Kundigheidsverlies

Kundigheidsverlies, breinkwyn of breindrein (leenvertaling uit die Engels braindrain), verwys na die verskynsel waar hoogs opgeleide persone (soos akademici, gespesialiseerde kunstenaars, ondernemers en vakkundiges) uit 'n land (of dikwels ook interprovinsiaal of intraprovinsiaal binne 'n land) vertrek om elders 'n loopbaan te gaan soek. Kundigheidsverlies verwys meestal na die migrasie vanaf die randgebied na die "kern". So sal 'n dokter vanaf die landelike gebied na 'n stedelike gebied trek, van 'n onderontwikkelde provinsie na 'n meer verstedelikte gebied, of uitwyk van 'n ontwikkelende land na 'n ontwikkelde land. Die uitstroming van kundigheid uit die randgebied laat sodoende 'n kundigheidsleemte. Tog kan persone met meer ondernemingsgees ook 'n ontwikkelde land verlaat, bv. na 'n belastingparadys.

Albert Einstein het na die V.S.A. geëmigreer om van Nazi-vervolging te ontsnap, 'n voorbeeld van kundigheidsverlies as gevolg van politieke verandering.

Geskiedenis in Suid-Afrika

Kundigheidsverlies het reeds teen die middel-1980's in Suid-Afrika begin toeneem. Van die stootfaktore was onluste in die Transvaal in 1986 en 1987. In 1986 het 13 711 mense die land verlaat en in 1987 het die syfer effens verlangsaam na 11 174. Voorheen het talle burgers ook emigreer om diensplig te ontduik. Die emigrasiesyfer het in 1989 afgeplat tot onder die 5 000-vlak, en meer immigrante is ontvang as mense wat die land verlaat het. Die moord op Chris Hani, leier van die Suid-Afrikaanse Kommuniste Party, maar ook die daaropvolgende burgerlike geweld in 1993, het veral burgers van ander lande "tou by die ambassades" laat staan. Die lande waarheen uitgewyk is, was Kanada, Brittanje, Australië en die V.S.A.

In 2003 het die toenmalige minister van binnelandse sake, Mangosuthu Buthelezi, as antwoord op 'n parlementêre vraag aangekondig dat 11 048 hooggeskoolde Suid-Afrikaners met bestuurs-, beroeps- en administratiewe vaardighede van 2000 tot 2002 geëmigreer het, terwyl net 2 312 persone met soortgelyke vaardighede die land binnegekom het. Hierdie syfer is egter as "erg konserwatief" beskou, omrede talle beroepslui tydelik oorsee werk (en so buitelandse ervaring opdoen) of nie aandui dat hul die land permanent verlaat nie.

Die Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing het in 'n verslag getiteld Flight of the flamingos^{[dooie skakel]} bevind dat die aantal kundiges wat Suid-Afrika verlaat het, vier keer soveel is as wat Statistiek Suid-Afrika beweer. Vanaf 1994 tot 1997 het Suid-Afrika 70 344 mense aan Brittanje, Australië, Nieu-Seeland, die V.S.A., Namibië en Kanada verloor. Vanaf 1998 tot 2001 het die syfer skerp gestyg na 115 247. Onder laasgenoemde was "15 954 in die eerste tydperk mense wat opgelei is in wetenskap en tegnologie en 24 952 in die tweede tydperk". Die RGN het tot die gevolgtrekking gekom dat die regering nagraadse studie vir Suid-Afrikaanse studente meer toeganklik en bekostigbaar moet maak, want, so is gemeen, dit sal die uittog van hoogs gekwalifiseerde werkers keer of hulle oortuig om terug te kom. Volgens die Witskrif oor Internasionale Immigrasie, uitgereik op 28 Julie 2017, het 520 000 individue tussen 1989 en 2003 Suid-Afrika verlaat, en hierdie syfer groei met 9,7% per jaar. Volksopnames in die bestemmingslande soos Australië, Brittanje e.a. toon 593 973 Suid-Afrikaners het tussen 2000 en 2013 hul daar gaan vestig.

Sowat 750 000 Afrikaanssprekendes het tussen 1990 en 2010 Suid-Afrika verlaat. In 2015 het 25 066 persone emigreer en Statistiek Suid-Afrika raam op nog 'n verdere 113 000 die daaropvolgende vyf jaar.

Luidens die Verenigde Nasies se Departement van Ekonomiese en Sosiale Aangeleenthede het 786 554 emigrante tussen 2010 en 2015 Suid-Afrika verlaat.

