Wikipedia

Kerk van Jesus Christus van die Heiliges van die Laaste Dae

Die Kerk van Jesus Christus van die Heiliges van die Laaste Dae (Engels: The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints) is 'n nie-trinitariese restourasionistiese kerk wat op 6 April 1830 in Lafayette in die Amerikaanse deelstaat New York deur Joseph Smith gestig is. Die Kerk se huidige wêreldhoofkwartier is in Salt Lake City in Utah gesetel, met Russell M. Nelson as sy Profeet en President.

Profeet en kerkstigter Joseph Smith, Jr. (1805–1844)
Onbekende skilder, omstreeks 1842
Die tempel op Salt Lake City se tempelplein is die bekendste argitektoniese simbool van die beweging. Die Kerk se sakrale boukuns beklemtoon sy "anderswees" in vergelyking met ander Christelike denominasies, terwyl kerklidmate se wêreldlike geboue volgens die style van Amerikaanse hoofstroomboukuns ontwerp is. Tempelordonansies staan oop vir kerklidmate wat alle kerkreëls nakom en deur hul plaaslike kerkleiers bevestiging daarvoor ontvang het. Andersgelowiges mag nuwe tempels besigtig voordat hulle amptelik ingewy is
Kerklidmate beskou Jesus Christus as die voorste figuur van hul godsdiens
Tempel in Rexburg, Madison County, Idaho. Setlaars uit Utah het in die tweede helfte van die 19de eeu nuwe kolonies in die deelstaat gevestig, maar is - as ondersteuners van die Demokratiese Party - deur anti-Mormoonse wetgewing van hul stemreg ontneem. Vandag is sowat 'n vyfde van die deelstaatbewoners kerklidmate. Groter gemeenskappe kerklidmate word daarnaas in landelike streke van Nevada en Arizona aangetref
Tempel in die Italiaanse hoofstad Rome teen sononder. Die tempel is ingewy in 2019
Naamspelde van sendelinge. Die Kerk se sterk groei steun op hoë geboortesyfers en internasionale sendingwerk

Die Kerk verskil van Protestantse denominasies deur 'n aantal afwykende geloofsoortuigings en sy aanspraak op gesag as die Ware Kerk, herstel volgens die voorbeeld van die antieke Christelike Oerkerk deur goddelike openbaring aan Joseph Smith gedurende die tweede sogenaamde Great Awakening in die Vereniging State - 'n tydperk tussen 1795 en 1830 wat deur 'n Protestantse herlewing gekenmerk is.[1] Die verwysing na die Laaste Dae weerspieël die oortuiging dat die laaste fase van die Verlossingstydperk met die vestiging van die Kerk aangebreek het, maar beteken nie noodwendig dat die wederkoms van Jesus Christus in die nabye toekoms verwag word nie.

Persoonlike geloofservaring, insluitende die oortuiging dat Joseph Smith as profeet en siener, in antwoord op sy gebede, deur Goddelike openbaring en visies die nodige leidraad ontvang het om die oorspronklike Kerk van Jesus Christus op aarde te herstel ('n sentrale oortuiging van restourasionistiese kerke) en dat Jesus Christus ná sy hemelvaart 'n besoek aan die Nuwe Wêreld gebring het, staan net soos 'n gelukkige gesinslewe en internasionale sendingwerk sentraal in die religieuse en sosiale lewe van Kerklidmate, net soos die oortuiging dat die gemeenskap die Oerkerk se priesterskap herstel het. Heiliges van die Laaste Dae verwys sodoende na die eenvoudige apostoliese orde van die vroeë Christendom wat bestaan het voor die vestiging van kerkstrukture in die 2de en 3de eeu n.C. wat uiteindelik tot die vestiging van die Rooms-Katolieke Kerk as Christelike hoofliggaam sou lei.[2]

Die Kerk is die grootste van die kerkgemeenskappe wat die Boek van Mormon as heilige skrif erken en as getuienis oor Jesus Christus as die Seun van God erken. In Engels word die beweging Latter Day Saint movement genoem. Nadat sy ledetal in die laat 1940's vir die eerste keer die eenmiljoenkerf oorskry het, het dit intussen tot die vierde grootste geloofsgemeenskap in die Verenigde State gegroei wat met sy meer as 6,5 miljoen lidmate rofweg twee persent van die Amerikaanse bevolking verteenwoordig. Weens die sterk groei buite die VSA word na die Kerk soms as 'n opkomende wêreldgodsdiens verwys.

