Geskiedenis van Bhoetan
Oor die geskiedenis van Bhoetan voor die 16de eeu is min bekend.[1] Dit is nogtans ongetwyfeld sterk verbind met die Boeddhistiese geloof en mitologie.
Boeddhisme wysig
In die 8ste eeu kom die Tibettaanse lama Padmasambhava of Guru Rimpoche na Bhoetan en stig die Ningma-pa-kloosterorde. Die tantriese Mahayana-Boeddhisme word deur hom die belangrikste geloof in die land, hoewel daar ook reste oorbly van die oorspronklike Bon-geloof wat in die hele gebied van die Himalaja bestaan het.[1]
In die 13de eeu stig Phajo Druk-Gom Kagyo die Druk-pa Kagyo-skool in Bhoetan. Dit word skielik die belangrikste skool en die Druk (die draak) word die nasionale simbool wat ook vandag in die titels van die land, die koning en selfs die lugvaartmaatskappy Druk Air teruggespoor kan word.[1]
In hierdie tyd is Bhoetan 'n versameling klein vorstedomme, een gesetel in elke dal van die bergagtige land. Daar is vele rusies tussen die leiers en selfs die kloosters wedywer met mekaar.
Shabdrung wysig
Alles het egter egter begin verander teen 1616. 'n Lama van die Ralung-klooster in Tibet, Ngawang Namgyal (1594–1651), wat 'n afstammeling van Ralung se stigters is, kom na Bhoetan. Hy word beskou as die reïnkarnasie van Pema Karpo, die heilige regerende ab van Ralung, maar die regerende ab van 'n nuwe orde in Tibet, die Gelug-pa (Geelhoede) wie se leier die Dalai Lama is, betwis Ngawang se gesag. Die geskil word selfs gewelddadig.[1]
Ngawang preek in alle dzongs en dorpe van Wes-Bhoetan en begin om die politieke struktuur te wysig. Daar word 'n reeks groot dzongs, 'n soort kloosterkasteel in die hoofdale van Bhoetan gebou wat as gesagsentrum in die land dien. Teenstand kom van die Tibettaanse koning van Tsang. In 1639 verslaan Ngawang hom en neem 'n nuwe titel aan, die Shabdrung, wat kosbare juweel wat aanbid moet word deur jou lankuit aan sy voete op die grond te werp beteken. Hy word die eerste wêreldse en godsdienstige leier van die land. Hy verdeel die land in streke wat deur 'n pelop (prins-goewerneur) geregeer word.
Daar volg invalle deur die Tibettane en Mongole in 1644 en 1674 maar hulle word suksesvol afgeweer. Die Shabdrung sterf in 1651, maar sy dood word tot in 1705 geheim gehou. Die desi regeer die land in die Shabdrung se naam. Die bekendmaking van sy dood lei onmiddellik tot 'n burgeroorlog en die land spat opnuut uitmekaar in 'n reeks vorstedomme wat teen mekaar oorlog voer. Hierdie situasie duur voort tot die begin van die 20ste eeu.[1]
Tibet val Bhoetan sewe keer aan; die eerste keer is in 1656.[2] In 1680 en 1700 val Bhoetan Sikkim binne.[2]
In 1714 val Tibet Bhoetan aan vanweë geskille oor die kloosters, maar hulle word verdryf.[2]
In 1730 vind die laaste inval deur Tibet in Bhoetan plaas. Bhoetan probeer vir vrede onderhandel, maar wanneer die Tibettane onttrek breek daar 'n burgeroorlog in Bhoetan uit. In die 18de en 19de eeu het dit 'n probleem gebly. Die jare 1767–74 en 1865–85 word daardeur gekenmerk.[2]
Inkarnasies wysig
Bhutanese glo dat in 1705 toe die Shabdrung se liggaam versteur is, daar drie strale in drie verskillende rigtings uitgestuur is. Hierdeur verskyn daar drie inkarnasies van die Shabdrung. Een van sy liggaam, een van sy spraak en een van sy gedagte. Shabdrung Ngawang Namgyel se kudung (mummie) is nou 'n heilige reliek wat in die dzong van Punakha bewaar word.[3]
Ná die eerste Shabdrung se dood word die bewind oor Bhoetan gedeel deur die Dharma Rajas (die geestelike leiers) en die Deb Rajas (die wêreldlike leiers), maar hierdie situasie lei tot baie onenigheid en selfs burgeroorloë.
