Manna (graan)

Manna is een van die minderbekende en kleiner graansoorte. Voorheen was dit in Afrika die vernaamste bron van meel vir die bak van brood.

Pêrelbalalagras in die veld

Vingermanna in die veld

Ryp kop van prosomanna

Ontkiemende mannaplant

Belangrikste soorte

Daar bestaan verskeie spesies van manna en hulle is nie almal naby aan mekaar verwant nie. Alhoewel hulle lede is van die familie Poaceae, die grasfamilie, behoort hulle tot verskeie stamme en subfamilies. Die bekendste soorte manna is:

• Babala
• Prosomanna
• Boermanna
• Japanse manna
• Vingermanna
• Kodomanna

Sommige mannasoorte is groot growwe grasse, maar skraler as die mielieplant. Hul sade is baie klein en rond, en kan wit, grys, geel en selfs rooi van kleur wees. Die saadjies is kleiner as sorghum of rys, maar groter as teff.

Verbouing

Manna is 'n belangrike landbouproduk in die droë tropiese dele van Afrika en Asië. Byna alle manna wêreldwyd word geoes in die ontwikkelende wêreld. Dit is 'n eenjarige somergewas en groei vinnig onder droë en warm toestande. Dit word gewoonlik verbou waar die reënval te laag, die temperatuur te hoog, die groeiseisoen te kort of die grond te onvrugbaar is vir koring en mielies.

Gebruik

Die saad van die manna word verwerk tot meel vir brood en pap en tot graanvlokkies en springmielies. Teenswoordig word dit ook verwerk in slaaie en roerbraai-geregte. Miljoene mense in Asië en Afrika leef egter van manna gekook soos rys. Van manna word ook bier gebrou.

Manna is vry van gluten en is daarom gewild by mense wat allergies is vir gluten. Maar 'n groot en langdurige inname van manna onderdruk weer die werking van die skildklier. Alhoewel die grootste gebruik van manna tans in Wes-Afrika is, het die gebruik wêreldwyd skerp afgeneem tussen 1970 en 2000 weens die toename in gebruik van ander graansoorte. In 2016 was die verbruik wêreldwyd 'n ruime 28 miljoen ton.

Manna word ook gebruik as voëlsaad en as voer vir beeste en varke. As weiding is dit geskik vir beeste en skape. Dit leen hom goed tot die maak van kuilvoer. Die saadjies word soms selfs gebruik as vulling vir sekere klein balle.

Geskiedenis

Manna het soos koring en gars sedert die prehistoriese tye uit wilde grasfamilies ontwikkel. Hawer en rog het eers baie later bekend geword. Verskillende mannasoorte was al rond 4 500 v.C. in die Verre Ooste bekend. Toe was manna bekender as rys.

Bibliografie

• Ensiklopedie van die Wêreld, deel 7. Stellenbosch: Albertyn, 1994. ISBN 0-949948-21-7
• Standard Encyclopaedia of Southern Africa, deel 7. Kaapstad: Nasou, 1972. ISBN 0-625-00323-3
• www.healthyhomeeconomist.com