In die deelstaat Utah en groot dele van Suid-Idaho is 'n meerderheid van die bevolking lidmate van die Kerk; tradisioneel verwys hulle na alle ander gebiede (met hoër persentasies bekeerdes) as mission field.[3] Wêreldwyd is daar 16,6 miljoen lidmate. In Suid-Afrika was daar in 2019 volgens die Kerk se statistieke 68 772 merendeels Engelssprekende lidmate in 193 gemeentes. In Namibië was daar 952 kerklidmate in vier gemeentes. Die eerste LDS-sendelinge het in April 1853 aan die Kaap aangekom, en nog in Augustus van dieselfde jaar is die eerste gemeente sowat vier myl buite Kaapstad gevestig.[4] Tans is daar twee tempels in die land - een elk in Johannesburg en Durban.

Die Anglikaanse, Katolieke en Protestantse Kerke bevraagteken die Christelike karakter van die Kerk as gevolg van besondere verskille in doktrine, byvoorbeeld die geloof dat leier van die Kerk van Jesus Christus van die Heiliges van die Laaste Dae 'n lewende profeet en die opvolger van Jesus Christus is.[5]

Saam met ander geloofsgemeenskappe, soos die liberale Community of Christ en kleiner splintergroepe, wat naas die Bybel ook die Boek van Mormon as 'n heilige skrif aanvaar, word na hierdie denominasie ook as Mormone of Mormoonse Kerk verwys. Alhoewel die term deur lidmate nie noodsaaklik as beledigend beskou word nie, word besoekers van streke met 'n meerderheid lidmate soos Utah en die suide van Idaho aangeraai om liewer die Engelse benaming Latter-day Saints te gebruik. In hul onderlinge kommunikasie gebruik Kerklidmate terme soos Saints; Amerikaanse media verwys na LDS (wanneer Kerklede bedoel word) of die LDS Church (vir die Kerk in sy geheel).

Geskiedenis

Joseph Smith se besondere belangstelling vir die Christelike geloof is tydens 'n emosionele godsdiensopwekking in die weste van New York gewek. Verskillende Protestantse denominasies het pogings onderneem om die harte en siele van gelowiges te wen en in Smith 'n diepe gevoel van onsekerheid hoog laat loop. Terwyl sy moeder, twee broers en sy suster by die Presbiteriaanse Kerk aangesluit het, was Joseph geneig om tot die Methodistekerk toe te tree. Deur gebed het hy goddelike wysheid probeer verkry oor die ware geloof en kerk waarby hy sou aansluit. Terwyl hy 'n intense religieuse ervaring ondervind het, het God die Vader en Jesus Christus vir hom verskyn en hom laat weet dat die gesag van God en die Ware Kerk eers herstel moes word op aarde en dat hy, Joseph Smith, die verkose werktuig sou wees vir die Kerkrestourasie.[6]

Later in dieselfde jaar het 'n engel, Moroni, aan Joseph Smith verskyn wat hom tot 'n heuwelpiek, Hill Cumorah naby Manchester, New York sou lei - die plek waar Moroni eeue vroeër die rekords van sy volk, wat in goue plate ingegraveer is, in die grond ingegrawe het. Smith het hierdie plate uitgegrawe en die tekste tussen 1827 en 1829 vertaal. In die volgende jaar is die werk onder die naam Boek van Mormon uitgegee - genoem na Mormon, Moroni se vader. Die boek lewer verslag van Jesus Christus se predikwerk onder die inheemse bewoners van die Nuwe Wêreld en word deur Kerklidmate erken as 'n bykomende getuienis of testament vir Jesus Christus en aanvullende boekdeel tot die Hebreeuse Geskrifte en die Griekse Nuwe Testament. Van die boektitel afgelei is die Kerk se bynaam - Mormoonse Kerk.

Die Kerk van Jesus Christus van die Heiliges van die Laaste Dae is amptelik deur Joseph Smith jr. op 6 April 1830 in Fayette in die VSA-deelstaat New York gestig - aanvanklik onder die naam The Church of Christ.[7] Dit was 'n natuurlike en maklike naamkeuse, maar 'n ander kerk met dieselfde naam het op dié tydstip reeds bestaan wat homself, onder leiding van Alexander Campbell (1788–1866), die seun van 'n Ierse Presbiteriaanse predikant, as die herstelde kerk van die Nuwe Testament beskou het.[8]

Om verwarring te voorkom, was Smith en sy aanhangers genoodsaak om 'n ander naam vir hulself te kies. Die huidige naam is vier jaar later, in April 1834, aangeneem. Die verwysing na Jesus Christus is in 1838 bygevoeg. As gevolg van kerklidmate se groot trek na die weste in die 19de eeu het die kerk sy hoofkwartier tans in Salt Lake City, die administratiewe hoofstad van Utah. Die eerste Mormoonse sendelinge het op 19 April 1853 by Kaapstad in Afrika aangekom.[9]

