Luce Irigaray
Luce Irigaray (Blaton, 3 Mei 1930) is 'n Belgiese filosoof, psigoanalis, taalkundige en feminis.
| Luce Irigaray | |
| Gebore | 3 Mei 1930 Blaton, Bernissart, Waalse Gewes, België |
|---|---|
| Nasionaliteit |  België
|
| Vakgebied | Kontemporêre filosofie |
| Alma mater | Katolieke Universiteit van Leuven |
| Bekend vir | "Vroue op die mark"[1] |
| Beïnvloed deur | Sigmund Freud, Jacques Lacan, Emmanuel Levinas, Jacques Derrida, Maurice Merleau-Ponty, Martin Heidegger |
| Invloed op | Catherine Malabou, Martha P. Nochimson, Judith Butler, Elizabeth Grosz |
Biografie
wysigIrigaray is in 1930 in Blaton in die provinsie Henegouwen gebore (sy is terughoudend oor haar persoonlike lewe en haar presiese geboortedatum is onbekend). Nadat sy aan die Katolieke Universiteit van Leuven (1955) gegradueer het, het sy in 1961 in Parys in gegradueer in die sielkunde.
Nadat sy 'n paar jaar in België gewerk het, het sy teruggekeer na Frankryk. Sy was beïnvloed deur die psigoanalis Jacques Lacan, en het in 1968 in die linguistiek gegradueer.
Na 'n dosentskap aan die Universiteit van Vincennes (1970–1974) promoveer sy weer, hierdie keer in 'n filosofiese onderwerp, om spoedig daarna die universiteit te verlaat. Die rede hiervoor is dat sy te krities geskryf het in haar verhandeling teen die manlike vesting en teen die idees van Lacan se skool, die "fallosentrisme" waarin die man nog steeds sentraal was.
In 1982 was sy gastdosent aan die Erasmus Universiteit in Rotterdam. Sedert die tagtigerjare bied sy ideologiese ondersteuning aan die Italiaanse kommunistiese beweging. Sy is al dekades geassosieer met die Centre National de Recherche Scientifique de Paris, tans op die gebied van die filosofie.
Feminisme
wysigIrigaray wys op die fisiese, kulturele en sosiale verskille tussen vroue en mans. Dit word vanuit 'n feministiese oogpunt gekritiseer: sy sou aan hierdie verskille ewigheidswaarde toewys en hulle daarmee bevestig.
Tog is dit nie wat Irigaray beoog nie. Sy betoog eerder dat die verskille (die seksuele verskil) sosiaal ontstaan en dus bestaan, maar verskil van die samelewing tot die samelewing. Hulle het dus geen universele geldigheid nie; maar sodra hulle gevorm word, moet die individu daarmee ooreenkom.
Byvoorbeeld, mans word dikwels as meer rasioneel in die Westerse samelewing beskou, vroue meer emosioneel. Iragaray betwis juis dat hierdie onderskeid noodsaaklik is. Volgens Irigiray is die persepsie van mans en vroue anders, vroue moet nie dieselfde as mans probeer word nie, maar hul eie vroulike identiteit ontwikkel.
Psigoanalise
wysigTradisionele opvatting
wysigIn psigoanalise is die begrip "skeiding" bekend; die eie negatiewe eienskappe word dan aan 'n ander toegeskryf, en sodoende van die eie persoon geskei. Iragaray beklemtoon dat dit dikwels fisiese eienskappe is, en dat diegene aan wie hierdie negatiewe eienskappe toegeskryf word dikwels buitestaanders is: die Ander, die vreemdeling, die vrou. Dit kan maklik tot diskriminasie lei.
Irigaray wil hierdie proses deur middel van "teenoordrag" genees. 'n Antwoord op die psigoanalitiese beginsel van "oordrag" waarin beide negatiewe en positiewe emosies (vrees sowel as begeerte, byvoorbeeld) wat deur die geanaliseerde persoon ervaar word, op die terapeut geprojekteer word. In die "teenoordrag" bring die terapeut ook (bewustelik of nie) sy of haar persoonlike aspekte in die terapeutiese verhouding.
Kritiek op die psigoanalise
wysigSodoende herken sy beide 'n sterk en 'n swak kant in die psigoanalise. Aan die een kant maak hierdie vorm van terapie dit moontlik om traumatiese ervarings te verwerk terwyl hulle praat. Aan die ander kant is die vorm dus veral geskik vir mense wat sterk verbaal ontwikkel het.
Daarbenewens is die psigoanalise na haar mening te gefokus op emosies uit die verlede en verwaarloos die emosies wat die kliënt in die hede ondergaan. Die gekose vorm is ook nie optimaal nie: hoe kan jy woede op die bank uitdruk? En is dit nie daardie leë houding, veral vir vroue, gelaai nie?
Alternatiewe
wysigBenewens die terapie van die woord, stel Iragaray dus die rol van gebare voor. Laasgenoemde konsep kan alle soorte fisiese kontak, van lyftaal insluit, van aanraking tot luister en oogkontak. Daar is egter 'n verskil tussen die terapeut en die kliënt, en dit is een van die rede waarom seksuele kontak buite die kwessie is: die verskil sal gekanselleer word. Imigaray beskou ook vorme van selfuitdrukking soos skilder of skep van gedigte as waardevolle instrumente om assosiasies en drome kom aan die lig te laat kom.
