Dorpstraat

Dorpstraat op Stellenbosch is 'n straat waarin die tipiese historiese karakter van die 17de en 18de eeu in die Kaapkolonie grootliks bewaar gebly het. Daarom is dit van besondere kultuurhistoriese belang en ook omdat dit ryker is in argitektoniese skatte as enige ander straat in Suid-Afrika.

Die straat volg vir ongeveer anderhalwe kilometer die noordelike oewer van die Eersterivier en loop van die Rupert Museum en die stasie in die weste na die Kweekskool aan die oostekant.

Reeds voor die stigting van Stellenbosch was Dorpstraat deel van die trekboere se “wagenweg naar de Caab”. Met die uitleg van die dorp in 1685 is die eerste erwe hier uitgemeet met groot tuine wat uit leivore besproei is.

Verskeie ou huise met hul tipiese wit mure en dikwels Kaaps-Hollandse gewels en eeue-oue akkerbome het danksy die optrede van o.a. die Raad vir Nasionale Gedenkwaardighede en die organisasie Historiese Huise van Suid-Afrika bewaar gebly. Die bekendste is:

• die Krigehuise (van ±1783) by Dorpstraat 25-33 en die Krige Cottages by Dorpstraat 37-51. Hier het Sybella Krige, later die vrou van J.C. Smuts, grootgeword.
• Libertas Parva herinner ons Adam Tas en dateer ook uit ongeveer 1783
• Vredelust, Dorpstraat 63, is gebou in 1814
• La Gratitude by Dorpstraat 95 dateer ook uit die einde van die 18de eeu en was die huis van ds. Meent Borcherds. Opvallend is die gewel met die Alsiende Oog. Dit is een van die bekendste huise in die Wes-Kaap.
• die Lutherse kerkie op die hoek van Dorpstraat en Birdstraat is in 1854 gebou na 'n ontwerp van Carl Otto Hager. Dit huisves die Universiteit van Stellenbosch se kunsversameling.
• Saxenhof, Dorpstraat 159, dateer uit 1890
• die meeste geboue wat die Kweekskool huisves, kom van 1905 tot 1920 en verskeie daarvan is ontwerp deur Carl Otto Hager
• die Oude Leeszaal, op die hoek van Dorpstraat en Drostdystraat.

Weens die atmosfeer geskep deur die historiese huise, die skadu in die somer verskaf deur die groot ou eikebome en die lopende water in die slootjies langs die straat het dit tot 'n gewilde toeristebestemming ontwikkel.

Bibliografie

• Burden, Matilda: 50 jaar - Historiese Huise 1966-2016. Stellenbosch: Historiese Huise van Suid-Afrika, 2016. ISBN 978-0-620-73074-7
• Fransen, Hans en Christo S. Botha: Discovering historical Stellenbosch. Kaapstad: H.A.U.M., 1979. ISBN 0-7986-0366-6
• Johnson Barker, Brian: Stellenbosch – a place of gables, oaks and wine. Kaapstad: Struik, 1992. ISBN 1-86825-149-7
• Proust, Alain en D.H. Pennewaert: Stellenbosch – a visual promenade. Vlaeberg: La Compagnie du Cap, 2006. ISBN 0-620-35009-1
• van Huyssteen, Ters: Foot-loose in Stellenbosch – a guide for walkers. Kaapstad: Tafelberg, 1977. ISBN 0-624-01303-0