Om teologiese redes kon swartes oorspronklik nie die priesteramp beklee nie - 'n oortuiging wat sendingwerk onder meer in Suid-Afrika belemmer het. Op 9 Junie 1978 is hierdie beperking laat vaar nadat die profeet en ander kerkleiers 'n sodanige openbaring van God ontvang het.[10] Die priesteramp is uitsluitlik toeganklik vir mans. Vroue speel nogtans 'n belangrike rol, onder meer in die Kerk se internasionale sendingwerk.

Heilige Skrifte en ander publikasies

Kanon

 
'n Gekombineerde uitgawe van die Kerk se vier Heilige Skrifte

Die Kerk van Jesus Christus van die Heiliges van die Laaste Dae erken vier gekanoniseerde werke as Heilige Skrifte:

  • die Bybel (King James Version, ook bekend as King James Bible, Authorized Version of English Bible of 1611, waarby Joseph Smith die uitgawe van 1769 gebruik het - met dien verstande dat hierdie Bybeluitgawe foute bevat wat per ongeluk ingesluip het, opsetlik as vervalste inligting ingevoeg is of ontstaan het deur dele van die oorspronklike teks weg te laat sodat vir 'n interpretasie van die teks moderne openbarings benodig word; wysigings is deur Smiith hoofsaaklik aangebring in die Genesis en die vier Evangelies),
  • die Boek van Mormon ('n geskiedenis van die Amerikas voor die landing van Christophorus Columbus, en die besoek wat Jesus Christus aan hulle gebring het),
  • Doctrine and Covenants (die openbarings van God aan Joseph Smith; oorspronklik saamgestel onder die titel A Book of Commandments - die nog ongebinde bladsye is in Julie 1833 deur aanvallers saam met die drukpers vernietig) en
  • die Pearl of Great Price (die kleinste in die Kerk se kanon van vier werke, vir die eerste keer gepubliseer as 'n sendingtraktaat in 1851 en gekanoniseer in 1880, met die Boek van Moses - insluitende die bediening van die profeet Henog - en die Boek van Abraham, 'n uittreksel van Joseph Smith se hersiene Bybel met hoofstuk 24 van die Evangelie volgens Matteüs en 'n beknopte verhaal van Smith se vroeë lewe, die History, insluitende sy samevatting van die Kerkbelydenis, The Articles of Faith).

Dagblaaie

Die eerste drukwerk, waarop die Kerk ná die publikasie van die Boek van Mormon gefokus het, was 'n godsdienstige dagblad, The Evening and the Morning Star, wat tussen Junie 1832 en Julie 1833 uitgegee is, onder meer om Joseph Smith se openbarings bekend te maak. Saam met sy meer wêreldlike susterblad Upper Missouri Adviser (1832–1833) is die Star in die Heiliges se nuwe nedersetting te Independence gepubliseer. Die Heiliges se publikasies het net soos hul ander aktiwiteite teenkanting deur dele van die plaaslike bevolking ervaar. Nadat die drukpers in Julie 1833 deur 'n woedende menigte vernietig en die redakteurs geteer en geveer is, is die uitgewery en redaksiekantore na Kirtland in Ohio verskuif. Hier het die Kerk se religieuse mondstuk tussen Desember 1833 en September onder die verkorte titel Evening and Morning Star verskyn. Materiaal uit die vorige Independence-uitgawes is in Kirtland geherpubliseer, waarby dele van Smith se openbarings hersien is.[11]

In Oktober 1834 het in Kirtland die eerste uitgawe van die Latter Day Saints' Messenger and Advocate verskyn, 'n religieuse medium en dagblad van onskatbare waarde vir geskiedkundiges waarin vir die eerste keer die jong Kerk se geskiedenis gepubliseer is. Saamgestel deur Second Elder Oliver Cowdery, met 'n reeks persoonlike briewe as literêre medium, is die Kerk se beginjare in New York sowel as Ohio gedek. Ook in Kirtland is besluit om 'n tweede sekulêre koerant te publiseer, die Northern Times, wat vanaf 1835 verskyn het. Net enkele eksemplare hiervan het bewaar gebly.

