M.J. Toerien

Prof. Jan Toerien (1925 - 1977) was ten tyde van sy afsterwe die president van die Wêreld-Anatomievereniging, en is kort voor sy dood deur die Akademie vir Wetenskap en Kuns met die Havengaprys vir Biologie bekroon. Sy PhD was in Paleontologie, en sy DSc in Embriologie. Hy het ‘n groot rol gespeel om Teïstiese evolusie toeganklik te maak vir kerke soos veral die NG Kerk. 

Biografie

Prof. Mattheus Jan (Jan of Jannie) Toerien is op 3 November 1925 op Nieuwoudtville in Namakwaland gebore. Hy was die seun van Mattheus Hermanus (Harry) Toerien, ’n bankbestuurder, en sy vrou Aletta Johanna (Lita), geb. Botha, ’n musiekonderwyseres. Jan se oudste suster, S.C. Toerien, word later die eerste vroulike akademiese inspektrise in die Vrystaat toe sy as inspektrise vir Biologie in die Noord-Vrystaat aangestel is. Sy jonger broer, Rons het as ’n senior administratiewe beampte by die Universiteit van Stellenbosch afgetree. ’n Jonger sussie, Eureka, is as baba oorlede. Die Toerien-gesin verhuis later na Stellenbosch waar Harry sterf. Jan en Rons voltooi hul matriek aan die Paul Roos Gimnasium, en SC aan die Meisieskool Bloemhof. Al drie studeer aan die US. Jan werk vakansies op vrugteplase om sy studies te help betaal, en het tot sy dood probleme met sy rug gehad na hy ’n vakansie aarbeie gesteek het.

Vir sy MSc beloon die destydse British Royal Academy se Suider-Afrikaanse tak en voorloper van die Akademie vir Wetenskap en Kuns, 'n medalje aan hom, wat hy in die destydse Salisbury (nou Harare) moes in ontvangs neem. Op die trein ontmoet hy Johanna Maria (Johanna) Meyer wat sy suster as vriendin saamgeneem het. Jan en Johanna tree in 1953 in Bloemfontein in die huwelik.

Drie kinders is uit die huwelik gebore:

• Mattheus Hermanus (Herman) Toerien (1954).
• Nicholas (Nico) Toerien(1957), ’n sakeman van Hermanus.
• Martha Johanna (Martlie) Prinsloo van Kleinbrakrivier.

Jan se eerste aanstelling was by die Transvaalse Museum in Pretoria, maar word kort daarna by die Bernard Price Instituut by Wits aangestel waar hy saam met bekende paleontoloë soos prof. Raymond Dart en Phillip Tobias  werk. In 1953 voltooi hy sy Ph.D in Paleontologie. Jan en sy jong gesin verhuis na Stellenbosch waar hy as dosent in Anatomie aan die US se Mediese Skool aangestel is. Hy doen onder meer ook navorsing in Switserland, die VSA en Nederland, en voltooi sy D.Sc in Vergelykende Embriologie in 1969. Aan die begin van 1971 sluit hy hom as departementshoof van die Departement Anatomie by die nuwe Mediese Skool van die UV (toe UOVS) aan. Hy is aangestel sonder dat hy formeel Anatomie 1 agter sy naam gehad het, of dat hy as dokter opgelei is. Die stigtersdekaan was prof FP (François) Retief.

In 1977 word die SA Akademie vir Wetenskap en Kuns se Havengaprys vir Biologie aan hom toegeken. As president van die International Anatomical Society vertrek hy kort hierna na New York en Japan vir kongresse, nadat Japan die visumverbod in sy geval verslap het. Hy sterf egter op 12 Augustus 1977 met sy aankoms in New York.

Hy was feitlik sy volwasse lewe lank en tot sy dood kerkraadslid van die NG Kerk, en was konserwatief in sy opvattings. Hy het byvoorbeeld nie daarvan gehou dat sy kinders Sondae swem nie. Hy was ook wanneer daar ’n kerkkoor bestaan het, ’n entoesiastiese lid daarvan. Hoewel Jan uit ’n musikale familie kom en sy moeder, sowel as suster en broer in ’n stadium saam in Oom Pietie le Roux se Boere-orkes gespeel het, kon Jan self geen instrument bespeel nie. Hy was egter baie lief vir, en het ’n ongelooflike kennis van klassieke musiek gehad. Hy het in Stellenbosch ook deelgeneem aan die kore wat Pieter van der Westhuizen^{[dooie skakel]} op die been gebring het om die verskillende Passies te sing. Hy het ook geweldig baie gelees, en van die mees gevorderde literatuur tot Louis L’Amour, asook Asterix en Obelix verslind.

Eerbewyse

• Die Suid-Afrikaanse Mediese Navorsingsraad, vir wie hy ’n eenheid in sy departement bedryf het, oorhandig hierna nadoods ’n medalje aan sy weduwee.
• Herman Toerien (seun van Prof. Toerien) het van sy pa se Namakwalandse stories saam met ander kontreistories in ’n e-boek, Die Reine Waarheid en Ander Liegstories opgeneem.
• Jan was van die eerste Suid-Afrikaners wat openlik erken het dat hy 'n Teïstiese evolusionis is, en hy was ook ’n bekende kenner op die gebied.
• Hoewel hy gesterf het voor die internet ’n werklikheid geword het, is talle van sy werke daarop opgeneem, of het as bronne in latere navorsing erkenning gekry.

Bronnelys

• Herman Toerien (seun van Prof. Mattheus Jan Toerien)