Johannes Egbertus Vixseboxse

Johannes Egbertus Vixseboxse (* 31 Augustus 1863, Almelo, Nederland – † 18 Januarie 1943, Johannesburg) was ’n Nederlands-gebore Suid-Afrikaanse argitek en bouaannemer.

Johannes Vixseboxse
Gebore	Johannes Egbertus Vixseboxse 31 Augustus 1863 Almelo, Nederland
Sterf	18 Januarie 1943 (op 79) Johannesburg
Nasionaliteit	Nederlands
Beroep	Argitek
Bekend vir	Ontwerp van die Suid-Afrikaanse Museum in Kaapstad en die C.P. Nel-museum in Oudtshoorn
Eggenoot	Anne Maria Witzand

Vroeë lewe

Vixseboxse was die jongste van ses kinders van Bernardus Vixseboxse, ’n timmerman-aannemer, en sy vrou Jenneken Lulof. Vixseboxse was waarskynlik soos sy twee ouer broers, Bernardus en Gerrit Willem, bedags in die timmermansbedryf van sy vader werksaam en saans as leerling by ’n tekenskool ingeskryf, voordat hy met sy eie onderneming kon begin. Op 9 September 1888 het hy uit Rotterdam na die Zuid-Afrikaansche Republiek vertrek om daar te gaan werk. Hy het by die Departement Openbare Werke van die Republiek aangesluit waar hy gewerk het onder leiding van Sytze Wierda wat die vorige jaar op uitnodiging van pres. Paul Kruger na Transvaal gekom het. Kort na sy aankoms in die ZAR het Vixseboxse die broer van sy swaer, Mattheus Meischke, oorreed om hom in die Republiek as boukontrakteur te kom vestig.

Koms na Suid-Afrika

Die Suid-Afrikaanse Museum in Kaapstad.

Pinehurst, Oudtshoorn.

Die Vierde Raadsaal in Bloemfontein.

Die Albany-museum, Grahamstad.

Bloemfontein se stasie.

Die poskantoor op Hofmannplein, Bloemfontein.

Net soos in die ZAR was daar ’n groot behoefte aan opgeleide argitekte in die Oranje-Vrystaat en op 10 September 1890 is Vixseboxse as inspekteur-generaal van dié republiek aangestel — ’n betrekking wat hy tot 1 Mei 1893 beklee het. Gedurende die drie jaar van sy verblyf in die OVS was Vixseboxse baie aktief. Hy was verantwoordelik vir die ontwerp van verskeie geboue in Bloemfontein, ondermeer die Meisieskool Eunice (Upperhouse) in 1890, die stasiegebou (1891), die Volkshospitaal (1892), die Greenhill-kloosterskool (1892), die eerste geboue vir die inrigting vir melaatses (1892) en die poskantoor in Hoffmanplein in 1892 (in samewerking met Dirk Wentink). ’n Belangrike projek wat in aanbou was tussen 1890 en 1895 was die Vierde Raadsaal waarvan die argitekte Goad en Canning van Johannesburg was, maar aangesien Vixseboxse toesig oor die bouwerk gehou het, is die ontwerp van dié gebou verkeerdelik aan hom toegeskryf.

Met President F.W. Reitz se toestemming is Vixseboxse toegelaat om ’n praktyk te beoefen en saam met sy medewerker, Wentink, het hy ’n prysvraag vir die ontwerp van die Suid-Afrikaanse Museum in Kaapstad verower. Na die uitslag op 17 Maart 1893 bekend gemaak is, het Vixseboxse op 25 Maart 1893 uit sy pos by die Departement Openbare Werke en Geboue bedank en na Kaapstad vertrek waar die voltooiing van die museumprojek en die woning van die kurator in Koningin Victoriastraat as van sy belangrikste skeppings beskou word.

Oudtshoorn

Na die Tweede Vryheidsoorlog het die gesin Vixseboxse na Nederland vertrek, maar op 20 November 1907 het Vixseboxse, met sy vrou en kind na Suid-Afrika terugkeer. Tydens die groot oplewing in die volstruisveremark gedurende die eerste dekade van die twintigste eeu, het Vixseboxse in Maart 1909 ’n praktyk op Oudtshoorn geopen waar hy tydens sy vyf jaar lange verblyf ’n aantal belangrike openbare en private geboue, wat uit plaaslike sandsteen vervaardig is, ontwerp het. Hieronder is die nuwe nywerheidskool (1912) en Pinehurst, die woning van Edwin T.L. Edmeades, een van die treffendste geboue in daardie tyd wat in 1966 tot historiese gedenkwaardigheid verklaar is. Sy laaste groot opdrag voordat hy Oudtshoorn in 1914, na die insinking van die veremark verlaat het, wat die Gaiety Thearte, ’n ontwerp in die Art Nouveau-styl van die laat Eduardiaanse tydperk.

Tydens sy verblyf op Oudtshoorn het Vixseboxse as toesighoudende argitek van die NG Kerkgebou op Calitzdorp wat op 26 April 1912 ingewy is, opgetree. Hy het ook die preekstoel van die NG Kerk op De Rust wat uit geel- en stinkhout vervaardig is, ontwerp en was verantwoordelik vir die fasade van die skoolsaal van die Boys’ High School (1913) (tans die C.P. Nel-museum) in die sogenaamde Transvaalse Neo-Renaissancestyl. In 1918 wat Vixseboxse betrokke by die herstel van die NG Kerkgebou op Beaufort-Wes wat deur Charles Freeman ontwerp is.

Privaat lewe

Vixseboxse is op 9 Augustus 1890 in Kaapstad met Anne Maria Witzand, wat ook uit Almelo afkomstig was, getroud.

Bronnelys

• Roodt, L. Beyers, C.J. (red.). Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek. Pretoria: Chris van Rensburg nms. die RGN. p. 962. ISBN 0796904197.
• "Vixseboxse, Johannes Egbertus" (html). Artefacts. Besoek op 25 Augustus 2012.