Dionisiese misterieë

Die Dionisiese misterieë was ’n ritueel van Antieke Griekeland en Rome wat soms bedwelmende middels en ander tegnieke (soos dans en musiek) gebruik het wat geestesvervoering veroorsaak en inhibisies en sosiale beperkings onderdruk het. So is die individu bevry om na sy natuurlike staat terug te keer. Dit het ook ’n mate van bevryding gebring vir mense wat hulle aan die rand van die Griekse gemeenskap bevind het: vroue, slawe, verworpenes en nieburgers.

In die finale fase van die misterieë is die klem verskuif van ’n chtoniese, onderwêreldse na ’n bosinnelike, mistieke oriëntasie, met Dionisos wie se persoonlikheid dienooreenkomstig verander het. Vanweë die aard van die Dionisiese misterieë as ’n misteriegodsdiens wat uitsluitlik vir ingewydes bedoel was, was baie aspekte daarvan onbekend vir ander mense en het kennis daaroor verlore gegaan met die verval van die Grieks-Romeinse veelgodery; moderne kennis daarvan is afgelei van beskrywings, beelde en transkulturele studies.

Oorsprong

Die Derveni-krater (hoogte: 90,5 cm), 4de eeu v.C.

Die Dionisiese misterieë van die Griekse vasteland en Romeinse Ryk het vermoedelik uit ’n primitiewer inwydingskultus ontwikkel en is van ’n onbekende (dalk Thraciese of Frigiese) oorsprong. Dit het teen die begin van die klassieke Griekse tydperk deur die hele Mediterreense streek versprei. Dit hou verband met die verspreiding van wyn, ’n sakrament of psigoaktiewe drank waarmee dit skynbaar altyd verbind is (hoewel heuningbier die oorspronklike sakrament kon gewees het).

Dit het as ’n eenvoudige ritueel begin en in die Griekse kultuur vinnig ontwikkel in ’n gewilde misteriegodsdiens wat verskeie soortgelyke kultusse (en hul gode) opgeneem het. Een laat vorm was die Orphiese misterieë. Al die fases van hierdie ontwikkelingspektrum het egter parallel plaasgevind dwarsdeur die Oos-Mediterreense streek, tot laat in die Griekse geskiedenis en die land se gedwonge kerstening.

Vroeë Dionisiese kultus

Aanvanklik is geglo dié kultus van ekstase het laat in Griekeland posgevat nadat dit van Thracië of Klein-Asië gekom het, vanweë die gewildheid daarvan in dié twee streke en ook die feit dat Dionisos nie as een van die 12 Olimpiese gode genoem is nie. Nadat die god se naam ontdek is op Miceense Lineêr B-tablette, is dié teorie egter laat vaar en is die kultus beskou as inheems en van voor die Griekse beskawing. Die afwesigheid van ’n vroeë, Olimpiese Dionisos word vandag toegeskryf aan patrone van sosiale uitsluiting en die kultus se randstatus eeder as chronologie.

Of die kultus sy oorsprong het in die Minoïese Kreta (as ’n aspek van ’n antieke Zagreus) of in Afrika – of Thracië of Asië (as ’n proto-Sabazios) – is onduidelik vanweë die gebrek aan bewyse. Sommige geleerdes glo dis ’n kultus van elders wat aangeneem is en nie inheems aan enige van hierdie streke nie. Hulle glo dit was dalk aanvanklik ’n eklektiese kultus, hoewel dit byna beslis baie bekende eienskappe uit die Minoïese kultuur bygekry het.^[1]

Rol van wyn

’n Marmertafelvoetstuk versier met ’n groep wat Dionisos, Pan en ’n sater insluit; Dionisos hou ’n drinkbeker vas in die vorm van ’n luiperd; van ’n Klein-Asiese werkwinkel, 170-180 n.C., Nasionale Argeologiese Museum, Athene.

Die oorspronklike ritueel van Dionisos (soos dit in Griekeland bekend gestel is) hou verband met ’n wynkultus wat ingesluit het die groei van die wingerdstok en ’n begrip van die lewensiklus daarvan (wat geglo is die lewende god verteenwoordig) en die gissing van wyn (wat verbind is met die god se essensie in die onderwêreld). Veral belangrik is dat die bedwelmende en bevrydende uitwerking van wyn beskou is as die gevolg van die god se gees waarmee mense vervul is (en later as die oorsaak van die vervulling). Wyn is ook op die grond en groeiende wingerdstokke uitgegooi, en dit het die sirkel voltooi. Die kultus het nie net belanggestel in die wingerdstok self nie, maar ook in die ander bestanddele van wyn wat daaraan gehalte, geur en medisinale waarde gee. Geleerdes het al voorgestel ’n ander bedwelmende middel moes ook betrokke gewees het as ’n mens die lae alkoholinhoud van vroeë wyn in ag neem.

