Emmanuel Levinas
Emmanuel Lévinas (Kaunas, Litaue, 12 Januarie 1906 - Parys, 25 Desember 1995) was 'n Joods-Franse filosoof en Talmoed-kommentator. Wysgerig beskou, was hy 'n fenomenoloog en ekistensialis. Lévinas koester aanvanklik 'n groot bewondering vir Martin Heidegger maar het later die denke van Heidegger sowel as die eksistensieel fenomenologiese tradisie in sy geheel ge-kritiseer. Heidegger koester simpatieë vir die Duitse Nazi-regime, wat ook wel meegehelp het in die wysgerige breuk tussen Lévinas en Heidegger. Die kritiek van Lévinas op die fenomenologiese tradisie lui dat hierdie tradisie vanaf die begin geen ruimte laat vir wat Lévinas as sentraal in sy denke beskou het, naamlik die konsep van die "Ander" nie.
| Emmanuel Levinas | |
| |
| Gebore | 12 Januarie 1906 Kovno, Russiese Ryk (tans Kaunas, Litaue) |
|---|---|
| Oorlede | 25 Desember 1995 (op 89) Parys, Frankryk |
| Nasionaliteit |  Frankryk
|
| Vakgebied | eksistensiële fenomenologie, Talmoed-studies, Etiek, Ontologie |
| Beïnvloed deur | Maimonides, Kierkegaard, Husserl, Heidegger, Marcel, Wahl, Rosenzweig, Buber, Monsieur Chouchani, Descartes, Sartre, Merleau-Ponty, Durkheim |
| Invloed op | Ronell, Blanchot, Derrida, Merleau-Ponty, Sartre, B-H Lévy, Illich, Ricoeur, Glucksmann, Finkielkraut, Dussel, B. Lévy, Bauman |
Lewensloop
wysigLévinas ontvang 'n tradisionele Joodse opvoeding in Litaue. Hy begin sy filosofiese studies aan die Strasbourg Universiteit in 1923, waar hy ook sy lewenslange vriendskap met die Franse filosoof Maurice Blanchot begin. In 1928, gaan hy na die Freiburg Universiteit om fenomenologie onder leiding van Edmund Husserl te studeer. By Freiburg ontmoet hy ook Martin Heidegger. Lévinas word een van die eerste Franse intellektuele om aandag op Heidegger en Husserl te vestig deur die vertaling van Husserl se Cartesian Meditations en deur op hul werke te steun in sy eie filosofiese werke soos The Theory of Intuition in Husserl’s Phenomenology, De l'Existence à l'Existent, en En Découvrant l’existence avec Husserl et Heidegger.
Nadat hy sy doktorsgraad behaal het, het Levinas gedoseer aan 'n private Joodse universiteit in Parys, die École Normale Israélite Orientale, waarvan hy uiteindelik die direkteur geword het. Lévinas het 'n genaturaliseerde Franse burger in 1930 geword. Toe Frankryk oorlog verklaar het teen Duitsland, is hy opgeroep vir militêre-diens. Gedurende die Duitse inval van Frankryk in 1940, is sy militêre eenheid gou omsingel en tot oorgawe gedwing. Lévinas het die res van die Tweede Wêreldoorlog as 'n krygsgevangene in 'n kamp naby Hannover in Duitsland deurgebring. Die Duitsers het die Derde Geneefse Konvensie gerespekteer wat die stuur van krygsgevangenes na 'n konsentrasiekamp verbied. Na die Tweede Wêreldoorlog bestudeer hy die Talmud onder leiding van Monsieur Chouchani.
In die 1950's, kom Lévinas na vore as prominente Franse filosoof van die kring intellektuele wat sterk deur Jean Wahl beïnvloed is. Hy doseer aan die Universiteit van Poitiers in 1961, aan die Nanterre kampus van die Universiteit van Parys in 1967, en aan die Sorbonne in 1973, waar hy aftree in 1979.
