Lammert Stavast

Ds. Lammert Hendrik Stavast (Stadskanaal, Groningen, Nederland, 11 Januarie 1926 – 23 Junie 2015) was tussen 1957 en sy emeritering in 1991 predikant in 12 gemeentes (individueel of afsonderlik) en daarna tot sy dood in die ouderdom van 89 hulpdienspredikant in nog 12. Hy was dus sowat 58 jaar lank predikant met net ’n paar onderbrekings van enkele maande.

Die gemeentes of kombinasies waarin hy in sy gewone dienstyd gewerk het, was:

Daspoort 1957–1960
Derdepoort 1960–1963
Kaapstad 1963–1969
Eloffsdal-Wonderboom-Suid 1969–1972
Witrivier 1972–1974
Pretoria/Silverton met evangelisasie-opdrag 1974–1977
Pretoria met evangelisasie-opdrag 1977–1981
Graskop/Sabie 1981–1982
Graskop/Sabie/Hoedspruit 1982–1983
Kemptonpark-Mooifontein 1983–1986
Johannesburg-Suid/Klipriviersberg 1986–1991

Daarna het gevolg as hulpdienspredikant vanaf enkele maande ná sy emeritering:

Jeffreysbaai 1991–1997
AP kerk Jeffreysbaai 1991–2000
Orkney 2002–2004
Welkom 2004–2005
Sannieshof/Delareyville/Uitchot 2006–2008
Sannieshof/Gereformeerde kerk Delareyville 2011–2012
Senekal April 2012 – Junie 2012

Kinderjare

Die dorp Stadskanaal is sowat 10 km wes van die Duitse grens geleë. Hier is Lammert Stavast gebore as die oudste van die drie seuns van ’n kleremaker wat later in sy lewe ’n meestersgraad aan die Universiteit van Amsterdam verwerf het. Dit het hom in staat gestel om ander kleremakers op te lei wat vir seker ’n rol in die onderrigvermoë van ds. Stavast gespeel het. Die naam "Lammert" kom sedert 1725 in die Stavast-familie voor. Dié van, wat "staan vas" in Afrikaans beteken, is in die Napoleontiese tyd as van opgeteken ter beskrywing van mense wat vas in die geloof gestaan het.

Lammert Stavast se kinderdae is gekenmerk deur die swaarkry van die Groot Depressie van 1929–'32. Daarby het die voortdurende siekte (tuberkulose) van sy moeder, Elsiena, wat ook deur die Griepepidemie van 1918 verswak is, ’n swaar las op die gesin geplaas. Die jong Lammert het self nie tuberkulose vrygespring nie en moes op sewejarige ouderdom ’n maand in ’n hersteloord op ’n eiland in die Noordsee deurbring.

Die Duitse inval in Nederland op 10 Mei 1940, vroeg in die Tweede Wêreldoorlog, toe Duitsland die land deur sy Blitzkrieg oorrompel, het toenemend spanning veroorsaak en die toestande was haglik. In Junie 1941 is die 15-jarige Lammert se moeder weens tering oorlede. Van 1942 af, toe hy nagenoeg 16 jaar oud was, het hy toenemend aan die ondergrondse verset teen die vreemde Duitse oorheersing deelgeneem.

In 1944 word een van sy klasmaats en sy liggaamlike opvoeding-onderwyser van die Christelike Hoger Burger Skool in hegtenis geneem omdat hulle bevolkingsregisters met brandbomme vernietig het. Lammert was een van die vervaardigers van die brandbomme. Hy moes vlug en op verskillende plekke skuil. Sy vriend en die onderwyser is in Oktober 1944 in Nederland tereggestel. Lammert het toe op 18-jarige ouderdom sy skoolonderrig voortgesit.

