Wikipedia

Jakobus I van Engeland

(Aangestuur vanaf James I)

Jakobus I (Engels: James I; 19 Junie 1566 – 27 Maart 1625) was koning van die Skotte (as Jakobus VI), van Engeland en van Ierland. Hy was die eerste persoon wat na homself verwys het as koning van Groot-Brittanje. In Skotland het hy van 24 Julie 1567 tot en met sy dood as Jakobus VI regeer. Ná die dood van sy niggie Elizabeth I het hy koning van Engeland en Ierland geword waar hy van 24 Maart 1603 tot en met sy dood regeer het. Hy was die eerste Engelse monarg van die Huis van Stuart.

Jakobus I
Koning van Engeland, Ierland en Skotland
’n Portret deur Paul van Somer I (1576–1621)
’n Portret deur Paul van Somer I (1576–1621)
Titel Koning van Skotland
Regeer 24 Julie 1567 – 27 Maart 1625
Voorganger Maria I
Opvolger Karel I
Titel Koning van Engeland en Ierland
Regeer 24 Maart 1603 – 27 Maart 1625
Voorganger Elizabeth I
Opvolger Karel I
Huis Stuart
Eggenote Anna van Denemarke
Kinders Hendrik Frederick, Prins van Wallis
Elizabeth, koningin van Boheme
Karel I
Robert Stuart, Hertog van Kintyre
Gebore 19 Junie 1566; Edinburg-kasteel
Oorlede 27 Maart 1625; Theobalds House, Hertfordshire, Engeland
Vader Hendrik Stuart, lord Darnley
Moeder Maria I

Vroeë lewe

wysig

Jakobus Karel Stuart is op 19 Junie 1566 in Edinburg-kasteel gebore as die oudste seun van Maria, koningin van die Skotte (Engels: Mary, Queen of Scots) en haar tweede man, Hendrik Stuart, lord Darnley. Jakobus was ’n afstammeling van koning Hendrik VII van Engeland deur sy oumagrootjie Margaret Tudor, die oudste suster van Hendrik VIII.

Maria se bewind in Skotland was onseker omdat ’n rebellie deur die Protestantse bevolking haar en haar man, wat Katolieke was, in die gesig gestaar het. Hendrik is op 10 Februarie 1567 vermoor. Maria was toe reeds ’n ongewilde koningin en dit is vererger toe sy op 15 Mei 1567 trou met James Hepburn, 4de Graaf van Bothwell, wat daarvan verdink is dat hy Hendrik vermoor het.

In Junie 1567 het Protestantse rebelle Maria gearresteer en sy het nooit weer haar babaseun gesien nie. Sy is 24 Julie gedwing om te abdikeer ten gunste van haar seun. Haar buite-egtelike halfboer, Jakobus Stewart, Graaf van Moray, is as regent aangestel.[1] Haar seun is op 29 Julie 1567 op die ouderdom van dertien maande as koning Jakobus VI van Skotland gekroon. Hy is grootgemaak as lid van die Protestantse nasionale Church of Scotland.

In 1568 het Maria uit die tronk ontsnap en dit het gelei tot ’n kort tydperk van geweld. Die Graaf van Moray het Maria se troepe in die Slag van Langside verslaan. Sy het noodgedwonge na Engeland gevlug waar sy deur Elizabeth in hegtenis geneem en uiteindelik tereggestel is.

Bewind in Skotland

wysig

Hoewel die regentskap amptelik in 1578 geëindig het, het Jakobus nie volle beheer oor die regering gekry voor 1581 nie.[2] In Augustus 1582 het die verskeie grawe Jakobus na Ruthven-kasteel gelok, hom gevange geneem en gedwing om ’n verklaring af te lê waarin hy verklaar dat hy nie gevange gehou word of teen sy wil aangehou word nie en dat niemand hom moet kom help nie.[3] Hy is in Junie 1583 vrygelaat en het daarna toenemend beheer oor sy koninkryk oorgeneem.

In 1586 het Jakobus die Verdrag van Berwick met Engeland gesluit. Dit en die teregstelling van sy ma in 1587 het dit vir hom moontlik help maak om later die Engelse troon te bestyg.

Huwelik

wysig

In sy jeug is Jakobus geprys vir sy kuisheid omdat hy min belangstelling in vroue getoon het. Hy het die geselskap van mans verkies,[4] maar ’n huwelik was nodig om sy bewind te versterk. Die keuse het geval op die 14-jarige Anna van Denemarke, jongste dogter van die Protestantse Frederick II. Hulle is op 23 November in die huwelik bevestig. Jakobus was versot op Anna en het haar met geduld en deernis behandel.[5] Tussen 1593 en 1595 is hy egter romanties verbind met Anne Murray, later lady Glamis, wat hy poëties aangespreek het as "my minnares en my liefde".

