Kookkuns
Kookkuns het met voedsel en voedselvoorbereiding te doen. Kookkuns word gesien as 'n kuns, 'n vakgebied, 'n vorm van uitdrukking, ontspanning, maar natuurlik ook 'n noodsaaklike aktiwiteit vir miljarde mense op aarde.
Geskiedenis
wysigDie doel van die kook van kos, asook ander maniere van voedselbereiding, was in prehistoriese tye om die tyd wat voedsel bewaar kon word te verleng. Smaakverbetering was 'n belangrike tweede doel.
Kookkuns het in die tyd van Antieke Griekeland ontstaan. Toe die Romeine die Griekse beskawing oorneem, beleef die kookkuns 'n bloeityd a.g.v. die invoer van 'n groot verskeidenheid produkte. Met die val van die Romeinse Ryk, in die middeleeue, lê die klem op die bereiding en eet van vleis en die drink van bier. In die Renaissance kry die gevariëerde en verfynde kookkuns weer meer aandag.
In die twintigste eeu lê die klem sterk op die behoud van natuurlike smaak, vitamiene en minerale. Die kalorieë (verbrandingswaarde) van verskillende voedingstowwe word vasgestel. Die versiering van 'n gereg op 'n bord word te alle tye as baie belangrik beskou. In die 1990's is Mediterreense kos en mengsels van Asiese en Westerse disse hoog in die mode asook om bestanddele op mekaar te stapel. Die behoefte aan eenvoudige, goeie kos wat van goeie bestanddele gemaak word bly egter sterk. Wegneemetes is 'n nuwe verskynsel van hierdie tyd.
Oorsese kolonies se kookstyl het 'n groot invloed gehad op Europese kookkuns, byvoorbeeld die invloed van Indiese kos in die Verenigde Koninkryk en Nederland. Die Suid-Afrikaanse kookkuns is sterk beïnvloed deur die Maleiers, die Indiërs asook die inheemse bevolking.
Romeinse kookkuns
wysigDie Romeinse kookkuns is eeue lank deur die eenvoudige geregte van Latium se boerebevolking oorheers. 'n Dik pap van geroosterde spelt het aanvanklik as hoofmaaltyd vir ryk en arm gedien, terwyl brood nouliks geëet is. Romeine het hul pap gereeld met groente verfyn: groen en wit boontjies, prei, kool, keker-ertjies en lensies was die mees gewilde soorte.
Vleis is in vroeë Romeinse huishoudings selde opgedis, in teenstelling met ingesoute vis wat volop en goedkoop beskikbaar was.
Die groot omwenteling in die Romeinse kookkuns het met die tweede eeu v.C. danksy uitgebreide handelskontakte met die oostelike gebiede van die Mediterreense wêreld gekom. Danksy oosterse invloed het 'n verfynde kookkuns gewild geraak, en na die vrye beskikbaarheid van gesuurde brood is tradisionele papgeregte verdring. Terwyl die armes slegs die growwe swartbrood kon bekostig, was daar 'n verskeidenheid van broodspesialiteite vir welgesteldes. Witbrood, kaasbrood, brood wat aan die spit gerooster is, brood wat in erdewerk-potte gebak is, en brood met rosyntjies, anys en olie het baie gewild geraak. Rolletjies, terte en wafels was eweneens al bekend.
Die arm stedelike bevolking van Rome is oorwegend in die huurwonings van groot insulae, stadshuise met soms sewe of meer verdiepings gehuisves waar weens gebrek aan vuurhout en die brandgevaar nouliks gekook kon word. Huurders het derhalwe meesal pap of brood met kaas, groente, vygies, uie, olywe of knoffel genuttig. Gebraaide varkvleis of gesoute vis is as wegneemetes by straathandelaars gekoop.
Die welgesteldes het daarenteen oor hul eie kombuise beskik. Mans het daagliks vars kos op een van Rome se talle markte gekoop. Kokke kon in dié tyd gehuur word om 'n groot dinee voor te berei.
Die Romeine het van vetgeregte gehou en talle souse en speserye gebruik om kos te verfyn. Die duurste spesery was die silphium-kruid wat uit die Cyrenaica (Noord-Afrika) ingevoer is en reeds in die eerste eeu n.C. feitlik verdwyn het. Dit is vandag nie meer bekend nie. Daarnaas is peper, kaneel, asyn en dosyne ander speserye gebruik.
Die Romeinse smaak het sterk van die huidige verskil. Die belangrikste vissous in daardie tyd – garum of liquamen – wat saam 'n groot verskeidenheid disse geniet is, is van visse gemaak wat sommer net in die son laat lê is om te verrot en vervolgens uitgepers te word. Die gefermenteerde visvloeistof het aan geregte 'n soutige, vis- en kaasagtige smaak verleen. Romeine het dié sous óf self gemaak, óf dit klaar voorberei gekoop. Garum is in die groot sousnywerhede van Antipolis (die huidige Antibes in Frankryk), Leptis Magna (in die huidige Libië) of Pompeii vervaardig en na alle dele van die Romeinse Ryk versprei.
Eksterne skakels
wysig| Wikimedia Commons bevat media in verband met Cooking. |
| Sien kookkuns in Wiktionary, die vrye woordeboek. |
- Wikimedia Cookbook
- Kookwenke Geargiveer 1 April 2004 op Wayback Machine
- Culinary history timeline Geargiveer 9 April 2004 op Wayback Machine