Fransi Phillips

Fransi Phillips (gebore 12 Augustus 1958 in Lichtenburg) is ’n Afrikaanse skrywer en digter. Sy publiseer in 'n wye verskeidenheid genres; ondermeer: Digkuns, drama en prosa (sprokies vir volwassenes, kortverhale, romans en jeuglektuur.)

Fransi Phillips

Lewe en werk

Herkoms en vroeë lewe

Fransi du Preez is op 12 Augustus 1958 op ’n plaas naby Lichtenburg in die Wes-Transvaal gebore. Hier ondergaan sy haar laerskoolopleiding. Toe sy vyf jaar oud is, word tweelingsussies van haar dood gebore, wat ’n groot invloed op haar latere skryfwerk het. Op veertienjarige ouderdom verhuis die gesin na Pretoria en sy matrikuleer aan die Afrikaanse Hoër Meisieskool in Pretoria.

Opleiding en loopbaan

Aan die Universiteit van Pretoria behaal sy dan ’n B.A.-graad, ’n B.A. Honneurs-graad in Kunsgeskiedenis en ook ’n B.A. Honneurs-graad in Filosofie, laasgenoemde met lof. Sy trou met Charles Phillips, wat sy op universiteit ontmoet. Hy illustreer sommige van haar boeke. Hulle het ’n dogter, Nina, wat in 1989 gebore word en wat sy later na haar egskeiding as alleenma grootmaak. Sy doen kunskritiek op ’n vryskutbasis vir Pretoria News en Beeld en werk ook ’n rukkie by die Stadsbiblioteek. Later aanvaar sy ’n pos as kulturele raadgewer by die Tsjeggiese ambassade wat sy tot 2010 beklee, terwyl sy steeds werk as kunskritikus en vryskutjoernalis. Sy bied verskeie werkwinkels in kuns, musiek en drama in die townships aan en lewer voordragte op internasionale kongresse, skeppende skryfprogramme en universiteitskursusse. Die Suid-Afrikaanse Kunsvereniging het haar vereer vir haar kunskritiese werk. Vanaf September 2011 vertrek sy na Rusland, waar sy by die British Business Language Centre Engels doseer op Podolsk,’n agtiende eeuse dorp buite Moskou. Sy is tans terug in Suid-Afrika en woon tussen Pretoria en die Kalahari, waar sy ‘n herwinningsprojek saam met die Boesmans doen.

Skryfwerk

Sy lewer in haar prosa ’n nuwe dimensie in Afrikaans, met haar boeiende aanwending van dekonstruksie, waarin die magiese en mitiese dikwels sentraal figureer.

Kortverhale

Haar eerste twee bundels (Die horlosie se wysers val af en Sewe en sewentig stories oor ’n clown) bevat surrealistiese kortverhale in poëtiese taal, met onverwagte wendinge wat aan die absurde grens. Die horlosie se wysers val af bevat kort prosas waarbinne gewone en afgryslike dinge aangebied word asof dit dieselfde belangrikheid het, aangebied in ’n soort staccato-styl wat die impak verhoog. Die stukke staan alleen, maar kommunikeer met mekaar en is soortgelyk aan prosagedigte, wat binne die bundelkonteks eers werklik tot hulle reg kom. Sewe en sewentig stories oor ’n clown is kort prosas in dieselfde surrealistiese trant, waar paragrawe deurmekaargegooi en herhaal word saam met ander, met die los drade wat dan saamgevat word om te sorg vir ’n bevredigende sikliese geheel. ’n Sprokieswêreld van verwondering en pret word sodoende opgeroep, met die sentrale figuur van die clown wat simbolies is van die maskers wat verskillende betekenisse bevat en verander kan word om by situasies aan te sluit. Hierdie boek word verwerk vir die verhoog en in 1984 onder die titel Die clown by TRUK se Potpourri-fees opgevoer en is in 1986 op die kortlys vir die toekenning van die Rapportprys.

