Mao Zedong
- Hierdie naam is volgens die Chinese gebruik; die van is Mao en die voornaam Zedong.
Mao Zedong (Chinees: 毛泽东; ou Afrikaanse spelling: Mao Tse-toeng; 26 Desember 1893 – 9 September 1976) was 'n kommunistiese Chinese politikus en partyleier. Hy was vanaf die stigting van die Volksrepubliek China in 1949 tot en met sy dood in 1976 die leier daarvan. Hy het op 1 Oktober 1949 president van die Volksrepubliek China geword.
| Mao Zedong 毛泽东 | |
 Mao Zedong in 1959. | |
1ste Voorsitter van die Sentrale Komitee van die Kommunistiese Party van China
| |
| Ampstermyn 19 Junie 1945 – 9 September 1976 | |
| Vise | Liu Shaoqi Lin Biao Zhou Enlai Hua Guofeng |
|---|---|
| Voorafgegaan deur | Hyself (as Sentrale Politburovoorsitter) |
| Opgevolg deur | Hua Guofeng |
1ste Voorsitter van die Sentrale Politburo van die Kommunistiese Party van China
| |
| Ampstermyn 20 Maart 1943 – 24 April 1969 | |
| Voorafgegaan deur | Zhang Wentian (as Sentrale Komitee se algemene sekretaris) |
| Opgevolg deur | Hyself (as Sentrale Komitee se voorsitter) |
1ste Voorsitter van die Kommunistiese Party se Sentrale Militêre Kommissie
| |
| Ampstermyn 23 Augustus 1945 – 1949 | |
| Ampstermyn 8 September 1954 – 9 September 1976 | |
| Voorafgegaan deur | Amp geskep |
| Opgevolg deur | Hua Guofeng |
1ste Voorsitter van die Nasionale Komitee van die Chinese Volk se politieke Raadplegende Konferensie
| |
| Ampstermyn 21 September 1949 – 25 Desember 1954 | |
| Voorafgegaan deur | Amp geskep |
| Opgevolg deur | Zhou Enlai |
Erevoorsitter van die Nasionale Komitee van die Chinese Volk se politieke Raadplegende Konferensie
| |
| Ampstermyn 25 Desember 1954 – 9 September 1976 | |
| Voorafgegaan deur | Amp geskep |
| Opgevolg deur | Amp afgeskaf |
1ste Voorsitter van die Volksrepubliek China
| |
| Ampstermyn 27 September 1954 – 27 April 1959 | |
| Vise | Zhu De |
| Eerste minister | Zhou Enlai |
| Voorafgegaan deur | Amp geskep |
| Opgevolg deur | Liu Shaoqi |
Lid van die Nasionale Volkskongres
| |
| Ampstermyn 15 September 1954 – 18 April 1959 | |
| Ampstermyn 21 Desember 1964 – 9 September 1976 | |
Persoonlike besonderhede
| |
| Gebore | 26 Desember 1893 Sjaosjan, Hunan, Qing-dinastie |
| Sterf | 9 September 1976 (op 82) Beijing, Volksrepubliek China |
| Politieke party | Kommunistiese Party van China |
| Eggenoot/-note | Luo Yixiu (1907–1910) Yang Kaihui (1920–1930) He Zizhen (1930–1937) Jiang Qing (1939–1976) |
| Kind(ers) | 10 |
| Religie | Geen (Ateïs) |
| Handtekening | 
|
Sedert die stigting van die Kommunistiese Party van China in 1921 was hy een van die leiers van die Chinese Revolusie. In 1935 het hy voorsitter van die party geword. Sy opvatting van Marxisme (Maoïsme) het daarna steeds meer die amptelike beleid van die party geword. Die persoonlikheidsverheerliking van Mao het tydens sy leeftyd al groteske vorme aangeneem.
Mao Zedong was die oudste seun uit 'n arm boeregesin wat in die omgewing van Changsha, die hoofstad van Henan in Sentraal-China, 'n lappie grond besit het. Sy vader was outoritêr en sy moeder 'n saggeaarde en gelowige Boeddhis. Die modernistiese klimaat van Henan het daartoe bygedra dat Mao op 7-jarige leeftyd reeds die laerskool bygewoon het. In daardie tyd was dit vir 'n boereseun eerder die uitsondering as die reël.
Hy word ook soms "Voorsitter Mao Zedong" genoem, omdat hy van 1935 die voorsitter van die Kommunistiese Party van China was. Sy Marx-Leninistiese teorieë, militêre strategieë en politieke beleid is gesamentlik bekend as Marxis-Lenenis-Maoïsme (dikwels verkort tot Maoïsme).