Politiek
wysigMan en vrou in die samelewing
wysigIrigaray erken dus beide 'n taalkundige en 'n fisiese komponent van die menslike self; maar albei is kultureel bepaal. Die verhaal van my lewe word bepaal deur die taal wat ek met ander deel. Menings oor my liggaam word gevorm deur die kulturele en sosiale omgewing waarin ek grootword.
Hier kom Irigaray egter terug na 'n verskil wat sy as noodsaaklik beskou, naamlik die versil tussen man en vrou. Verskille is nie uitsluitlik kultureel bepaalend nie maar hulle is ook biologies. Hier sien sy ook 'n verband met demokrasie en dit behoort nie bloot 'n ontmoeting tussen verteenwoordiger en verteenwoordige te wees nie, maar moet begin met die ontmoeting tussen twee mense.
Kritiek
wysigHierdie siening het Irigaray skerp uitgedaag. Volgens die kritiek beskou sy die heteroseksuele verhouding van meer waarde as die homoseksuele verhouding en dit lyk asof sy die minderheidsrol van swartmense in 'n wit omgewing onderspeel. Haar visie is ook vanuit 'n feministiese oogpunt gekritiseer omdat sy nie mans-vroue verskille (soos gewoonlik in feministiese kringe) beskou het as bloot kultureel bepaal nie, maar as noodsaaklik.
Die Ander
wysigIrigaray beklemtoon in ieder geval dat 'n "ons" verhouding gebaseer is op 'n verskil; naamlik ek" teenoor "jy". Die "ons" verhouding is volgens haar egter 'n tweeledige verhouding, wat sy wil uitbrei na meer omvattende sosiale verhouding. Om anders te wees, bied die geleentheid om die Ander te ontmoet; wat nie die onderwerp van ons "skeiding" is nie, maar is gelykwaardig en verskil van ons. Dit beoog om die geslagsverhouding tussen twee individue uit te brei na breër kwessies van politiek en identiteitsverskille.
Sy het haar beywer as 'n kampioen vir 'n enkele Europese burgerskap, wat ook diversiteit omvat van verskillede godsdienstige, kulturele en etniese agtergronde. Europese burgerskap aanvaar hierdie verskille volgens haar siening, eerder as om dit te ignoreer. Dit behels ook die noodsaaklikheid om te heroorweeg dat ons bewus geword het dat die Westerse kultuur nie die enigste is nie. In hierdie opsig ontmoet ons ook die "Ander".
Irigarays se aandag op globalisering fokus ook op omgewingsake. As 'n Marxis (sy is sterk betrokke by die Italiaanse linkse bewegings) beklemtoon sy nie die tradisionele opposisie tussen die uitbuitende sosiale groepe nie, maar die huidige en toekomstige uitbuiting deur die mens van sy omgewing.
Werke ('n seleksie)
wysig- (1974) Speculum de l'autre femme. Paris: Minuit (diss.).
- (1977) Ce sexe qui n'en est pas un. Paris: Minuit.
- (1985, a) "L'ordre sexuel du Discours", in Irigaray (1987b:81-123, herdr. in Irigaray 1990a:403-461.
- (1985, b) Parler n'est jamais neutre. Paris: Minuit.
- (1987, a) Sexes et parentés. Paris: Minuit.
- (1987, b) (red.) Le sexe linguistique. Speciaal nummer van Langages, 85.
- (1990, a) (red.) Sexes et genres à travers les langues. Eléments de communication sexuée. Paris: Grasset.
- (1990, b) "Représentation et auto-affection du feminin", in Irigaray 1990a:9-29.
- (1992, a) J'aime à toi. Esquisse d'une félicité dans l'histoire. Paris: Grasset.
- (1992, b) La democrazia comincia a due. Torino: Boringhieri.
Verwysings
wysig- ↑ (en) Luce Irigaray, "Women on the Market", in: This Sex Which Is Not One, Cornell University Press, 1985, bl. 170.
Bronne
wysig- L.D.Derksen (1993). Luce Irigaray. Het denken van differentie, in: Theo de Boer e.a. Moderne Franse filosofen – Foucault, Ricoeur,Irigaray, Baudrillard, Levinas, Derrida, Lyotard en Kristeva (pp.46-63), (Kok Agora:Kampen). ISBN 90 391 0545 6
- Ende, Tonja van den (1999). In levende lijve. Identiteit, lichamelijkheid en verschil in het werk van Luce Irigaray. (Linde:Damon) (diss.).
- Ende, Tonja van den (2001). Discussie: In levende lijven. Het risico van verschil, in Tijdschrift voor Humanistiek jg. 2 no. 6 (okt.).
- Halsema, Annemie (2004). Democratie begint met twee. Lucy Irigaray over een gelukkige toekomst, in Loes Derksen en Mariëtte Willemsen, Wat maakt gelukkig? Hedendaagse filosofische visies, (Amsterdam:Atlas) (herdr. Pandora).
- Holland, Bridget, Luce Irigaray: A Biography[1].
- Internet Encyclopedia of Philosophy : Luce Irigaray (1932 – present)[2].
- Mythos & Logos : Luce Irigaray[3].
- Hierdie artikel is vertaal vanuit die Nederlandse Wikipedia