz RA. (1986). "The efficacy of acetamide for the treatment of experimental Dichapetalum cymosum (gifblaar) poisoning in sheep". Onderstepoort J Vet Res. 53 (4): 231–4. PMID 3796950.
{{cite journal}}: Onbekende parameter|month=geïgnoreer (hulp) - ↑ Myers, Andrew G.; Barbay, Joseph K.; Zhon, Boyu (21). "Asymmetric Synthesis of Chiral Organofluorine Compounds: Use of Nonracemic Fluoroiodoacetic Acid as a Practical Electrophile and Its Application to the Synthesis of Monofluoro Hydroxyethylene Dipeptide Isosteres within a Novel Series of HIV Protease Inhibitors" (PDF). Journal of the American Chemical Society. 123 (30). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 23 November 2012. Besoek op 21 June 2011.
{{cite journal}}: Gaan datum na in:|date=en|year=/|date=mismatch (hulp); Onbekende parameter|month=geïgnoreer (hulp)
Bronne
wysig- Vahrmeijer, J. (1981) Gifplante van Suider-Afrika wat veeverliese veroorsaak. Kaapstad: Tafelberg. ISBN 978-0-624-01460-7
- Kellerman, Coetzer, Naudé en Botha (2005) Plant poisonings and mycotoxicoses of Livestock in South Africa. Kaapstad: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-576134-4
- van Wyk, van Heerden en van Oudtshoorn (2002) Poisonous Plants of South Africa. Pretoria: Briza Publikasies. ISBN 978-1-875093-30-4