Ook het 914 901 emigrante Suid-Afrika tussen 2015 en 2020 verlaat.

Statistieke Suid-Afrika is bewus van die emigrasie van kundige Suid-Afrikaners, maar kan dit nie in syfers weergee nie.

Die grootste trekpleister vir emigrante tussen 2010 tot 2020 bly maar hoofsaaklik Engelssprekende lande (soos die top-tien-lande dui, hoewel 'n vollediger beeld hier verkry kan word):

Land	2010 tot 2015	2015 tot 2020
Verenigde Koninkryk	204 440	247 336
Australië	177 390	199 690
VSA	101 037	117 321
Nieu-Seeland	56 396	73 846
Kanada	44 386	48 093
Duitsland	19 198	20 378
Mosambiek	19 013	20 171
Zimbabwe	15 183	19 731
Nederland	13 334	17 522
Eswatini	12 511	12 712

Oorsake en gevallestudies

• Uit die Suid-Afrikaanse Lugmag bedank etlike sleutelpersoneellede (vlieëniers, vliegtuigtegnici en tegniese offisiere) om by die Koninklike Australiese Lugmag aan te sluit (2008). Beter salarisse en werkomstandighede, maar bowenal die vooruitsig om weer aktief te vlieg en operasies te bedryf, word as hoofredes vir die uittog beskryf. Frustrasies weens rassekwotas, burokratiese rompslomp en ’n gebrek aan behoorlike loopbaanbeplanning dra daartoe by.
• Hoogs opgeleide tegnici en wetenskaplikes wil naby institute of vervaardigers wees wat gevorderde toerusting kan bied om verdere tegnologiese ontwikkeling of wetenskaplike proewe moontlik te maak (geen lang wagtydperke van toerusting by die doeane nie). Vakgenote kan ook meermaal nouer saamwerk aan dieselfde projek en mekaar motiveer. Lande lyk ook aantreklik waar die wetgewing op wetenskaplike navorsing so lig moontlik is en waar daar genoeg geld, leesstof (biblioteke, multimedia) en bestaande infrastruktuur beskikbaar is om navorsingsprojekte aan te moedig. Dikwels is die Suid-Afrikaanse institute blind vir hul wetenskaplikes se werk (of die moontlikhede daarvan) – buitelandse institute sien wel die potensiaal raak en raap die kundiges op. Veelmaal sluit die Suid-Afrikaanse regeringsinstitute projekte wat nie vinnig genoeg na hul sin vorder nie, of weens radikale besuinigingsmaatreëls, soos die gestaakte korrelbedkernreaktor-program en litium-batteryontwikkelingseenhede.
• Vraag en aanbod speel 'n rol, maar ook die wet van die remmende voorsprong: toe die rentekoerse gedurende die vroeë 1990's in Suid-Afrika hoog was en die boubedryf verlangsaam het, is geskikte Suid-Afrikaanse argitekte deur Duitsland genader om te help met die heropbou van die voormalige Oos-Duitsland. Net so het 500 spesialiste van die Atoomenergiekorporasie hul werk in 1995 verloor, nadat die destydse Minister van Energiesake, Pik Botha, aangekondig het dat die Z-aanleg (uraanverrykingsaanleg by Pelindaba) in Maart dieselfde jaar gaan sluit. Verrykte uraan kon sedert die einde van apartheid (en groter toegang tot buitelandse markte) goedkoper ingevoer word en die staat R80 miljoen per jaar spaar. Dr. Reinard Arndt, toenmalige president van die Stigting vir Navorsingsontwikkeling, het gewaarsku dat die spesialiste in die buiteland "opgeraap" sal word.
• Dikwels is die valutabeheer van 'n betrokke land nie geskik vir 'n bedryf wat buitengewoon groot geld hanteer nie (d.w.s. miljarde Rand vs. miljoene Rand). Die sakeman of -vrou sal so 'n Suid-Afrikaanse onderneming noodgedwonge na 'n land skuif wat hetsy 'n vrye ekonomie is, hetsy veel minder eise stel. Meer as 8 000 Suid-Afrikaanse miljoenêrs (d.w.s. persone met netto bates van meer as VS-$1 miljoen; die hoofwoonhuis uitgesluit) het tussen 2000 en 2014 die ankers gelig en Suid-Afrika vaarwel toegeroep. Slegs 500 miljoenêrs het Suid-Afrika binnegekom, meestal vanuit Afrika self. Van die redes vir die groot getalle emigrasie is die kommer dat Suid-Afrika in 'n tweede Zimbabwe kan ontaard, die hoë misdaadvlakke, die verswakkende gehalte van die onderwys en ’n algemene gebrek aan sakegeleenthede. Brittanje en veral Londen bly die grootste trekpleister vir skatryk Suid-Afrikaners: wat insluit die taal, die internasionale status van die stad, gemak om oor grense heen te reis, gemak om geld na die betrokke land toe oor te plaas, gehalteonderwys en maklike toegang tot eiendom. Daarteenoor word in Suid-Afrika die sakegeleenthede in die land aan bande gelê deur hoë vlakke van staatsregulering, waar veral die swartbemagtigingsbeleid, valutabeheer en hoë belastingskoerse ’n afskrikmiddel is vir die oprigting van nuwe ondernemings. Naas Londen is ander gewilde bestemmings Australië, Ciprus, Mauritius, die VSA en Kanada.
• Buiten graadinflasie (waar 'n hoë akademiese punt vryelik deur akademiese instansies toegeken word as in die verlede), vind 'n ander vorm van inflasie ook dikwels plaas: Hoe meer daar sertifikate, diplomas of grade van 'n spesifieke vakrigting in 'n spesifieke geografiese of beroepsomgewing in omloop is, hoe minder werd is die stuk papier in die hand en hoe meer beroepskompetisie het die afgestudeerde met ander wat in presies dieselfde penarie as hy sit. Dit word genoem oortollige kundigheid of talentverspilling (brain waste) of in die wandel: oorgekwalifiseerdheid.

