Wikipedia:Hulp

Wikipedia is 'n groot plek wat mens soms nogal deurmekaar kan maak. "Waar kry ek...?" "Waar kan ek...?" "Hoe moet ek...?" Hierdie bladsy poog om al daardie vrae te beantwoord. Maak gerus ook 'n draai by die Gebruikersportaal of, indien u steeds nie 'n antwoord op u vraag kry nie, vra dit gerus in die Geselshoekie.

Oor (die) Wikipedia

Wat is 'n Wiki?

A. Sien Wat is 'n wiki?

Hoe lank bestaan Wikipedia al?

A. Sedert 15 Januarie 2001. 'n Vroeë weergawe van die Wikipedia het vir 'n paar dae by Nupedia.com bestaan (vanaf 10 Januarie). Die Afrikaanse Wikipedia is in Desember 2001 geskep.

Wie is die eienaar van Wikipedia?

A. Die Wikimedia Stigting is in beheer van al die Wikimedia-projekte (waaronder ook Wikipedia) en hulle is ook die eienaars van die bedieners waarop Wikipedia gehuisves word.

Wie is die eienaar van die tekste op Wikipedia?

A. Die tekste op Wikipedia, waaronder artikels, hulpbladsye, ens., word vrygestel onder die GNU-lisensie vir vrye dokumentasie (GFDL). Dit beteken dat die eienaar van enige teks die skrywer daarvan is, maar dat so 'n skrywer op weinige outeursregte aanspraak het. Solank gebruikers van Wikipedia hulle by hierdie lisensie hou (die belangrikste vereiste is dat enige verspreiding of hergebruik steeds onder dieselfde lisensie moet gebeur), kan enige persoon met die tekste doen wat hulle wil. Let wel: wanneer teks eers onder die GNU-lisensie vrygestel is, mag dié lisensie nie herroep word nie.

Wie vorm die redaksie van Wikipedia?

A. Medewerkers (gebruikers) wat baie bydra en die administrateurs word dikwels deur die buitewêreld as Wikipedia se redaksie gesien, maar dit is nie 'n feitelik akkurate waarneming nie. Wikipedia het nie 'n redaksie in die tradisionele sin van die woord nie. In beginsel kan enige persoon 'n artikel skep, wysig of dophou (om te kontroleer vir akkuraatheid van feite, neutrale standpunt en moontlike vandalisme). Dus vorm enige persoon wat 'n bydrae lewer (maak nie saak hoe klein nie) deel van die redaksie, alhoewel hierdie benaming nooit by Wikipedia self gebruik word nie.

As enige persoon 'n artikel mag wysig, hoe betroubaar is Wikipedia dan?

A. 'n Vrye Wikipedia wat deur enige iemand gewysig kan word is die hoofkonsep van Wikipedia. Sonder hierdie konsep sou Wikipedia nooit kon bestaan nie. Dit is terselfdertyd Wikipedia se sterkste punt en sy swakste punt. Enige persoon wat 'n fout sien kan dit verbeter. Daar is 'n ook 'n aktiewe gemeenskap wat aktief waak oor ander gebruikers se wysigings. Verder is daar ook gebruikers wat hulle spesifiek toelê op vandalismebestryding. (Herhalende vandaliste word geblokkeer.) Uiteindelik kan daar egter geen enkele waarborg oor die korrektheid al dan nie van artikels in die ensiklopedie gegee word nie.

Dit is egter nie uniek aan Wikipedia nie: selfs in die hooggeagte Encyclopædia Britannica word daar gewaarsku dat daar geen waarborg van die inhoud is nie [1].

Hoe kan ek Wikipedia help bekendstel?

A. 'n Goeie vraag. 'n Goeie idee is om 'n skakel hierheen op u eie webblad te plaas (en moontlik van u kennisse vra om dieselfde te doen). U kan berigte plaas in die koerante of op kennisgewingborde van universiteite of skole en ander onderwysinstellings. U kan eienaars van ander webwerwe vra om 'n skakel na Wikipedia op hulle bladsye te plaas. Indien u kennisse het wat geleerdes is in 'n vakgebied, kan u hulle vra om dié kennis met die wêreld te deel in die betrokke artikel.