Die koninklike egpaar het drie kinders gehad wat oorleef het: Hendrik Frederick, Prins van Wallis, wat in 1612 op 18-jarige ouderdom oorlede is; Elizabeth, later koningin van Boheme; en Karel, die toekomstige koning Karel I van Engeland. Anna is in Maart 1619 oorlede.

Engelse troon

wysig

Van 1601 af, tydens die laaste jare van Elizabeth I se lewe, het sekere Engelse politici in die geheim met Jakobus gekorrespondeer om ’n gladde troonoorname te verseker. Elizabeth is op 24 Maart oorlede en Jakobus het koning van Engeland geword.[6] Hy is op 25 Julie gekroon.[7]

Guy Fawkes

wysig

Op die vooraand van die opening van die tweede sessie van Jakobus se eerste parlement op 5 November 1605 is ’n soldaat met die naam Guy Fawkes in die kelder van die parlementsgebou ontdek – naby ’n hoop hout en nie ver van 36 vate buskruit nie waarmee hy beplan het om die gebou die volgende dag op te blaas.[8] Die samesweerders en hul leier is op 27 Januarie 1606 gevonnis en vier dae later gehang. Die opspraakwekkende verydeling van die Katolieke Buskruitkomplot, soos dit gou bekend geraak het, word nog in Engeland op 5 November gevier.

Ná die Buskruitkomplot het Jakobus sy onderdrukking van Katolieke verskerp en het hy streng maatreëls ingestel om hulle te beheer. In Mei 1606 het die parlement ’n wet goedgekeur wat van elke burger verwag het om ’n eed van getrouheid af te lê waarin die Pous se mag bo dié van die koning onder meer ontken is.[9] Jakabus was verdraagsaam teenoor Katolieke wat die eed afgelê het,[10] en selfs teenoor kripto-Katolieke (Katolieke wat hulle in die openbaar met protestantisme vereenselwig het, maar innerlik Katolieke gebly het.

Persoonlike verhoudings

wysig

Dwarsdeur sy lewe het Jakobus liefdesverhoudings met manlike howelinge gehad, veral met Esmé Stewart, 6de lord d'Aubigny (later 1ste Hertog van Lennox); Robert Carr, 1ste Graaf van Somerset, en George Villiers, 1ste Hertog van Buckingham. Hy was in sy tyd berug vir sy manlike minnaars en daar is van hom gesê: Elizabeth was King, now James is Queen.[11] Nie alle moderne historici stem egter saam dat hy definitief homo- of biseksueel was nie.(Bucholz, 2004)[12]

Dood

wysig

Tydens die laaste jaar van sy lewe was die koning dikwels ernstig siek en hy het Londen al hoe minder besoek. In Maart 1625 het hy ’n beroerte gehad en hy is op 27 Maart in Theobalds House in Hertfordshire oorlede. Daar is diep gerou oor sy dood. Hy was tot aan die einde baie gewild, veral danksy ononderbroke vrede en lae belasting tydens die Jakobeaanse Tydperk.

Die "King James Version" van die Engelse Bybel is aan hom opgedra. Dit is in 1611 gepubliseer danksy die Hampton Court-konferensie wat hy byeengeroep het om probleme op te los met die vertalings wat destyds gebruik is. Dié vertaling van die Bybel word vandag nog wyd gebruik.

Verwysings

wysig
  1. ↑ Guy, pp 364–5.
  2. ↑ Stewart, p 47; Croft, p 16; Willson, pp 29–31.
  3. ↑ Stewart, p 66.
  4. ↑ Croft, pp 23–24.
  5. ↑ Willson, pp 85–95.
  6. ↑ Croft, p 49; Willson, p 158.
  7. ↑ Stewart, p 172.
  8. ↑ Stewart, p 219.
  9. ↑ Stewart, p 225.
  10. ↑ Willson, p 228.
  11. ↑ Montgomery Hyde, The Love That Dared Not Speak its Name; p.43
  12. ↑ Bucholz, p 208.