Verhoudinge met ander denominasies en gelowe

Christendom

Die kerk word deur ander Christelike denominasies gevolglik as 'n sinkretistiese nuwe religieuse beweging geklassifiseer (die Duitse Handbuch Religiöse Gemeinschaften und Weltanschauungen, 'n Evangelies-Lutherse standaardwerk oor religieuse gemeenskappe, beskou die Kerk van Jesus Christus van die Heiliges van die Laaste Dae nie as 'n Christelike gemeenskap nie), en sy dope word nie deur ander Christelike kerke erken nie[12], terwyl die geldigheid van ander Christelike gemeenskappe se sakramente deur die Kerk van Jesus Christus vdHvdLD betwis word. Die geloofsoortuigings van ander Christene word nogtans gerespekteer, en naas die samewerking met ander Christelike gemeenskappe op humanitêre gebied spreek Mormone hulle ten gunste van religieuse verdraagsaamheid uit en maak finansiële bydraes tot die oprigting van kerke en tempels van ander religieuse gemeenskappe soos die Gereformeerde Joodse sinagoge in Salt Lake City en die Hindoeïstiese tempel in Spanish Fork (Utah).

Ter geleentheid van die inwyding van die Kerk se tempel in Rome is sy President en Profeet Russell M. Nelson saam met ander Kerkleiers deur Pous Franciskus in die Vatikaanstad in formele oudiënsie ontvang.[13] Gesprekke is in 'n vriendelike en ontspanne atmosfeer gevoer, waarby die Pous belangstelling in die nuwe tempel getoon het. Die Vatikaan het geen amptelike verklaring oor die oudiënsie uitgereik nie.[14]

Terwyl verskille tans nog as onoorbrugbaar beskou word, stel die Kerk belang in ekumeniese samewerking met ander Christelike denominasies. Dialoog word met verskillende kerke gevoer, onder meer Lutherse kerke en die Presbiteriaanse Kerk in die VSA, alhoewel die aard van sodanige kontakte deur ander denominasies nie as ekumenies beskou word nie. Die Presbiteriaanse Kerk beskou dit as interreligieuse dialoog.

Die LDS-kerk se tempelordinansies, waarvolgens egpare vir die ewigheid in huwelike tree en ook gesinne vir alle tye "geseël" word, word nie deur ander Christene aanvaar nie, net soos die LDS-Kerk se doopplegtighede vir oorledenes. Joodse organisasies het in die verlede verskeie kere protes aangeteken teen die LDS-Kerk se Christelike dope vir 'n aantal Holocaust-slagoffers - 'n praktyk wat uiteindelik gestaak is. Aangesien die LDS-Kerk homself as Jesus Christus se herstelde Kerk beskou, beweer dit dat sy doopritueel postuum vir almal voltrek moet word (lewende Kerklidmate word namens hulle gedoop) - alhoewel die ordinansies amptelik beperk moet bly tot voorouers van Kerklede. Die Kerk se omvangryke genealogiese argiewe dien as basis vir hierdie dooprituele.[15]

Omstrede aktiwiteite van die kerk sluit sy diskriminasie van LGBT[16] (LGBT is welkom as kerklede, maar enige seksuele verhouding buite die huwelik tussen 'n man en 'n vrou word steeds afgekeur[17]), sy kritiek op aborsies[18] en sy sendingprogram in waarvolgens jongmense as sendelinge in ander lande optree.

Islam

Kerkstigter en profeet Joseph Smith het hom ten gunste van religieuse verdraagsaamheid uitgespreek. Haatspraak van Christelike teenstanders en joernaliste in die beginjare van die Kerk het stigmatiserende vergelykings van Joseph Smith met die Islamitiese profeet Mohammed bevat.[19] Die Kerk van Jesus Christus van die Heiliges van die Laaste Dae het sy standpunt ten gunste van vrye keuse van geloofsbeoefening en geloofsvryheid tydens politieke debatte rondom Islam bekragtig.[20]

Historiese verklarings ten gunste van vrye geloofsbeoefening

 
Kerkstigter Joseph Smith en sy broer Hyrum het op 27 Junie 1844 slagoffers van haatspraak en religieuse onverdraagsaamheid geword. Smith het, nadat hy deur koeëls dodelik gewond is, uit die venster van die gevangenis te Carthage, Illinois geval. Toe die mob 'n poging onderneem het om sy lyk te onthoof, het die wolke volgens oorlewering opgebreek en is hulle deur 'n sonstraal verblind
C.C.A. Christensen (1831–1912): Exterior of Carthage Jail
Brigham Young University of Art Museum

If it has been demonstrated that I have been willing to die for a “Mormon,” I am bold to declare before Heaven that I am just as ready to die in defending the rights of a Presbyterian, a Baptist, or a good man of any denomination; for the same principle which would trample upon the rights of the Latter-day Saints would trample upon the rights of the Roman Catholics, or of any other denomination who may be unpopular and too weak to defend themselves. It is a love of liberty which inspires my soul — civil and religious liberty to the whole of the human race.

