Dorpstraat

Dorpstraat op Stellenbosch is 'n straat waarin die tipiese historiese karakter van die 17de en 18de eeu in die Kaapkolonie grootliks bewaar gebly het. Daarom is dit van besondere kultuurhistoriese belang en ook omdat dit ryker is in argitektoniese skatte as enige ander straat in Suid-Afrika.

Die straat volg vir ongeveer anderhalwe kilometer die noordelike oewer van die Eersterivier en loop van die Rupert Museum en die stasie in die weste na die Kweekskool aan die oostekant.

Reeds voor die stigting van Stellenbosch was Dorpstraat deel van die trekboere se “wagenweg naar de Caab”. Met die uitleg van die dorp in 1685 is die eerste erwe hier uitgemeet met groot tuine wat uit leivore besproei is.

Verskeie ou huise met hul tipiese wit mure en dikwels Kaaps-Hollandse gewels en eeue-oue akkerbome het danksy die optrede van o.a. die Raad vir Nasionale Gedenkwaardighede en die organisasie Historiese Huise van Suid-Afrika bewaar gebly. Die bekendste is:

eikebome tussen die spoorlyn en Pastoriestraat (tot natuurmonument verklaar op 22 Maart 1968)
Oude Rozenhof, Dorpstraat 8/12, hoek van Stadlerstraat
Libertas Parva, hoek van Strandweg, herinner ons aan Adam Tas, dateer uit ±1783
die Krige-huise (van ±1783) by Dorpstraat 25-33 en die Krige-skakelwonings by Dorpstraat 37-51. Hier het Sybella Krige, later die vrou van J.C. Smuts groot geword
Ackermann Huis, Dorpstraat 50
Vredelust, Dorpstraat 63, gebou in 1814
Oom Samie se winkel, Dorpstraat 84
La Gratitude, Dorpstraat 95
Voorgelegen, Dorpstraat 116-118
Gimnasium, Dorpstraat 120
Transvalia-kompleks, Dorpstraat 127
Lutherse kerkie, hoek van Birstraat, gebou in 1854 na ‘n ontwerp van Carl Otto Hager. Dit huisves die kunsversameling van die Universiteit van Stellenbosch
Ou Pastorie, Dorpstraat 141-143
Esperanza, Dorpstraat 153
Hauptfleisch Huis, Dorpstraat 153
Ou Bakhuis, Dorpstraat 152 en 154
Bakkershuis, Dorpstraat 155
Diaconies Remise, Doprstraat 156
Loubser Huis. Dorpstraat 157
Saxenhof, Dorpstraat 159
Kweekskool, Dorpstraat 171. Die meeste geboue van die Kweekskool datueer uit 1905 tot 1920 en verskeie daarvan is ontwerp deur Carl Otto Hager
De Oude Leeszaal, op die hoek van Drostdystraat

Weens die atmosfeer geskep deur die historiese huise, die skadu in die somer verskaf deur die groot ou eikebome en die lopende water in die slootjies langs die straat het dit tot 'n gewilde toeristebestemming ontwikkel.

Bibliografie

Burden, Matilda: 50 jaar - Historiese Huise 1966-2016. Stellenbosch: Historiese Huise van Suid-Afrika, 2016. ISBN 978-0-620-73074-7
Fransen, Hans en Christo S. Botha: Discovering historical Stellenbosch. Kaapstad: H.A.U.M., 1979. ISBN 0-7986-0366-6
Johnson Barker, Brian: Stellenbosch – a place of gables, oaks and wine. Kaapstad: Struik, 1992. ISBN 1-86825-149-7
Proust, Alain en D.H. Pennewaert: Stellenbosch – a visual promenade. Vlaeberg: La Compagnie du Cap, 2006. ISBN 0-620-35009-1
van Huyssteen, Ters: Foot-loose in Stellenbosch – a guide for walkers. Kaapstad: Tafelberg, 1977. ISBN 0-624-01303-0