Bronne

wysig
  • Atherton, Ian; and David Como (2005). The Burning of Edward Wightman: Puritanism, Prelacy and the Politics of Heresy in Early Modern England. English Historical Review, Volume 120, Desember 2005, Nommer 489, 1215–1250. Oxford: Oxford University Press.
  • Barroll, J. Leeds (2001). Anna of Denmark, Queen of England: A Cultural Biography. Philadelphia: University of Pennsylvania. ISBN 0-8122-3574-6.
  • Barroll, J. Leeds and Susan P. Cerasano (1996). Medieval and Renaissance Drama in England: An Annual Gathering of Research, Criticism and Reviews. Fairleigh Dickinson University Press. ISBN 0-8386-3641-1.
  • Bucholz, Robert en Newton Key (2004). Early Modern England, 1485–1714: A Narrative History. Oxford: Blackwell. ISBN 0-631-21393-7.
  • Croft, Pauline (2003). King James. Basingstoke and New York: Palgrave Macmillan. ISBN 0-333-61395-3.
  • Davies, Godfrey ([1937] 1959). The Early Stuarts. Oxford: Clarendon Press. ISBN 0-19-821704-8.
  • Guy, John (2004). My Heart is My Own: The Life of Mary Queen of Scots. Londen en New York: Fourth Estate. ISBN 1-84115-752-X.
  • Krugler, John D. (2004). English and Catholic: the Lords Baltimore in the Seventeenth Century. Baltimore: Johns Hopkins University Press. ISBN 0-8018-7963-9.
  • Lindley, David (1993). The Trials of Frances Howard: Fact and Fiction at the Court of King James. Routledge. ISBN 0-415-05206-8.
  • Milling, Jane (2004). "The Development of a Professional Theatre", in The Cambridge History of British Theatre. Jane Milling, Peter Thomson, Joseph W. Donohue. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-65040-2.
  • Noble, Mark (1795). An Historical Genealogy of the Royal House of Stuarts, from the Reign of King Robert II to that of King James VI. Londen: R. Faulder. Lees digitale kopie op Google Books.
  • Perry, Curtis (2006). Literature and Favoritism in Early Modern England. Cambridge; New York: Cambridge University Press. ISBN 0-521-85405-9.
  • Rhodes, Neil; Jennifer Richards; and Joseph Marshall (2003). King James VI and I: Selected Writings. Ashgate Publishing, Ltd. ISBN 0-7546-0482-9.
  • Sharpe, Kevin M. (2000). Remapping Early Modern England: The Culture of Seventeenth-century England. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-66409-8.
  • Smith, David L (2003). "Politics in Early Stuart Britain," in A Companion to Stuart Britain. Barry Coward. Blackwell Publishing. ISBN 0-631-21874-2.
  • Solt, Leo Frank (1990). Church and State in Early Modern England: 1509–1640. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-505979-4.
  • Stewart, Alan (2003). The Cradle King: A Life of James VI & I. Londen: Chatto and Windus. ISBN 0-7011-6984-2.
  • Stroud, Angus (1999). Stuart England. Routledge ISBN 0-415-20652-9.
  • Watts, Michael R (1985). The Dissenters: From the Reformation to the French Revolution. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-822956-9.
  • Williams, Ethel Carleton (1970). Anne of Denmark. Londen: Longman. ISBN 0-582-12783-1.
  • Willson, David Harris ([1956] 1963 ed). King James VI & I. Londen: Jonathan Cape Ltd. ISBN 0-224-60572-0.

Verdere leesstof

wysig
  • Akrigg, G. P. V (1978). Jacobean Pageant: The Court of King James I. New York: Atheneum. ISBN 0-689-70003-2.
  • Chambers, Robert (1856). "James VI". Biographical Dictionary of Eminent Scotsmen. Londen: Blackie and Son. {{cite book}}: Onbekende parameter |chapterurl= geïgnoreer (hulp)
  • Fraser, Antonia (1974). King James VI of Scotland, I of England. Londen: Weidenfeld and Nicolson. ISBN 0-297-76775-5.
  • Houston, S J. James I. Longman Publishing Group (June 1974), Seminar Studies ISBN 0-582-35208-8.
  • Lee, Maurice (1990). Great Britain's Solomon: James VI and I in his Three Kingdoms. Urbana: University of Illinois Press. ISBN 0-252-01686-6.
  • Lockyer, Roger (1998). James VI and I. Longman. 2de uitg.
  • Lockyer, Roger (1999). The Early Stuarts: The Political History of England 1603–1642. Longman.
  • Lynch, Michael (1991). Scotland: A New History. Ebury Press. ISBN 0-7126-3413-4.
  • "Preaching to the Converted? Perspectives on the Scottish Reformation," in The Renaissance in Scotland: Studies in Literature, Religion, History and Culture. - AA MacDonald, M. Lynch and IB Cowan (Leiden, 1994)
  • Peck, Linda Levy (1982). Northampton: Patronage and Policy at the Court of James I. Harper Collins. ISBN 0-04-942177-8.
  • Williamson, David (1998). The National Portrait Gallery History of the Kings and Queens of England. Londen: National Portrait Gallery. ISBN 1-85514-228-7.

Boeke oor Jakobus I aanlyn beskikbaar

wysig

Skakels

wysig
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Jakobus_I_van_Engeland&oldid=2464138"