Egiptiese Dodeboek
| |||||||||
| "Boek van die Verskyning in die Daglig" in hiërogliewe |
|---|
’n Egiptiese Dodeboek is ’n begrafnisteks uit Antieke Egipte wat van die begin van die Nuwe Ryk (omstreeks 1550 v.C.) tot omstreeks 50 v.C. gebruik is.[1] Die oorspronklike Egiptiese naam is rw nw prt m hrw,[2] of "Boek van die Verskyning in die Daglig".[3]
Beskrywing
wysig’n Dodeboek bestaan uit ’n aantal towerspreuke op ’n papirusrol wat die afgestorwene moes help op sy tog deur die Doeat, of onderwêreld, na die hiernamaals; die boeke is oor ’n tydperk van duisend jaar deur verskeie priesters geskryf.
Dit was deel van ’n tradisie van begrafnistekste wat die vroeëre Piramidetekste en Kistekste insluit – dié is op voorwerpe geverf, nie op papirusse nie. Van die spreuke in die Dodeboeke kom uit ouer werke en dateer uit tot die derde millennium v.C. Ander spreuke is later saamgestel, uit die Derde Oorgangstydperk van Egipte (11de tot 7de eeu v.C.). ’n Dodeboek is in die kis of grafkelder van die afgestorwene geplaas.
Daar was geen enkele Dodeboek nie. Die papirusse wat behoue gebly het, toon ’n verskeidenheid van godsdienstige en towertekste en verskil grootliks van mekaar. Dit lyk of sommige mense hul eie Dodeboek saamgestel het, moontlik omdat hulle self die towerspreuke wou kies wat hulle gedink het hulle nodig sou kry in die hiernamaals. Die boek is gewoonlik in hiërogliewe of hiëraties op ’n papirusrol geskryf, en beeld dikwels die afgestorwene en sy tog na die hiernamaals uit.
Ontwikkeling
wysigDie Dodeboek het ontwikkel uit ’n tradisie van begrafnismanuskripte wat dateer uit die Ou Ryk. Die eerste tekste was die Piramidetekste, wat die eerste keer in die piramide van koning Oenas van die 5de Dinastie, omstreeks 2400 v.C., gebruik is.[4] Dié tekste is teen die mure van die begrafniskamers in die piramide geskryf, en was eksklusief vir gebruik deur die farao (en, van die 6de eeu af, die koningin).
Die doel van die tekste was om die koning te help om sy plek tussen die gode in te neem, in besonder om met sy goddelike vader, Ra, te herenig. In dié tyd is die hiernamaals beskou as in die lug, eerder as die onderwêreld soos wat dit in die Dodeboek beskryf word.[5] Teen die einde van die Ou Koninkryk is die tekste nie meer net deur die farao's gebruik nie, maar ook deur hoë amptenare.
In die Middelryk het ’n nuwe soort begrafnisteks ontstaan: die Kistekste. ’n Nuwer vorm van die taal is gebruik, met nuwe spreuke, en vir die eerste keer het dit illustrasies ingesluit. Dit is veral aan die binnekant van die kis geskryf, maar soms op grafmure of papirusse.[5] Die Kistekste was beskikbaar vir ryk privaat individue, ’n proses wat al beskryf is as die "demokratisering van die hiernamaals".[6]
Die Dodeboek het aan die begin van die Tweede Oorgangstydperk, omstreeks 1700 v.C., in Thebe ontwikkel. Die eerste bekende voorkoms van die spreuke wat in die Dodeboek voorkom, is uit die kis van koningin Mentoehotep van die 13de Dinastie. Dit het saam met ouer spreuke voorgekom wat uit die Piramide- en Kistekste bekend is.
Teen die 17de Dinastie was die Dodeboek algemeen vir lede van die koningsgesin, howelinge en ander amptenare. In dié tyd is die tekste dikwels op die doeke geskryf waarin die lyk toegedraai is.[7]
Tydens die Nuwe Ryk het die Dodeboek verder ontwikkel. Die beroemde "Weeg van die Hart" se eerste gebruik sover bekend was uit die bewind van Hatsjepsoet en Toetmoses III, omstreeks 1475 v.C. Van dié tyd af is die Dodeboek gewoonlik op ’n papirusrol geskryf. Veral tydens die 19de Dinastie was die illustrasies uitspattig, soms ten koste van die omringende teks.[8]
In die Derde Oorgangstydperk het die Dodeboek in hiëratiese skrif begin verskyn sowel as in die tradisionele hiërogliewe. Die hiëratiese rolle was ’n goedkoper weergawe wat net een illustrasie aan die begin gehad het en is op kleiner papirusse geskryf. By baie begrafnisse is in dié tyd ook bykomende begrafnistekste gebruik, soos die Amdoeat.[9]
Tydens die 25ste en 26ste Dinastie is die Dodeboek bygewerk, hersien en gestandaardiseer. Spreuke is vir die eerste keer eenvormig gerankskik en genommer. Hierdie gestandaardiseerde weergawe is bekend as die "Saïs-hersiening", na aanleiding van die 26ste (Saïs-)dinastie. Dit het die standaardweergawe gebly, hoewel dit teen die einde van die Ptolemeïese tydperk al hoe meer verkort is. Die laaste gebruik van die Dodeboek was in die 1ste eeu v.C., hoewel sommige kunsmotiewe daaruit nog in die Romeinse tyd gebruik is.[10]
Verwysings
wysig- ↑ Taylor, John H. (red.), Ancient Egyptian Book of the Dead: Journey through the afterlife. British Museum Press, Londen, 2010. ISBN 978-0-7141-1993-9, bl. 54
- ↑ Allen, James P., Middle Egyptian – An Introduction to the Language and Culture of Hieroglyphs, 1ste uitg., Cambridge University Press, 2000. ISBN 0-521-77483-7, bl. 316
- ↑ Taylor, John H. (red.), Ancient Egyptian Book of the Dead: Journey through the afterlife. British Museum Press, Londen, 2010. ISBN 978-0-7141-1993-9, bl. 55
- ↑ Faulkner p. 54
- ↑ 5,0 5,1 Taylor 2010, p.54
- ↑ D'Auria et al p.187
- ↑ Taylor 2010, p. 55
- ↑ Taylor 2010, p.35–7
- ↑ Taylor 2010, p.57–8
- ↑ Taylor 2010, p.59 60
Eksterne skakels
wysig
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Egiptiese Dodeboek.
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