Herfsverhale bevat kortverhale oor verveling en die voorstede, waar die huis en die tuin terreine word waar grootse prosesse van lewe en dood volvoer word. Dit is belewenisse van ’n vrou wat herfsverhale skryf en dit verwerk tot fyn, melancholiese verslae, waarin verval, afskeid en die helende rol van kuns ’n groot rol speel. Sy skryf oor herinneringe wat verlore raak, oor oomblikke wat ongemerk verbygaan en oor die verganklikheid en nietigheid van die lewe. Weereens is dit ’n boek waarin die verhale eksperimenteel is en op bedrieglik eenvoudige wyse vertel word, maar gebaseer is op ingewikkelde vertelpatrone wat ineenskakel om eindelik ’n geheel te vorm. Hierdie boek word in 1993 genomineer vir die Rapportprys.

Van haar kortverhale word in versamelbundels opgeneem, waaronder Vrou: Mens en Vuurslag, terwyl Abraham H. de Vries uittreksels uit Sewe en sewentig stories oor ’n clown in die gesaghebbende Die Afrikaanse kortverhaalboek opneem. Sy publiseer ook kortkuns in Tydskrif vir Letterkunde.

Sprokies vir volwassenes

Die wilde kind en Theresa se droom kan bestempel word as sprokies vir volwassenes, waar die droom of onmoontlike gevind word te midde van uiters gewelddadige insidente, wat eie is aan die tradisionele sprokie. Die skrywer veronderstel ’n sterk sin vir die fantastiese by die leser, aangesien die droom en werklikheid, fantasie en realiteit deurentyd afgewissel word. Die wilde kind se hoofkarakter is half Italiaans en half San, wat die versoening tussen Europa en Afrika en werklikheid en droom simboliseer. Die beeldhouer Michael woon in Londen maar gehoorsaam ’n stem in hom wat hom roep om op sy oom se grond in Botswana te gaan woon. Hier leer hy die operasangeres Claudia onder buitengewone omstandighede ken. Tydens hulle eerste ontmoeting moet sy geboorte skenk aan ’n kind, maar die swart vroue wat haar moet help kan haar nie verstaan nie en Michael tree op as tolk. Claudia gee geboorte aan die wilde kind. Wanneer La Scala afbrand, sterf Claudia in die vlamme en die kind word Michael se verantwoordelikheid. Die kind probeer om Claudia te laat herleef deur gedurig brande te stig en vuur is in die verhaal ook die inspirasie vir die kreatiwiteit van Michael. Die verhaal beweeg van droom tot droom en gaandeweg kry hierdie flardes gesamentlike inhoud. In Theresa se droom is die Wes-Europese skrywer Nicholas die verteller, maar hy het ook deel aan Theresa se fantasiewêreld. Hy sien in die Wes-Transvaal ’n bruin meisie met traanbevlekte gesig op klippe lê en slaap. Terug in Londen kan hy haar nie vergeet nie en begin ’n verhaal oor haar skryf. In hierdie verhaal word hy deel van Theresa se droom en in die verhaal ook haar minnaar. Hierdie sprokie vermeng die magiese met erotiek en omrede die feit dat Theresa bruin is en dus ’n verleentheid vir haar wit familie, is dit ook sosiaal-politieke kommentaar op die regeringsbeleid van die tyd. Hierdie boek is in 1990 op die kortlys vir die toekenning van die Ou Mutual-prys. Dit word vir die verhoog aangepas deur die aktrise Diaan Lawrenson en dramaturg Deon Opperman en by die KKNK van 2000 opgevoer.