Bydrae aan Wikipedia

Bo-aan die bladsye staan daar 'n knoppie wat sê "wysig bron": mag ek dan sommer wysigings aan 'n bladsy aanbring?

A. Ja, sekerlik! Dit is die sentrale idee agter Wikipedia. Deurdat enige persoon bladsye mag wysig en verander, kan enige iemand hulle kennis met die res van die wêreld deel. Indien 'n persoon onsin sou skryf, word dit meestal vinnig ontdek deur 'n ander bydraer en gou gekorrigeer.

Hoekom is sommige woorde rooi en ander blou?

A. 'n Rooi- of blou-gekleurde woord verskaf 'n skakel ("link") na 'n ander bladsy. Woorde in blou is skakels na reeds-bestaande artikels, terwyl woorde in rooi daarop dui dat die artikels nog nie bestaan nie.

Hoe begin ek 'n nuwe bladsy?

A. Sien gerus Hoe om 'n nuwe bladsy te skep.

Hoe maak ek opskrifte, nuwe afdelings, ens.?

A. Sien gerus Wikipedia:Redigeringsinstruksies vir die basiese instruksies.

Is daar riglyne beskikbaar?

A. Sien gerus die Wikipedia:Gebruikersportaal vir skakels na al die verskeie riglyne, onder andere ons beleid oor oorspronklike navorsing en die titels van artikels. Indien u nie die riglyne kan vind waarna u soek nie, vra gerus in die Geselshoekie: ervare gebruikers kan vinnig 'n skakel na die gewenste bladsy verskaf, of die riglyne kan geskep word indien dit nie bestaan nie.

Hoe weet ek of ek bronmateriaal na Wikipedia mag kopieer? Daar staan so 'n streng waarskuwing aan die onderkant van die wysigingsbladsy: "Deur enigiets hier te plaas, beloof u dat u dit self geskryf het, of vertaal het vanaf 'n teks onder die GFDL, of dat dit gekopieer is vanuit "publieke domein"-bronne: dit sluit nie meeste webbladsye in nie". Geld dit ook in my geval?

A1. Die inhoud van Wikipedia val onder die GNU-Vrye dokumentlisensie. Kortom: tensy die materiaal wat u wil kopieer (1) in die publieke domein is (geheel en al vry van outeur- of kopiereg) of (2) net soos Wikipedia onder 'n vrye lisensie val, kan u dit waarskynlik nie gebruik nie. Indien u enige twyfel het moet u dit nie kopieer nie. Raadpleeg eerder met ander gebruikers in die Geselshoekie, hulle kan moontlik help om die lisensie van 'n werk uit te klaar.

A2. Outeursreg en kopiereg het betrekking op letterkundige tekste, foto's en ander kreatiewe werke. In beginsel moet mens die toestemming van die kopiereghouer hê voor sulke werke na Wikipedia gekopieer mag word. Daar is egter uitsonderings op die reël:

• Blote feite kan uiteraard sonder meer oorgeplaas word, of in u eie woorde geskryf word.
• Dikwels is geskiedkundige materiaal deel van die publieke domein, deurdat die kopiereg/outeursreg verstreke is. Sulke materiaal mag vryelik gebruik word.
• Vir sommige materiaal geld daar geen kopiereg of outeursreg nie, of is dit slegs beperk van toepassing. Dit geld, byvoorbeeld, vir werke deur NASA of ander afdelings van die Amerikaanse regering.

Dit is 'n wanbegrip dat kopiereg (©) uitdruklik gemeld moet word vir 'n werk om outeursregte te geniet. Enige kreatiewe werk skep vanself sy eie kopiereg die oomblik wat die werk geskep word en dit hoef nie uitdruklik gemeld te word nie.