Stryd met tering

Vir sy geboortedorp het die vyandelikhede op 12 April 1945 geëindig. In dié stadium het hy die rang van korporaal vir die Nederlandse Binnelandse strydkragte (Ondergrondse Bewering)beklee. Die magte was verantwoordelik vir die bewaring en terugbesorging van oorlogsbuit wat deur die Duitsers en hul meelopers op hulle vlugtog agtergelaat is. Gedurende die oorlog het hy twee keer uit ’n Nazi-konsenstrasiekamp ontsnap. Op 24 Desember 1945, enkele maande ná die vrede, het terig ook Lammert se jongste broer, Henk, wat drie jaar jonger as hy was, se lewe geëis. Hy was self toe ook weer baie siek weens tuberkulose en was bedlêend van September 1945 tot Mei 1946, blykbaar in ’n sanatorium in Switserland of Italië. Lammert se vader is reeds geroep om afskeid van sy sterwende seun te neem, maar nadat hy op wonderbaarlike wyse herstel het, is hy met een en ’n halwe long ontslaan. Volgens oorlewering is Lammert in daardie deurslaggewende week geroep en het hom voorgeneem om sy lewe lank vir die Here te werk as Hy hom gesond maak. Dit verklaar moontlik waarop hy in die tuig gesterf het.

Omstreeks dié tyd is hy aangewys as jeugleier van ’n groep oorlogswesies na Switserland, eers in die noorde en later in die suide. Hierdie ervaring het ’n rol gespeel in sy latere werk met die "Stigting Koningskinders" van Suid-Afrika. Ná drie maande in Switserland saam met die oorlogswesies, is tuberkulose opnuut by hom gediagnoseer en is hy teruggestuur na Nederland. In Desember 1946 het die professor van die Akademiese Hospitaal in Groningen aan sy vader gesê dat hy sterwend is. Die professor sou toe reël dat hy in ’n sanatorium opgeneem word sodat, soos hy dit gestel het, hy onder beskermende leiding kon sterf. Begin Februarie 1947 is hy toe opgeneem. By die opname het die dokters verbaas gevra wat hy daar soek, want volgens hulle was hy gesond. Hy is nogtans vir waarneming daar gehou tot November 1947, waarna die toe 21-jarige oudstryder homself ontslaan het. In die sanatorium het hy hom met tuinwerk, borduurwerk en die knoop van Smirna-tapyte besig gehou. Jare later het hy gesê dit was destyds vir hom duidelik dat Goddelike genesing by die Here nog nie uit die mode was nie.

Tydens sy siekte en ook daarna het die kerk hom betrek by jeug- en evangelisasiewerk, die reël van saamtrekke en die stigting van kinder- en jeugverenigings. Van al die pligte was die werk met verwaarloosde en mishandelde kinders vir hom die belangrikste. Dit het sy skamerigheid en teruggetrokkenheid heeltemal laat verdwyn, sou hy dekades later vertel.

Teologiese opleiding

In September 1948, op 22-jarige ouderdom, het hy sy teologiese studie aan die Theologische Hoogeschool in Kampen, ’n Middeleeuse stad aan die Ysselrivier, begin. Twee Gereformeerde Kerkverbande het elkeen ’n teologiese skool daar gehad en hy het van albei die teologiese skole se dosente en klasse gebruik gemaak. In Maart 1951 (volgens sy seun ds. Arie Stavast in die laaste ses maande) het hy onverwags ’n uitnodiging van die destydse prof. Fanus du Toit (seun van Totius), rektor van die Teologiese Skool Potchefstroom, ontvang daar verder te studeer. Hy is drie dae gegun om te besluit of hy wou emigreer. Deur allerlei rompslomp van die anti-Afrikaanse immigrasie-attaché in Den Haag kon hy eers in November daardie jaar na Suid-Afrika vaar.

Voortgesette studie in Suid-Afrika

Ná ’n reis van drie weke het die Zuiderkruis op 7 Desember 1951 in Tafelbaaihawe aangekom. Die Desembervakansie van die Potchefstroomse Universiteit het toe reeds aangebreek en moes hy by familie op Lydenburg tuisgaan tot die universiteit in Februarie 1952 sou open. Hier het hy ook sy lewensmaat, die weduwee Corrie Botha (née Weijers) met haar seuntjie, Henk Botha, wat hy as sy eie seun grootgemaak het, ontmoet. Van 1952-1956 het hy aan die Potchefstroom Universiteit studeer. In sy eerste jaar het hy sy B.A.-graad se laaste jaar voltooi en in die daaropvolgende vier jaar (1957–1960) sy teologiese studie.