Romans

Melancholie is die prominente stemming in al haar werk, ook in die roman oor molestering binne ’n verhouding, Die donker god. Die roman delf diep in die donker psige van die mens en die oorsake van afwykings. Pippa is skaars negentien wanneer sy vir Alex ontmoet en van die begin af is hulle verhouding intens en ingewikkeld. Pippa se ma verkleineer haar en haar pa knou haar af. Alex het ’n vreemde verhouding met sy suster en trek vir Pippa al nader na hom toe terwyl hy haar doelbewus van haar vriende vervreem. Pippa vrees hom, maar juis dit verskerp haar wellus en begeerte en sy trou met hom. Hy is diep jaloers op haar en begin om haar emosioneel en fisies af te knou en later besef Pippa dat hy haar en hulle dogter Katharina se lewens bedreig. Hierdie roman oor seksuele en geestelike afwyking is nie net bloot ’n verhaal nie, maar probeer om grense af te breek deur daaroor te skryf, om teenoorgesteldes bymekaar te bring en ’n nuwe logika oor die lewe en verhoudings te vind.

Net ’n lewe word in 2011 bekroon met die eerste prys in Lapa Uitgewers se roman-kompetisie. Hierdie boek is geïnspireer deur die skrywer se tyd by die Tsjeggiese ambassade. Die beoordelaarsverslag beskryf dit as ’n politieke satire met ’n sterk feministiese inslag, wat egter nooit preek nie. Die verhaal begin met ’n moord in hedendaagse Suid-Afrika, waarna die vermoorde vrou, Heleen, se skoolvriendin haar dagboek erf en dit dan aangebied word as die kern van die roman. Die dagboek bestaan vanaf 1977 toe Heleen ’n eerstejaar aan die Universiteit van Pretoria was tot wanneer sy op 49 in ’n motorkaping sterf. Hierdie tydperk gee dan geleentheid om te besin oor die vernaamste gebeure in die ontwikkeling in die moderne Suid-Afrikaanse geskiedenis en die wyse waarop dit vroue beïnvloed. Net ’n lewe is in 2012 op die kortlys vir die toekenning van die M-Net-prys en die Universiteit van Johannesburg-prys.

Jeugverhale

’n Baie lang brief aan Rolf is tienerfiksie. Na Klara se pa se selfmoord trek sy en haar ma stad toe, waar sy in haar nuwe omgewing sukkel om aan te pas en haar verhouding met haar ma nie vlot nie. Dan raak sy in haar nuwe skool verlief op die begaafde jong pianis Rolf, wat lyk of hy met sy musiek orde skep, wat juis is wat sy in haar lewe begeer. Na skool studeer Rolf vir vier jaar verder in Duitsland en net voor sy vertrek speel hy op Oukersaand vir Klara die nokturne wat hy vir haar gekomponeer het. Klara skryf dan die lang brief aan hom in ’n poging om orde te skep in haar eie lewe en haar liefde vir hom te verklaar. Die brief vertel van haar pyn en stryd om aan te pas in ’n moeilike wêreld. Nicholas se belofte is ’n prenteboek vir kinders en die Engelse The soul of an antelope is ook ’n jeugboek.

Digkuns

Haar digbundel, My lied van die niet, sluit nou aan by die Zen-tradisie en is een van slegs ’n paar Oosters geïnspireerde bundels in Afrikaans Die bundelmotto (’n aanhaling van die Boeddhistiese leermeester Daisetse Suzuki) onthul reeds die algemene aard van die bundel: “All that is needed is the experience of nothingness, which is suchness”. Hierdie motto sluit ten nouste aan by die bundeltitel. Die digter maak veral gebruik van die tegniek van dubbele ontkenning, waardeur die negatiewe positief word en dit wat afwesig is, teenwoordig. Die verbeelding maak die afwesige dus teenwoordig en verlies en afwesigheid word dan sentrale temas. Die inklusiwiteit so eie aan die Boeddhistiese siening, wat die gelyktydige naasbestaan van paradokse vooropstel, word in vele gedigte teruggevind. Soos in haar prosa maak sy gebruik van ’n gestroopte, eenvoudige styl waarin sy daarin slaag om ’n spesiale stemming te skep. Hierdie bundel is in 2003 op die kortlys vir die toekenning van die Ingrid Jonker-prys. In 2020 word haar gedigte ‘Nina het 'n brief gekry’ en ‘Maria se baba’ in Vers en vrou opgeneem. Van haar gedigte word ook opgeneem in Groot verseboek.