Indien u teks regstreeks kopieer, of 'n beeld na Wikipedia oplaai, is dit uiters belangrik om die bron van die teks of beeld by te voeg. Só kan dit nagegaan word om seker te maak dat dit wel vryelik beskikbaar is. Indien regstreeks gekopieerde teks of 'n beeld nié van 'n bron voorsien word nie, kan dit gemerk word as 'n kopieregskending en sal dit mettertyd verwyder word.

Hoekom is daar geen advertensies of pop-ups op Wikipedia nie?

A. Daar is baie redes hiervoor; hier volg 'n paar:

1. Omdat reklame by 'n artikel die objektiwiteit en neutraliteit daarvan ongeloofwaardig sal maak.
2. Omdat die opbrengste van reklame tans so laag is dat dit nie die moeite werd is nie.
3. Ons poog om 'n ernstige ensiklopedie te skep en het geen belang in kommersiële wins nie.
4. Indien dit 'n kommersiële werf was, sou dit baie moeiliker gewees het om mense te kry om hulle teks en beelde verniet aan die ensiklopedie beskikbaar te stel.
5. Dit is nie nodig nie - die Wikimedia-stigting ontvang donasies van regoor die wêreld wat enige kostes dek.
6. Omdat daar 'n plek moet wees waar neutrale inligting belangriker geag word as kommersiële belang.

Hoe kan/moet ek...?

Hoe kan ek 'n bladsy verwyder (byvoorbeeld een wat ek self geskryf het)?

A1. Leer uit ander se foute: wees versigtig met die skep van 'n nuwe artikel. Maak eers seker dat 'n soortgelyke artikel nie miskien onder 'n ander naam beskikbaar is nie, voordat u 'n nuwe artikel begin. Dikwels kan sommige onderwerpe by reeds-bestaande artikels gevoeg word, eerder as om 'n nuwe artikel te begin. (Byvoorbeeld, inligting oor rugbyposisies hoort eerder tuis by die artikel, rugby, as by 'n nuwe artikel oor rugbyposisies.)

A2. Bladsye wat egter geen nuttige inligting bevat nie, bv. vandalisme of slegs advertensieskakels, mag vir spoedige verwydering kwalifiseer.

A3. Indien u op 'n artikel afkom wat wel sinvolle inligting bevat, maar u glo dat die bladsy nie geskik is vir Wikipedia nie, kan u dit vir verwydering nomineer.

Hoe verander ek die titel van 'n bestaande bladsy?

A. Indien die huidige titel nie korrek is nie (bv. 'n spelfout), kan die artikel na die regte naam geskuif word deur eenvoudig die "skuif"-knop bo-aan die bladsy van die artikel te gebruik.

Indien u egter oorweeg om die artikel na 'n wesenlik-ander titel te skuif (bv. van paddas na amfibieë), is dit 'n goeie idee om dit eers op die huidige bladsy se besprekingsblad te bespreek. Daarmee kan konsensus tussen gebruikers bereik word en andere ingelig word oor die motief vir die beplande skuif.

Hoe kan ek op die hoogte bly van al die veranderings op sommige bladsye, sonder om elke keer die geskiedenis van elke afsonderlike bladsy na te gaan?

A. U kan u gunsteling artikels by u dophoulys voeg, deur op "hou dop" aan die bokant van elke bladsy te kliek.

Vir die nuutste wysigings dwarsdeur die ensiklopedie, kan u ook die spesiale bladsy, Onlangse wysigings, raadpleeg.

Is dit moontlik om al my bydraes op een slag te besigtig?

A. Ja. Heel bo-aan elke bladsy is daar 'n opsie wat lees "my bydraes". Deur die daarop te kliek kan u al die bydraes sien wat u by Wikipedia gemaak het.

Hoe werk die soekfunksie bo aan die regterkant van die bladsy?

A. Indien u 'n sleutelwoord intik (bv. "Maan" of "Parys") en u kliek op "Gaan", sal u geneem word na die artikel met dié spesifieke titel. Indien geen so artikel bestaan nie, verkry u 'n lys met artikels waarin hierdie term voorkom. U het dan ook die opsie om die artikel te skep, bo-aan die bladsy, waar staan, "Vir navraag".