Die eerste liggaam-inkarnasie word as 'n prins in die koninklike familie van Sikkim gebore, maar hy word nooit na Bhoetan uitgenooi nie en latere inkarnasies is onbekend. Die gedagte-inkarnasies (Shabdrung) het hulle paleis in Talo en die spraak-inkarnasies (Chogley) in Sangchhoekor. Hulle is: [3]
| Nr. | Chogley (spraak) | Datum | Shabdrung (gedagte) | Datum |
|---|---|---|---|---|
| eerste | Namgyel | 1708–1736 | Jigme Drakpa | 1724–1761 |
| tweede | Shacha Tenzin | 1736–1780 | Cheokyi Gyeltshen | 1762–1788 |
| derde | Yeshey Gyenltshen | 1781–1830 | Jigme Drakpa (II) | 1791–1830 |
| vierde | Jigme Dorji | 1831–1850 | Jigme Norbu | 1831–1861 |
| vyfde | Yeshey Ngodrup | 1851–1917 | Jigme Choegal | 1862–1904 |
| sesde | Jigme Tenzin | 1919–1949 | Jigme Dorji | 1905–1931 |
Die reïnkarnasies Jigme Drakpa II, Jigme Norbu en Jigme Choegal behoort almal tot die Drametse-familie.[4]
Britse Imperium wysig
Bhoetan kom in die 1750's in aanraking met die Britte wat die Wes-Bengaalse gebied van Koch Behar (Cooch Behar) probeer beset. Die Britse Oos-Indiese Kompanjie ontvang in 1772 'n versoek om hulp van die klein koninkryk Cooch Behar, wat aan die suidgrens van Bhoetan lê, en deur die Bhoetanese aangeval word. Die Britte stuur kaptein John Jones in Desember na Cooch Behar en dit lei tot die Eerste Anglo-Bhoetanese Oorlog. Die Gurkhas en die Bhoetanese doen 'n beroep om hulp op die Tibettaanse Panchen Lama. Lg. skryf 'n brief aan Hastings, maar die vyandelikhede is reeds beëindig teen die tyd wat die brief hom bereik.[5] Die Bhoetanese trek hulle uit hierdie heuwelgebied terug. Die Britte stuur vier keer 'n diplomatieke missie. Die eerste van George Bogle, Alexander Hamilton en Samuel Turner in 1783 was 'n sukses en daar is ook handelbetrekkinge aangeknoop.[6]
Die Britse besetting van Assam in 1826 skep 'n baie groter grenslyn tussen die Britse Ryk en Bhoetan. Daar is skermutselings aan die grense van Bengale en die Assamese Duars en Bhoetan ontvang Sikkimse dissidente ná die Anglo-Sikkimse oorlog van 1861.[5] Die laaste Britse missie in 1863 was 'n ramp en het tot die Tweede Anglo-Bhoetanese oorlog van 1864-'65 gelei.[6]Die Britte stuur Ashley Eden, die Sekretaris van die Goewerment van Bengale en H.H. Godwin-Austen na Bhoetan. Die Bhoetanese behandel die Britse gesante sleg en dwing hulle om 'n ooreenkoms te teken. In laat 1864 val die Britte aan. Hulle word aanvanklik teruggeslaan, maar later behaal hulle welslae.[5] In 1865 word vrede gesluit en die Sinchula-verdrag onderteken. Bhoetan word gedwing om die huidige grense te erken en uit 18 Duars in die vlakte en die Kalimpong-gedeelte van Darjeeling in die heuwels terug te trek. Die Britte laat daarna die land vir dertig jaar met rus.[6]
Koninkryk wysig
| Nommer | Koning | Begin | Einde |
|---|---|---|---|
| 1 | Ugyen Wangchuck | 1907 | 1926 |
| 2 | Jigme Wangchuck | 1926 | 1952 |
| 3 | Jigme Dorji Wangchuck | 1952 | 1972 |
| 4 | Jigme Singye Wangchuck | 1972 | 2006 |
| 5 | Jigme Khesar Namgyel Wangchuck | 2006 |
Ugyen Wangchuck (1907–1926) wysig
- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Ugyen Wangchuck.
