J. van Elders
J. van Elders (1894–1970) was 'n Afrikaanse skrywer van ontspanningslektuur. Haar regte naam is Ellaline Gray Cason.
Lewe en werk
wysigSy is as Ellaline Gray Rhind op 3 Oktober 1894 in Somerset-Oos in die Oos-Kaap gebore, maar haar ouers woon in die Transvaal en haar ma het slegs hierheen gekom om vir die geboorte by haar ouma te wees.[1] Haar ouers is Eric Albert Rhind en Anna Maria van Niekerk.
Later trek die gesin na die Kaapkolonie en sy gaan skool in Somerset-Oos totdat sy twaalf jaar oud is. Hulle trek dan weer terug na die Transvaal, waar sy aan die Heidelberg Volkskool matrikuleer. Sy word onderwyser en nadat sy ’n ruk skoolgehou het, trou sy met die boer William Davidson Cason. Hulle vestig hulle op ’n plaas naby Standerton en later naby Middelburg in die Transvaal. Die egpaar het vyf kinders, naamlik Marguerite Dorothea (wat by geboorte op 12 Februarie 1920 oorlede is), Mavis Joyce (25 Augustus 1921 – 5 Augustus 1994), William Arthur Louis (6 Julie 1923 – 29 Januarie 1965), Charmain Eileen (14 September 1924 – 10 Januarie 1925) en Errol Duncan (1 Desember 1925 – 10 Julie 1998). Haar man is in Februarie 1947 oorlede en sy is op 30 Junie 1970 in Middelburg oorlede.[2]
Skryfwerk
wysigSy is van kleinsaf lief vir skryf en opstelle was haar gunsteling skoolwerk. Sy is nege jaar oud toe sy haar eerste “roman” voltooi. Wanneer die kinders groter is, begin sy skryf en stuur etlike verhale en sketse na tydskrifte, wat afgekeur word. M.E.R. skryf egter ’n persoonlike brief aan haar om haar geluk te wens met haar skets wat in Die Huisgenoot gepubliseer is, waarna sy nooit weer ophou glo het in haar vermoëns nie.[1]
Van Maart tot Julie 1945 verskyn Die waternimf (1950) as vervolgverhaal in Die Huisgenoot.
Diepkuil (1948) is ’n speurverhaal wat hom afspeel op die plaas van oom Giddie du Toit, ’n blinde boer en oujongkêrel met sy drie aangenome seuns Dion Mallory, John van Deventer en Ben Wentzel en sy bekoorlike niggie Baps. Daar is verskeie onverwagte wendinge en geheimsinnige voorvalle wat sersant Van Staden sy kop laat krap. Hierdie boek was eers as vervolgverhaal in Die Huisgenoot gepubliseer en word in 1964 heruitgegee in die Tieroog-reeks onder die titel Bloedspoor op Diepkuil.
Die brandoffer (1953) speel af tydens die Prinsloo-trek in die ou Kaapkolonie, wat ’n uitvloeisel van die Slagtersnek-rebellie was. Hierdie liefdesverhaal beeld tegelykertyd die omstandighede en geskiedenis van hierdie relatief onbekende tyd in ons geskiedenis uit.
Die roekelose hart (1960) skets die karakter van oom Jan, wat deur sy invloed en toedoen die beste in sy medemens laat uitkom. Selfs die roekelose Susan word naderhand deur hom beïnvloed.
In Die Indiese tafel (1962) koop Esmé Botha ’n teetafel op ’n vendusie. ’n Paar maande later word sy egter oorweldig deur belangstelling vir die tafel en sy en haar ouers se lewens word versteur deur inbrake en dreigbriewe. Wanneer meneer Botha die tafel ondersoek ontdek hy die grusame inhoud en is hy nog meer vasberade om dit nie in die verkeerde hande te laat beland nie. Saam met speurder Du Plessis doen hy sy bes om die geheim op te los.
Paradyspoort (1966) is reeds vir geslagte in die Versters se besit en behoort nou aan 21-jarige Juliana Verster. Al die bewoners van Paradyspoort is werknemers van die Versters en Paradyspoort het dus deur die jare in ’n gemeenskapsplaas ontwikkel, met sy eie skool, poskantoor en winkels. Niemand anders mag enige grond in Paradyspoort besit nie, en Juliana mag dit ook nie verkoop nie. Die inwoners van Paradyspoort is ’n geslote gemeenskappie, wat nie toelaat dat indringers van buite inbreuk maak op die vrede en jarelange tradisies van hulle afgesonderde paradys nie. Saam met die nuwe onderwyseres kom haar bedorwe jong suster Troedie van Johannesburg en hulle gooi die lewe in Paradyspoort heeltemal omver.