Indien u op die "Soek"-knoppie kliek, sal u steeds 'n lys met artikels kry waarin die sleutelwoord verskyn, selfs al bestaan daar 'n artikel met dié titel.

Waar kan ek rapporteer as iets fout gaan met Wikipedia?

A. Rapporteer dit asseblief so vinnig as moontlik in die Geselshoekie.

Hoe kan ek versoek dat 'n artikel oor 'n spesifieke onderwerp geskep word?

A. Meld u versoek by Wikipedia:Versoekte artikels.

Ek sien dikwels dat woorde in vreemde tale en veral ook die interwiki-skakels aan die linkerkant nie korrek vertoon nie. Hoe maak ek dit reg?

A. U rekenaar is heel waarskynlik nie in staat om die lettertipe ("font") te vertoon nie. Dit sal dus eers korrek vertoon wanneer u sagteware vir die spesifieke lettertipe geïnstalleer het.

Hoe plaas ek beelde by in bestaande artikels?

A. Sien Wikimedia Commons vir 'n versameling beelde wat direk by enige van die Wikimedia-stigting se projekte gebruik kan word. U kan ook u eie beelde oplaai, maar dit word verkieslik na die Wikimedia Commons gedoen sodat die beelde deur al die ander projekte ook gebruik kan word. Indien u 'n beeld hier wil oplaai, maak seker dat u vertroud is met ons beleid rakende beelde.

Sien gerus Wikipedia:Beelde en Wikipedia:Uitgebreide beeldsintaks vir meer inligting oor hoe en waar u 'n beeld by 'n artikel kan toevoeg.

Hoe verander/verwyder ek my gebruikersnaam of gebruikersrekening?

A1. 'n Burokraat kan die naam van 'n gebruiker se gebruikersrekening verander, m.a.w. indien u eerder "Jan" wil wees, in plaas van "Janneman". Sien hierdie outomatiese lys van burokrate by die Afrikaanse Wikipedia. U kan enige een van hulle op hulle besprekingsbladsye kontak en vra om u naam te verander.

A2. Dit is op hierdie oomblik nie tegnies moontlik om 'n gebruikersnaam of rekening te verwyder nie.

Ander vrae

Waar kan ek vrae stel oor die inhoud of uitleg van 'n bladsy?

A. Op die besprekingsbladsy! Bo-aan elke bladsy is daar 'n knoppie wat heet "bespreking". Kliek gerus daarop om na die besprekingsbladsy van 'n artikel te gaan. (Indien die woord in rooi vertoon, beteken dit slegs dat niemand nog 'n bespreking oor die bladsy begin het nie, gaan maar voort daarmee!)

(Ook hierdie bladsy het 'n besprekingsbladsy.)

Kan een of ander nar nie dus alles op Wikipedia sommer maar net uitvee nie?

A. Nee, nie werklik nie. Slegs administrateurs besit oor die gereedskap om 'n bladsy vir goed te verwyder (maar selfs dan kan hulle aksies ongedaan gemaak word). Dit is wel so dat vandalisme (of onervare gebruikers) 'n bladsy kan leeg maak, d.w.s. die inhoud daarvan verwyder, maar dit kan maklik ongedaan gemaak word (sien onder vir meer inligting). Persone wat bladsye herhaaldelik so vandaliseer kan deur administrateurs geblok word, sodat hulle nie meer bladsye by Wikipedia kan wysig nie.

Hoe kan ek vandalisme op 'n leë bladsy herstel?