Op 17 Desember 1907 word Ugyen Wangchuck, die Pelop van Tongsa verkies om die eerste Druk Gyalpo die Drakekoning van Bhoetan te word.[1] Hy praat geen Engels of Hindi nie, maar hy stuur sy seun, die kroonprins en heelparty ander Bhoetanese onder die grens om tale te leer en dokters of ingenieurs te word. Dit is die begin van die ontwikkeling van 'n onderwysstelsel.[6] Ugyen Wangchuck was 'n noue bondgenoot van die Britte. Hy het byvoorbeeld Younghusband se missie na Tibet in 1903-'04. In 1910 sluit Bhoetan ná Chinese pogings tot inmenging 'n verdrag met die Britte wat die buitelandse betrekkings van die land onder Britse gesag plaas.[5]
Die verhoudings met die geestelike leiers en die Drametse-famile is goed. Die vyfde Chogley het van 1904 tot 1907 as regent van Bhoetan gedien en het toe die erflike monargie in 1907 ingestel is twee keer die hoof van die Sentrale Raad van die Monnike gewees. Toe die sesde Shabdrung Jigme Dorji as kind geïdentifiseer is in 1905 was die vyfde Chogley op sy setel in Sangchhoekor en het koning Ugyen Wangchuck gesante na die kind gestuur met persoonlike goeters wat aan die vorige Shabdrung Jigme Choegyal behoort het. Die kind het die juiste voorwerpe uitgekies en is met koninklike begleiding na Talo gereis om as nuwe Shabdrug geïnstalleer te word.[3]
Jigme Wangchuck (1926–1952) wysig
- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Jigme Wangchuck.
Die nuwe koning hou as eerste 'n toespraak in Hindi van sy troon. Omtrent 1931 versleg die betrekkings tussen die koning wat nou die wêreldlike mag verteenwoordig en die jong Shabdrung Jigme Dorji. In Mei van hierdie jaar verskyn 'n berig in 'n Indiese koerant dat die 'koning' van Bhoetan se broer (in werklikheid die Shabdrung s'n) 'n ontmoeting met Mahatma Gandhi gehad het. Daar word beweer dat die Drukpa 'n usurpator van sy troon is en dat hy die steun van die Dalai Lama in Lhasa en die leier van die Indian National Congress, M.K. Gandhi, geniet. Die Britte steun die Drukpa. Die Shabdrung word deur die Drukpa met Britse steun deur vergiftiging vermoor.[6] Die toedrag word in Bhoetan lank geheim gehou. Sy niggie, koningin Ashi Dorji Wangmo Wanchuck bevestig nogtans dat hy 22 November 1931 vermoor is.[3] Die mag word nie langer tussen die wêreldlike en geestelike leiers gedeel nie.