— Joseph Smith, 1843

Be it ordained by the City Council of the City of Nauvoo, that the Catholics, Presbyterians, Methodists, Baptists, Latter-day Saints, Quakers, Episcopals, Universalists, Unitarians, Mohammedans [Muslims], and all other religious sects and denominations whatever, shall have free toleration, and equal privileges in this city …

— Ordinance in Relation to Religious Societies, City of Nauvoo, [Illinois] headquarters of The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints, March 1, 1841

Verwysings

  1. ↑ HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8
  2. ↑ Thomas Carter: Building Zion. The Material World of Mormon Settlement. Architecture, Landscape, and American Culture Series. Kindle e-Boekuitgawe. Minneapolis • London: University of Minnesota Press 2015, pos. 479
  3. ↑ Jana Riess: The Next Mormons. How Millennials Are Changing the LDS Church. New York, NY: Oxford University Press 2019, bl. 29
  4. ↑ Church of Jesus Christ of Latter-day Saints: Newsroom - Facts and Statistics. Besoek op 27 Julie 2020
  5. ↑ Kennedy, John W. (February 2004), "Winning them softly", Christianity Today 48 (2), http://www.christianitytoday.com/ct/2004/february/14.18.html, besoek op 7 Oktober 2006 
  6. ↑ C. Mark Hamilton: Nineteenth-Century Mormon Architecture and City Planning. New York and Oxford: Oxford University Press 1995, bl. 3
  7. ↑ Matthew Bowman: The Mormon People: The Making of an American Faith. New York, NY: Random House 2012, bl. xiii
  8. ↑ Christianity Today: Christian History - Alexander Campbell. Besoek op 31 Julie 2020
  9. ↑ JG Cannon: Mormonism's Jesse Haven and the Early Focus on Proselytising the Afrikaner at the Cape of Good Hope, Nederduitse Gereformeerde Teologiese Tydskrif 48 (3&4) / Sep/Des, bl. 446-456
  10. ↑ Time, 9 Junie 2015: Why the Mormon Church Finally Let Black Men Into the Priesthood. Besoek op 27 Julie 2020
  11. ↑ Ronald W. Walker, David J. Whittaker and James B. Allen with a contribution by Armand L. Mauss: Mormon History. Urbana and Chicago: University of Illinois Press 2001, bl. 207
  12. ↑ Interessant genoeg het die twee grootste Christelike denominasies in Duitsland, die Rooms-Katolieke Kerk en die Evangelies-Lutherse Kerk die LDS-Kerk se dope 'n tyd lank erken. Die erkenning is in 1991 eers deur die Lutherse en tien jaar later ook deur die Rooms-Katolieke Kerk teruggetrek: katholisch.de, 29 Januarie 2019: Für die Mormonen kam Jesus nach Amerika. Besoek op 27 Julie 2020
  13. ↑ Church News, 9 Maart 2019: President Nelson Meets with Pope Francis at the Vatican. Besoek op 31 Julie 2020
  14. ↑ Catholic News Service, 11 Maart 2019: Pope meets top leaders of Church of Jesus Christ of Latter-day Saints. Besoek op 31 Julie 2020
  15. ↑ The Guardian, 21 Desember 2017: Holocaust victims and Queen Mother posthumously baptised by Mormons. Besoek op 27 Julie 2020
  16. ↑ Religious Tolerance.org (Ontario): The LDS church & homosexuality
  17. ↑ The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints: Same-Sex Attraction. Besoek op 16 Julie 2020
  18. ↑ The LDS church and abortion
  19. ↑ James Toronto: Interreligious discourse of Protestants, Mormons and Muslims, 1830-1918. In: Christian-Muslim Relations. A Bibliographical History Volume 16 North America, South-East Asia, China, Japan, and Australasia (1800-1914)
  20. ↑ The Salt Lake Tribune, 25 Desember 2015: Mormon church backs religious liberty after Trump comments. Besoek op 31 Julie 2020

Eksterne skakels

Amptelike webtuistes
Ensiklopedieë
Die Boek van Mormon – elektroniese teks
The Joseph Smith Papers – Die Joseph Smith Papiere
Tempelboukuns
Kerkboukuns
Stadsbeplanning
The Tabernacle Choir at Temple Square | Tabernakelkoor op Tempelplein
Welvaartstelsel
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Kerk_van_Jesus_Christus_van_die_Heiliges_van_die_Laaste_Dae&oldid=2650793"