Gemeentebediening

Op die eerste Sondag ná sy proponering in November 1956 het hy 13 beroepe ontvang. Hy het Daspoort aanvaar omdat dit die meeste dooplidmate gehad het van die gemeentes wat hom beroep het: 622, vergeleke met 654 belydende lidmate vir ’n sieletal van 1 276, destyds die derde meeste in die GKSA. Nie net was dit een van die grootste gemeentes in die Kerkverband nie; dit was ook een van die armstes.

Nadat hy nog 10 standplase gehad het, het hy in 1991 sy emeritaat aanvaar, maar vanweë die geestelike nood in gemeentes, kon hy hom nie sover kry om die tuig neer te lê nie; daarom het hy ná sy emeritering ingewillig om Jeffreysbaai drie weke lank te dien, wat eindelik sowat ses jaar sou word. Destyds op Jeffreysbaai het hy as "afgetrede" Gereformeerde predikant ook die AP gemeente van Jeffreysbaai bedien.

Ná vyf jaar kon die Gereformeerde kerk Jeffreysbaai ’n pastorie bou en afbetaal, en ’n predikant beroep, by name ds. Danie Erasmus, wat die gemeente van 1997 tot sy emeritaat in 2012 bedien het. Ook het ds. Stavast die AP gemeente aanhou bedien tot hulle ’n kerkgebou kon bou en afbetaal. In dié tyd het hy selfs in die AP Kerk se sinodes gedien. Hy het ’n privaatskool in Kouga gestig en hul skoollied geskryf.

In 2001 het sy vrou baie siek geword weens kolonkanker. Die egpaar is terug na Potchefstroom, waar sy op 18 Julie 2001 oorlede is. Hierna het ds. Stavast op die hoë ouderdom van ongeveer 76 nog twee jaar op Orkney en toe Welkom gewerk. Van 2005 tot 2008 het hy Sannieshof/Delareyville/Uitschot bedien en daarna die kombinasie Ventersburg/Hennenman (wat nou een gemeente is) twee jaar lank. Hy bedien vanaf Junie 2010 tot op die hoë ouderdom van 85 jaar die gemeentes van Sannieshof/Delareyville/Uitschot tot en met sy finale emeritaat op 9 Janurie 2011. Die Geref. Kerk Sannieshof het op 9 Januarie 2011 afskeid geneem van ds. Lammert Stavast. Hy het die gemeentes van Sannies-hof/Delareyville en Uitschot vanaf 2005 bedien. Op 11 Januarie 2011 het hy ook sy 85ste verjaardag gevier.

Gesinsman

Behalwe vir sy werk in die bediening oor 54 jaar was ds. Stavast ook ’n besondere gesinsman. Saam met sy vrou Corrie, wat volgens hom ’n ware pastoriemoeder was, kon hulle met oorgawe vir die Here werk. As gevolg van hulle besondere ingesteldheid kon hulle huis ’n tuiste wees vir menige verwaarloosde kinders. Volgens hom vee hierdie saamwees en saamwerk met eensames, armes, swakkes en al die ander wat by die gemeentes van God hoort, aan jou kinders af as hulle opgroei. Hulle werk dan met mense op ’n spesiale manier, ’n passievolle manier. Daarvan kan ons almal getuig as ons sien op hoe ’n besondere manier hulle met mekaar, met hulle vader en gemeentelede omgaan. Geen wonder dat sy seuns Arie Stavast (predikant van die Geref. Kerk Kroonstad) en Henk Stavast (predikant van die Geref. Kerk Totiusdal) in sy predikantvoetspore gevolg het nie.

Hy was trots daarop dat sy ander seuns, Henk Botha en Harm, en sy dogters, Ina, Elda en Lizette, al is hulle nie in die bediening nie, steeds met raad en daad in die kerkgemeenskap en die Stigting Koningskinders dien. Ds. Stavast sê as gevolg van die toewyding van sy vrou en kinders was hulle ’n geseënde gesin en hyself ’n geseënde bedienaar van die Woord. Hy dank God vir sy groot genade en stuur sy groete en liefde aan almal wat sy pad gekruis het. Aan God al die eer!