Die Ander sentraal
wysigLévinas skryf die Ander bewustelik met 'n hoofletter om dié onlosmaakbaar anders-wees van die ander te benadruk. Die Ander kan en mag nie deur 'n individu gebruik word vir eie doeleindes nie. Volgens Lévinas was die Ander 'n weerloose skepsel wat 'n oproep doen op 'n mens se verantwoordelikheid. Lévinas beskou die verhouding met die Ander dus eties van aard. Lévinas verkies om aan filosofie te dink as die "kennis van liefde" eerder as die "liefde van kennis" (die letterlike betekenis in Grieks van die woord filosofie). Volgens hom is etiek onafhanklik van subjektiwiteit tot die mate waar etiese verantwoordelikheid 'n integrale deel van die onderwerp word en gevolglik gaan die etiek van verantwoordelikheid enige "objektiewe soek na die waarheid" vooruit.
Lévinas lewer onder andere fundamentele kritiek op filosofiese denke wat volgens hom sy eie filosofie teengaan. Hy praat in die verband oor egologie. Egologie is 'n vorm van denke wat die ego, die outonome 'ek' as die sentrale essensie in die mens beskou. In die Westerse denktradisie is dit so al sedert René Descartes. Die 'ek' is die sentrum, terwyl die medemens slegs as 'n belemmering vir die persoonlike ontwikkeling beskou word. Die spieëlbeeld hiervan is ontologie, waar die 'ek' juis onderwerp word aan die allesomvattende Syn, die (nood)lot. Die laaste was volgens Lévinas nog erger omdat die individuele subjektiwiteit totaal verdwyn. Dit was/is byvoorbeeld die geval by die kommunisme. By sowel egologiese as ontologiese denke is daar sprake van totaliserende monistiese denke wat die totale werklikheid steeds onder één noemer gelykstel. Die werklik anders-syn is volgens die denke 'n bedreiging en moet so gou moontlik ingepas word in die eie denke.
Alteriteit
wysigIn sy hoofwerk Totalité et Infini verbreed Lévinas sy fundamentele kritiek (geen ruimte vir die Ander) tot die totale westerse wysgerige tradisie. In die westerse denktradisie sou dit veral die 'geen begrip vir die ander' gewees het. Die westerse denke is steeds daarop uit om dit wat anders is te reduseer tot iets beheerbaars. Hierdie tendens gaan volgens Lévinas terug na die antieke Griekse denke. Alteriteit kan gedefinieer word as die onophefbaar anders-wees van die Ander. Die Ander is nooit deur myself in gesluit in 'n self ontwerpte sisteem en word daarom deur Lévinas ook omskryf as die Oneindige. Die totaliteit van Lévinas se werk is 'n poging om die transendensie van die Ander ten opsigte van sy filosofie te artikuleer. Dit doen hy onder andere deur 'n fenomenologiese beskrywing te gee van die gesig van die Ander. Die verskyning van die weerlose gelaat van die Ander kan my daartoe beweeg om die sorg vir die eie sin te vergeet, die Ander doen dan, met ander woorde 'n oproep op my verantwoordelikheid.
Religieuse Horisontalisme
wysigLévinas weier om die verhouding met God te sien as 'n verhouding naas en los van die verhouding tot die Ander. Die Oneindige openbaar homself uitsluitend in die gelaat van die Ander. God is die Onbegryplike wat verbygegaan het en wat die mens met die Ander agtergelaat het. Wanneer ek 'n oproep van die Ander beantwoord, 'sien ek' God in die gelaat van die Andere. God staan dus nie bo die mens (religieuse vertikalisme) nie maar is te vinde op Aarde in die gelaat van die weerlose Ander.
Eksterne skakels
wysig- "Emmanuel Levinas," deur Bettina Bergo. Stanford Encyclopedia of Philosophy. (Engels)
- The Levinas Online Bibliography (Prof. dr. Joachim Duyndam, editor-in-chief), <http://www.levinas.nl> Hosted by the University of Humanistics, Utrecht, the Netherlands