A. Dit is heel eenvoudig: kliek gewoonweg op die "geskiedenis" van die artikel (bo-aan die bladsy, in die middel). Daar kom dan 'n geskiedenis van al die weergawes van die betrokke artikel te voorskyn. Die bladsy bevat 'n lys van al die weergawes van die bladsy: 'n nuwe weergawe word geskep deur wysigings aan die bladsy aan te bring en dan op "Publiseer wysigings" te kliek. Soek na die mees onlangse korrekte weergawe en kliek dan op "wysig bron" en dan op "Publiseer wysigings". U sal 'n boodskap kry wat u waarsku dat u besig is om 'n ouer weergawe van die bladsy te wysig; u kan dit gewoonweg ignoreer. Onthou om in die wysigingsopsomming te meld dat u die artikel "terugrol" en hoekom u dit doen!

Wat gebeur as twee persone terselfdertyd aan dieselfde bladsy werk en dan hul wysigings wil stoor?

A. Die persoon wat sy bladsy eerste stoor sal niks merk nie. Die tweede persoon sal egter 'n boodskap kry dat daar 'n "wysigingskonflik" is - nie 'n aangename gebeurtenis nie. U wysigings sal dan in 'n tweede wysigingsvenster onder-aan die bladsy verskyn: u moet dan u wysigings kopieer na, of inkorporeer by, die boonste (eerste) wysigingsvenster, voordat u op "Publiseer wysigings" kliek.

Wat is 'n klein wysiging?

A. As u naas u wysigingsopsomming die vakkie "Klein wysiging" merk, dan beteken dit dat die wysiging wat u aangebring het nie die inhoud van die bladsy verander het nie. Dit geld vir kleinighede soos die korrigeer van spel- en tikfoute, die korrigeer van 'n skakel of iets dergeliks. So 'n wysiging word dan ook as 'n "klein wysiging" aangetoon op die bladsygeskiedenis, Onlangse wysigings en u dophoulys. So weet ander gebruikers dat hulle nie so 'n wysiging hoef na te gaan nie, aangesien dit nie werklik die inhoud van die artikel verander het nie. Die toevoeging van nuwe inligting, hoe min ook al, is egter nie 'n klein wysiging nie.

Ek het spesiale toestemming gekry om 'n kopie van 'n foto of 'n artikel op Wikipedia te publiseer. Kan ek dit dan maar doen?

A. Ja en nee. Indien die foto of teks onder 'n vrye lisensie vrygestel is, mag u dit inderdaad doen. Indien die toestemming u egter toelaat om die beeld/teks in Wikipedia te gebruik (en nêrens anders nie), kan ons dit nie hier aanvaar nie.

Indien u byvoorbeeld 'n foto wil oplaai wat deur 'n kennis van u geneem is, moet hy sy toestemming aan u per e-pos stuur. 'n Kopie van die e-pos, wat sy naam en e-posadres duidelik toon, kan dan geplaas word by Wikipedia:Bronne en moet die naam van die beeldlêer meld en onder watter vrye lisensie dit vrygestel word.

Kan ek skakels na eksterne webbladsye byvoeg, sonder om die inhoud na Wikipedia op te laai?

A. Eksterne skakels is aanvaarbaar, maar let wel: Wikipedia is nie 'n versameling van eksterne skakels nie. Indien 'n artikel te veel, of nie-gepaste skakels het, kan enige persoon die skakels hersien en sommige verwyder. Skakels na erkende instellings wat betroubare bronne is op die gebied van die artikel se onderwerp is aanvaarbaar. Geen skakels na advertensiewerwe of persoonlike webwerwe nie, asseblief!

Wat is die nut van 'n geregistreerde gebruikersrekening?

A. 'n Geregistreerde gebruikersrekening is nie verpligtend nie, maar u kan allerlei voorkeure instel indien u oor een beskik. Dié voorkeure word dan gestoor tussen u besoeke aan Wikipedia. U kan ook dan 'n gebruikersnaam kies, wat in plaas van u IP-adres wys wanneer u 'n wysiging maak.

Die antwoord op my vraag was nie op hierdie bladsy nie. Wat moet ek nou doen?

A. Stel gerus enige vrae wat u mag hê in die Geselshoekie. Afhangende van die aktiwiteit van die ander gebruikers kan u u antwoord binne 'n dag of twee, of selfs binne 'n paar uur hê.