As scenario kan gekyk word na die staatsonderwysstelsel. In die Wes-Kaap is daar afgestudeerde onderwyseresse uit alle ouderdomme van verskillende studiejare oor die dekades heen, meer spesifiek die Vroeë Kinderontwikkeling en Intermediêre Fase. Omrede die poste reeds gevul is deur ou onderwysers (wat dikwels nie verder studeer het nie), is daar 'n oorbodige aantal pasafgestudeerde onderwyseresse, wat nie bereid is om in die boendoes (waar die eintlike onderwyserskaarste is) met sy gebrekkige fasiliteite te gaan skoolgee nie. Dit is nou buiten die plaasskole wat reeds toegemaak is. Dit is nou ook sonder om in berekening te bring dat die "veiliger" Wes-Kaap 'n invloei van kundiges uit ander provinsies ook beleef. Die reeds gevestigde onderwysers behou hul poste weens die aantal diensjare. Die onderwysstelsel is van so 'n meganiese aard dat die "kwaliteit" / "streng" onderwyser moeilik gepeil of beoordeel kan word. Aan die een kant wil die staat die goeie ou onderwysers behou, aan die ander kant is daar weer druk om nuwe akademiese uitblinkers op te neem – om werkloosheid te bekamp.

Soos meer gefrustreerde afgestudeerde onderwysstudente hul tande slyp vir 'n "hoër" lektorspos aan 'n universiteit, herhaal die probleem homself enkele studiejare later eenvoudig net weer. Aan die universiteite word die seniorposte, maar veral die ouer professore, die meeste betaal om hul te behou. Buiten die diensjare en kundigheid, beskik die persone in seniorposisies dikwels oor 'n veel langer lys van internasionale vaktydskrifartikels en gepubliseerde boeke, 'n hoër opvoedingspeil aan oorsese universiteite en ander verpligte inligtingsessies, wat hul die geskikste personeel vir die pos maak. Die professore kan dus reeds lange jare oor die aftree-ouderdom steeds in die leerstoel sit. Terselfdertyd word die salaris hoog gehou om ook ander briljante buitelandse dosente te lok, wat nie sommer vir minder geld sal werk as in die buiteland nie. Solank die seniorpersoneel in die tuig is, bly die posisies bevrore. Tensy ander lektore die pos verlaat (omdat hul bevordering te stadig na hul sin is), bly die vakante poste permanent gevul.

Die keuses om hierdie oortolligheidsprobleem die hoof te bied kan wissel tussen:

1). verder studeer (aan hetsy 'n plaaslike of buitelandse universiteit), met die oog op 'n hoër pos

2). 'n verandering na 'n aanvullende of totaal ander beroepsrigting

3). die opdoen van 'n skaars én spesiale vaardigheid waaraan die landsgenote ver tekort skiet

4). plaaslike werksondervinding opdoen

5). buitelandse ondervinding opdoen

6). 'n databasis van kontakte opbou