Die probleme tussen koning en Shabdrung het hiermee nogtans nie opgehou nie. In 1939 word 'n volgende inkarnasie van die Shabdrung in Manla, Tashigang in Oos-Bhoetan gebore. Hy word deur die plaaslike dzongpon, die magtige Thinley Tobgay beskerm, maar as koning Jigme Wangchuck sterf in 1952 word die dzongpon op die begrafnis skielik siek en sterf. Sonder die dzongpong se beskerming word ook hierdie inkarnasie (Mgwang Namgyel Jigme Tenzin) van die Shabdrung spoedig vermoor. In 1955 word opnuut 'n inkarnasie in Manla gebore, Jigme Ngwang Namgyel, 'n seun van die vorige een se suster. As hy ses jaar oud is, word hy na Indië gevoer om nie ook vermoor te word nie. Hy word ook uit Bhoetan verban, maar duisende Bhoetanese reis na Indië om hom te vereer. Hy sterf op 5 Maart 2003 in Vellore Indië.[7]
In 1946 waarsku die Britte die Indiërs dat hulle probleme met China kan verwag in die grensgebiede van Bhutan, Sikkim, Nepal en die ooste van Kasjmir, afhanklik van die presiese toekoms van Tibet en dat dit dalk beter vir Indië is om Bhoetan en Sikkim as soewereine state te beskou dan om te probeer hulle in die Indiese Unie op te neem. 'n Groot faktor daarby is die verhouding tussen Boeddhisme aan die een kant en Hindoeïsme en Islam aan die ander kant. Ná Indië se onafhanklikheid is die vraag van Bhoetan se soewereiniteit nouliks gestel en die land het in 1949 'n vriendskapsverdrag met Indië gesluit.[6]
Jigme Dorji Wangchuck (1952–1972) wysig
- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Jigme Dorji Wangchuck.
Een van sy eerste maatreëls betref die afskaffing van die lyfeienskap en die uitvoering van landhervormings in 1956. In 1968 word Raad vir Ministers geskep en die Hooggeregshof volg. Die land bly 'n absolute monargie, hoewel daar 'n Tshogdu ingestel word, 'n soort voorloper van die later parlement.
Jigme Singye Wangchuck wysig
- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Jigme Singye Wangchuck.
Die vierde koning regeer sedert 1972 en het belangrike stappe in die rigting van 'n konstitusionele monargie onderneem. Die Tshogdu kan sedert 1998 selfs die koning dwing om te abdikeer ten gunste van sy opvolger.
Jigme Khesar Namgyel Wangchuck wysig
- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Jigme Khesar Namgyel Wangchuck.
.jpg)
Jigme Khesar Namgyel Wangchuck is die huidige koning van Bhoetan sedert 9 Desember 2006. Onder sy regering is die eerste demokratiese verkiesings van die parlement gehou op 18 Julie 2008 en 'n Grondwet is aangeneem. In Februarie 2007 is 'n nuwe vriendskapsverdrag met Indië geteken wat die verdrag van 1949 vervang.[8]
Verwysings wysig
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 "argiefkopie" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 21 Augustus 2018. Besoek op 24 September 2018.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Fortress Monasteries of the Himalayas: Tibet, Ladakh, Nepal and Bhutan Peter Harrison Bloomsbury Publishing, 2012, ISBN 1-84908-397-5, ISBN 978-1-84908-397-3
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Of Rainbows and Clouds: The Life of Yab Ugyen Dorji as Told to His Daughter Yab Ugyen Dorji, Rdo-rje dbaṅ-mo dbaṅ-phyug (A zhe), koningin Ashi Dorji Wangmo Wangchuck (eggenote van Jigme Singye Wangchuck, koning van Bhoetan) Serindia Publications, Inc., 1999, ISBN 0-906026-49-0, ISBN 978-0-906026-49-6
- ↑ The History of Bhutan Karma Phuntsho Haus Publishing, 2014, ISBN 1-908323-59-0, ISBN 978-1-908323-59-0
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Britain and Tibet 1765–1947: A Select Annotated Bibliography of British Relations with Tibet and the Himalayan States Including Nepal, Sikkim and Bhutan Julie G. Marshall, Alastair Lamb Psychology Press, 2005, ISBN 0-415-33647-3, ISBN 978-0-415-33647-5
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Himalayan Kingdom Bhutan: Tradition, Transition, and Transformation Awadhesh Coomar Sinha Indus Publishing, 2001, ISBN 8173871191, ISBN 9788173871191
- ↑ ["Bhutan today Rongthong Kunley Dorji". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 Januarie 2021. Besoek op 28 September 2018. Bhutan today Rongthong Kunley Dorji]
- ↑ thefamouspeople.com