Drama

Haar drama Die hoofkarakter sensor die drama word in 1983 onder regie van Ilse van Hemert by TRUK se Potpourri-fees opgevoer.

Publikasies

Jaar	Publikasies
1983	Die horlosie se wysers val af
1985	Sewe en sewentig stories oor ’n clown
1987	Die wilde kind
1988	Theresa se droom
1992	Herfsverhale
1993	The snow angel
	’n Baie lang brief aan Rolf
1995	The soul of an antelope
1996	Nicholas se belofte
	The promise
2002	My lied van die niet
2006	Die donker god
2011	Net ’n lewe
2018	Liefde in die tyd van die Internet

Bronnelys

Boeke

• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652-2004. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria.  Eerste uitgawe, 2005.
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1998.
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 2. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1999.
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 3. Van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 2006.
• Wybenga, Gretel en Snyman, Maritha (reds.) Van Patrys-hulle tot Hanna Hoekom. Lapa-Uitgewers.  Eerste uitgawe. Tweede druk, 2005.

Tydskrifte en koerante

• Anoniem. ’n Afrikaanse rolprent vir Bowie!!?? Die Vaderland, 5 November 1984.
• De Vries, Willem. Hier’s die Lapa-wenners. Beeld, 5 Maart 2011.
• Gräbe, Ina. Oor ‘Die wilde kind’. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 26 no. 2, Mei 1988.
• Herholdt, Faan. Verbeelding maak jou weer vry. Die Volksblad, 11 Maart 1991.
• Preis, I. Phillips se ‘Sewe en sewentig stories oor ’n clown’ as postmoderne fantasie. Tydskrif vir  Letterkunde. Jaargang 28 no.2, Mei 1990.
• Prins, M.J. Die ontmoeting van teenoorgesteldes – ‘Theresa se droom’. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 33, no.1, Februarie 1995
• Steinmair, Deborah. Phillips se wenboek bied aweregse en kraakvars blik op alledaagse lewe. Beeld, 6 Augustus 2011.
• Van Deventer, Susanne. Fransi skryf ’n sprokie – Oor ‘Theresa se droom’. Tydskrif vir Letterkunde”Jaargang 33 no. 4, November 1995.
• Van Eeden, Johanna. Vroue se natuur tel teen hulle. Beeld, 4 April 2007.
• Van Wyk, Anim. Skryf, Fransi se skuldige plesier. Naweek-Beeld, 19 Maart 2011.
• Wessels, Carlien. Die (ietwat) vreemde wêreld van Fransi Phillips. Sarie, 16 Maart 1994.

Internet

• Bennett, Nini. LitNet: http://www.litnet.co.za/net-n-lewe-as-n-feministiese-teks/
• De Vries, Willem. Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2011/07/22/SK/16/fransi%20phillips.html^{[dooie skakel]}
• Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=Phillips,_Fransi
• Facebook: https://www.facebook.com/fransi.phillips
• LitNet ATKV-Skrywersalbum 8 Maart 2011: www.litnet.co.za
• People’s Assembly: Van Eeden, Johanna. Beeld: http://www.pa.org.za/person/fransi-phillips/ Geargiveer 27 Oktober 2016 op Wayback Machine
• http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2007/04/05/B1/17/polsfransi.html Geargiveer 11 Maart 2011 op Wayback Machine
• Vogel, Lina. Universiteit van Johannesburg: https://ujdigispace.uj.ac.za/bitstream/handle/10210/6741/L.%20VOGEL_1999_MA.pdf?sequence=1&isAllowed=y^{[dooie skakel]}

Ongepubliseerde dokumente

• Phillips, Fransi: Lewenskets Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum. (NALN). Bloemfontein. 24 Julie 1984