In Wonderdokter (1968) is dr. Nic Theron in sy poging om ’n arm seun voor ’n dronk motorbestuurder te red sodanig vermink dat hy nooit weer die volle gebruik van sy bene sou hê nie. Hierna verlaat sy verloofde Hettie hom. Nic gaan soek genesing op Groenhoek, die hersteloord van tant Pieta van Graan. Hier ontmoet hy vir Malie met haar groot liefde vir die natuur, wat sy die Wonderdokter noem. Malie is reeds baie lank hier na ’n moordsaak waar sy weens gebrek aan getuienis vrygespreek is. Die vrede op Groenhoek word versteur wanneer Hettie, Nic se gewese verloofde en ook Roelf Steenkamp, Malie se vriend van wie sy sedert die moordsaak geen taal of tyding gehoor het nie, onverwags op die plaas opdaag. Dit is ’n raaisel hoekom hulle skielik weer in die gebroke verhoudings belangstel.
Die wortel van alle kwaad (1971) het die mens se gierigheid as tema. Die susters Blanche Lindeque en Marion le Roux ly ook hieraan. Marion ontsien selfs nie haar eie dogter Hester nie en laat haar soos ’n slaaf werk om haar eie selfsug te bevredig, terwyl Blanche haar oudste kinders, Bella en Tom, tot in die afgrond bederf. Blanche maak ’n aanbod aan Hester om by haar en haar man Pierre op die plaas te kom bly en Hester neem die aanbod aan om van haar ma weg te kom. Hier is dinge egter nie pluis nie, want Blanche en Pierre is duidelik slegs hoflik teenoor mekaar en die twee jongste kinders, Pietman en Steph, word gruwelik afgeskeep deur hulle ma. Bella is vyandig teenoor haar en waarsku haar om van haar verloofde weg te bly, maar Hester werp haar met oorgawe in haar rol as sekretaresse vir Pierre.
Ankertou van die liefde en As die muur kon praat word uitgegee in die Rooi Masker reeks.
Haar kortverhaal Silla, waar is jy? word in die versamelbundel Lappe en die donkies onder redaksie van Lauritz Strydom opgeneem.
Die fantasieverhaal Wandland is ’n jeugboek.
Sy vertaal ook Shakespeare se The taming of the shrew as Die temming van ’n rissie, wat deur Dalro gepubliseer word.[3]
| Jaar | Titel van publikasie |
|---|---|
| s.j. | Ankertou van die liefde |
| 1945 | Moord volgens plan |
| 1947 | Die vennootskap |
| 1948 | Diepkuil |
| 1949 | Een naweek
Halfweg-winkel |
| 1950 | Die dood krap aan die deur
Die waternimf |
| 1951 | Vergeet wat was |
| 1952 | Geen twyfel meer |
| 1953 | Die brandoffer |
| 1956 | Speurder Hannes Krause |
| 1957 | Skaakmat |
| 1958 | Getuienis kom stadig |
| 1959 | As die muur kon praat
Die saffiere verdwyn Nag van onheil |
| 1960 | Ontmoet die vrolike weduwee
Die verborge deur Die roekelose hart |
| 1962 | Die Indiese tafel
Selfs in Arkadië |
| 1964 | Henriette en Antoinette
Bloedspoor op Diepkuil |
| 1966 | Paradyspoort
Wandland – ’n fantasie |
| 1968 | Wonderdokter |
| 1969 | Moederhart |
| 1971 | Die wortel van alle kwaad |
Vertalings
wysig- 1969 Die temming van ’n rissie – William Shakespeare
Sien ook
wysigVerwysings
wysigBoeke
wysig- Beukes, W.D. (red.) “Boekewêreld: Die Nasionale Pers in die uitgewersbedryf tot 1990” Nasionale BoekhandelBpk. Kaapstad Eerste uitgawe eerste druk 1992
- Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2” Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
- Steyn, J.C. “Hoeke Boerseuns ons was” Tafelberg-Uitgewers Beperk Eerste uitgawe 1991
- Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 2” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999
Ander verwysings
wysig- ↑ 1,0 1,1 Van Elders, J. “J. van Elders” Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein
- ↑ Eggsa: http://www.eggsa.org/library/main.php?g2_itemId=2808946
- ↑ Esat: http://esat.sun.ac.za/index.php/J._van_Elders
- ↑ Springbokboeke: http://www.springbokboeke.co.za/html/j_van_elders_boeke.html
- ↑ Worldcat: http://www.worldcat.org/search?q=au%3AVan+Elders%2C+J.&qt=hot_author