Ander plante wat as belangrik vir wynbou beskou is, is ook in die kultus ingesluit, soos die klimop (wat glo dronkenskap teenwerk en die teenpool van die wingerstok is – dit blom ook in die winter in plaas van die somer); die vy (’n suiweraar van gifstowwe) en die den (’n wynpreserveermiddel). Die bul (waarvan die horing gebruik is om wyn uit te drink) en die bok (waarvan die vel gebruik is vir wynsakke) is ook beskou as deel van die kultus en eindelik as manifestasies van Dionisos. ’n Begrip van die wynboukultuur en die simboliek daarvan is belangrik vir ’n begrip van die kultus wat daaruit ontstaan het – dit het ook dinge buite wynbou aangeraak soos die lewe, dood en hergeboorte en het ’n insig in die menslike psige gegee.

Rituele

’n Mosaïek van ’n gevleuelde Dionisos wat op ’n tier ry, uit die Huis van Dionisos in Delos, laat 2de eeu v.C., Argeologiese Museum van Delos.

Die rituele was gegrond op ’n seisoenale dood-hergeboorte-tema, wat algemeen was in landboukultusse soos die Eleusiniese misterieë. Die Osiriese misterieë het eweredig met dié van Dionisos geloop, volgens Griekse en Egiptiese waarnemers van dié tyd. Die vervulling met geeste het mense bevry van die beskawing se reëls en beperkings. Dit het dinge gevier wat buite die beskaafde gemeenskap was, asook ’n terugkeer na die oernatuur – wat later mistieke ondertone sou aanneem. Dit was ook ’n ontsnapping van die gesosialiseerde persoonlikheid en ego na ’n ekstatiese, vergoddelikte toestand of oerkudde (soms albei). In hierdie sin was Dionisos die dier-god binne-in almal, of die onderbewussyn van moderne sielkunde.^[2] Sulke aktiwiteit is vertolk as bevrugtend, verkwikkend, suiwerend en transformerend. Dit is dus nie verbasend dat baie ingewydes in Dionisos se kultus hulle aan die rand van die gemeenskap bevind het nie: vroue, slawe, uitgeworpenes en "buitelanders" (nieburgers in die Griekse beskawing). In die kultus was almal gelyk.

Die beswymings wat sentraal tot die kultus was, is nie net deur bedwelmende middels teweeggebring nie. Dit was ook ’n "aanroeping van gees" met die bromhout (warrel-aërofoon) en danse op die maat van tromme en fluite. Die beswymings is beskryf in bekende antropologiese terme, met kenmerkende bewegings (soos die agteroor-kopknik wat in alle soortgelyke kultusse aangetref word). Nes in Afro-Amerikaanse voedoeïsme, is sekere ritmes met beswymings verbind. Ritmes is ook gebruik in Griekse prosa wat na die Dionisiese rituele verwys.

Verwysings

↑ Rostovtzeff, M. Rome (uit Russies vertaal deur J.D. Duff). Londen: Oxford University Press (1960), pp. 93–94.
↑ Aziz, Robert (1990). C.G. Jung's Psychology of Religion and Synchronicity (10 ed.). The State University of New York Press. ISBN 0-7914-0166-9.

Verdere leesstof

(en) Padilla, Mark William (editor), "Rites of Passage in Ancient Greece: Literature, Religion, Society", Bucknell University Press, 1999.
(fr) Brigitte Le Guen, Les Associations de Technites dionysiaques à l'époque hellénistique, 2 vol. (Nancy, 2001).
(de) Sophia Aneziri, Die Vereine der dionysischen Techniten im Kontext der hellenistischen Gesellschaft (Stuttgart, 2003).
(en) Michael B. Cosmopoulos (ed), Greek Mysteries: the archaeology and ritual of ancient Greek secret cults (Londen, Routledge, 2003).
(en) Hugh Bowden, Mystery Cults of the Ancient World (Princeton, Princeton UP, 2010).

Eksterne skakels

Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia

[1] Rostovtzeff, M. Rome (uit Russies vertaal deur J.D. Duff). Londen: Oxford University Press (1960), pp. 93–94.

[2] Aziz, Robert (1990). C.G. Jung's Psychology of Religion and Synchronicity (10 ed.). The State University of New York Press. ISBN 0-7914-0166-9.

[1]

[2]