Johann Botha (skrywer)

Hierdie artikel handel oor die Afrikaanse skrywer. Vir die aanbieder, sien Johann Botha (aanbieder).

Johann Botha is ’n joernalis, lektor in Afrikaans, uitgewer van verskeie streekskoerante en skrywer wat die Eugène Marais-prys gewen het met sy skryfwerk.

Lewe en werk

Johann Botha gaan skool op Douglas in die Noord-Kaap waar hy ook matrikuleer. Hier spandeer hy baie tyd op die Vaalrivier naby die dorp en in die veld en raak so geheg aan die natuur. Na skool studeer hy verder aan die Universiteit van Stellenbosch en die Universiteit van die Oranje-Vrystaat. Hy begin sy loopbaan as joernalis by Die Burger (waar hy kunsredakteur is) en werk ook by Die Transvaler in Johannesburg en Volksblad in Bloemfontein. Hy doen verslag van omtrent alles, van misdaad en politiek tot omgewingsbewaring en die teater. Tydens sy studies by Stellenbosch is hy in 1963 D.J. Opperman se persoonlike assistent. In 1967 behaal hy onder leiding van D.J. Opperman ’n M.A.-graad aan die Universiteit van Stellenbosch oor Die verhouding tussen eerste en derde persoon in die romankuns: ’n ondersoek na aanbiedingstegnieke in enkele Afrikaanse prosawerke. Sy doktorale verhandeling oor Bart Nel (wat hy in 1976 onder leiding van Merwe Scholtz inlewer) lei hom uit die joernalistiek na die akademie, waar hy eers verbonde is as lektor in Afrikaans aan die Universiteit van Kaapstad en later aan die Randse Afrikaanse Universiteit. In 1980 word hy redakteur van die bewaringstydskrif Custos en mettertyd tot 1989 is hy hoof van bemarking en kommunikasie by die Nasionale Parkeraad. Sedert 1990 is hy terug by die koerante en beklee ’n pos as bestuurder van Somerset-Pers, die uitgewer van Distrikspos op Somerset-Wes en tweeweeklikse koerante vir ander dorpe soos Strand, Gordonsbaai, Elgin, Grabouw.

Skrywer

As kind maak Eugène Marais se boeke Die siel van die mier en Die siel van die aap groot indruk op hom, veral omdat Marais spesies in hulle natuurlike habitat bestudeer het. By hom is dit daarna ’n uitgemaakte saak dat hy eendag ook oor die natuur sou skryf. Groot vyf ondersoek teen die ekologiese raamwerk van die hede die mens se rol binne die natuur, natuurbewaring en die dierelewe. Die roman word in vyf dele verdeel (Leeu, Luiperd, Renoster, Buffel en Olifant), met die betrokke dier en sy plek in die ekosisteem en die diereryk sentraal, terwyl die mens se rol in die natuur ook telkens onder die loep geneem word. Met elke betrokke dier as sleutel word ook na mense se gedrag teenoor mekaar gekyk, in die interpersoonlike, seksuele, sosiale en politieke dimensies. Die beskrywing van ’n wildbewaarder wat somtyds aan ’n jag moet deelneem word gekontrasteer met die historiese konteks van die mens se omgang met die natuur. Aangesien die ongerepte Afrika van selfs dekades gelede nie meer bestaan nie, moet alles deur die mens bestuur word en is die menslike interaksie met mekaar en met die dierelewe oorheersend. Die uitsprake oor die mens is veelduidig. Daar is die hartverskeurende slagting van ’n olifanttrop (ma’s en kleintjies ingesluit) wat die mens se inherente wreedheid illustreer, maar ook die beskrywing van die mens self as bedreigde spesie, soos die San en selfs die Afrikaner. Die mens is dus (soos die dier) tegelyk prooi en jagter. Leeu betrek mense wat by dierebewaring betrokke is, waar die skakelbeampte Henk die hoofkarakter is. Hy ontmoet vriende, raak betrokke by ’n jag op leeus wat beeste vang en maak later self jag op ’n kollega se mooi vrou. In Luiperd bring BBP’s uit die nuwe Suid-Afrika ’n paar dae as gaste op ’n wildbewaringsplaas deur. Soos luiperds is die mense alleenlopers (behalwe gedurende “paartyd”) en almal speel die nuwe sosiale en politieke speletjie, sonder dat die luiperd van kolle verander. In Renoster is Ernst, voorheen ’n lid van polisie-moordbendes, die hoofkarakter. Nou sit hy in die tronk en dink terug aan sy verlede, onder andere die swart renoster wat hy dood gemaak het. Hy besef dat die mens ’n mislukte eksperiment is, gedoem om homself op te vreet. Die skrywer trek ook ’n spoor tussen verskillende historiese tydperke, waar Buffel byvoorbeeld eerstens kyk na die verhaal van ’n groepie San binne ’n gebied wat nou die Kruger Wildtuin is en daarna na die lotgevalle van die Trekkerleier Louis Trichardt wat ook deur hierdie gebied gereis het. Hierdie gedeelte word dan afgesluit deur die vertelling van ’n hedendaagse filmmaker wat besig is met ’n projek om San rotstekeninge in die Kruger Wildtuin te verfilm, terwyl hy terselfdertyd besig is om Louis Trichardt se dagboek te lees.Olifant is ryk aan inligting oor die geskiedenis van wildbewaring en die sosiale en emosionele gedrag van olifante. Hier betrek die skrywer die geskiedenis en landskap van die hele Suid-Afrika en sy mense. In 1998 verower Groot vyf die Eugène Marais-prys en hierdie boek is in dieselfde jaar op die kortlys vir die toekenning van die M-Net-prys.

Hy lewer ook verskeie resensies en artikels wat in tydskrifte en koerante soos Insig, Die Burger en Beeld verskyn.

Publikasies

• 1997: Groot vyf
• 2016: Koukonap: 'n Vaalrivier-storie

Toekennings

• Eugène Maraisprys vir Groot vyf

Verwysings

Boeke

• Kannemeyer, J.C. “D.J. Opperman: ’n Biografie” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 1986
• Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
• Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 3” Van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 2006

Tydskrifte en koerante

• Botha, Willem “Uitmuntende diereprosa van Johann Botha” “Boekewêreld” 1 Julie 1998
• Nieuwoudt, Stephanie “Eugène Marais se werk inspireer ‘Groot Vyf’-skrywer” “Beeld” 25 Februarie 1998

Internet

Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1998/01/20/8/8.html

Eksterne skakels

• Wikiquote het aanhalings deur Johann Botha.
• (af) Uittreksel uit Koukonap