Mao was 'n omstrede figuur, en tog word hy as een van die belangrikste individue in die moderne geskiedenis van die wêreld beskou.[1] Hy het hoë aansien in die Volksrepubliek China geniet. Sy ondersteuners het hom as 'n groot leier beskou en groot prestasies aan hom toegedig, insluitende die modernisering van China en die uitbouing daarvan as 'n wêreldmag, die bevordering van die status van vroue, die verbetering van onderwys en gesondheidsorg, die verskaffing van universele behuising en 'n verhoogde lewensverwagting omdat China se bevolking gedurende sy leierskap van ongeveer 550 miljoen tot meer as 900 miljoen gegroei het.[2][3] Maoïste besing ook die rol wat hy as teoretikus, staatsman, digter en 'n visioenêre leier gespeel het.[4]
In teenstelling hiermee word hy deur historici en kritici beskryf as 'n diktator wat stelselmatig menseregte geskend het en wie se leierskap gelei het tot die dood van 40 miljoen tot 70 miljoen mense as gevolg van hongersnood, dwangarbeid en teregstellings.[5][6][7] Dit is die meeste mense wat tot op hede in vredestyd om die lewe gebring is, selfs meer as wat deur Hitler of Stalin se beleid veroorsaak is.
Vormingsjare
wysigIn 1911 het ʼn nasionale revolusie die eeue-oue Chinese keiserryk tot 'n val gebring. Mao het hom met groot entoesiasme by die revolusionêre leër aangesluit en was verheug oor Sun Yat-sen (1866- 1925), die vader van Chinese nasionalisme, se aanstelling as president van die Chinese Republiek.
Soos talle ander Chinese was Mao met haat vervul jeens die Westerse imperialisme, waarvan China toe jare lank 'n slagoffer was. Omdat dit gelyk het asof die revolusie geslaag was, het Mao teruggekeer na Tsjangsja, waar hy 'n tyd lank aan die provinsiale biblioteek verbonde was. Hy het kennis gemaak met die groot name in die wêreldgeskiedenis en ook met die werke van onder andere Rousseau, Montesquieu en Darwin.
Hy het in boeke die sleutel probeer vind vir die vernedering wat China ten spyte van die revolusie van 1911 nog voortdurend moes smaak. In 1916 het die blad van die Chinese intelligentsia, die Nuwe Jeug (Sin Tsing-nien), 'n artikel van Mao geplaas waarin hy voorstelle aan die hand gedoen het om die Chinese volk liggaamlik sowel as geestelik sterk te maak vir die stryd teen vyande van binne en van buite.
Hy het klem geplaas op wilskrag as 'n deurslaggewende element om doelwitte te bereik. Hy het voluntarisme (voluntas = "wil") prakties toegepas deur elke dag 'n yskoue bad te neem om sy liggaam te staal. In hierdie tyd het sy leierseienskappe ook na vore getree. Aan sy instituut het hy die Verbond vir Studenteselfbestuur gestig (1915) en die orgaan gebruik om kritiek uit te spreek teen die Konfusiaanse onderwys.
Daarbenewens was hy die leier van studentebetogings teen die Japannese, wat in 1915 met hul 21 eise 'n kolonie van China probeer maak het, en teen die sogenaamde warlords (plaaslike Chinese heersers), wat die volk probeer uitbuit en onderling oorlog gevoer het. Ten einde die volk op te hef, het hy aandkursusse vir boere en arbeiders aangebied en in 1918 die Studiegenootskap van die Nuwe Volk gestig.
Kennismaking met Marxisme
wysigIn 1918 het Mao biblioteekassistent aan die Universiteit van Beijing geword. Sy onmiddellike hoof was professor Li Ta-tsjao, wat as China se eerste Marxis beskou word. Hy het die jong boereseun op die welslae van die Russiese Revolusie van 1917 attent gemaak en gewys op die historiese roeping van die Chinese boere bevolking. Sy leuse was: Bevry die boere, dan is die volk bevry.
Mao het ook by Chen Duxiu (1879- 1942) baie omtrent Marxisme geleer. Na die Beweging van 4 Mei in 1919 (studente-opstand in Beijing teen Japan, wat ook na ander stede versprei het), het Mao na Hunan teruggekeer met die doel om nasionale verset daar te organiseer. Hy het 'n nuwe tydskrif, die Hsiang-rivier-revue, gestig. Die idees waarmee hy in Beijing in aanraking gekom het, het hy verwerk in ʼn artikel "Die groot eenheid van die volksmassa".
Mao was onherroeplik tot die Marxisme bekeer en het onmiddellik tot aksie oorgegaan. In 1920 het hy in sy geboortestad die eerste afdeling van die "Kommunistiese Party-in-wording" van China gestig. Op 1 Julie 1921 was hy, as afgevaardigde van Hunan, teenwoordig by die stigting van die Chinese Kommunistiese Party (die Zhōngguó Gòngchǎndǎng) in Sjanghai.
Politieke opgang
wysigIn 1921 is Mao getroud met Yang Kaihui. Twee seuns is uit die huwelik gebore. In 1930 is Yang deur regse terroriste vermoor. In 1938 is Mao van sy tweede vrou, He Zizhen, geskei, waarna hy met Jiang Qing (geb. 1913) getroud is. Aanvanklik het Mao in die skadu van die vroeë Kommunistiese leiers gebly.
Sedert 1915 was sy belangstelling veral op die boeremassa gerig en in 1917 het sy Verslag oor ʼn ondersoek na die boerebeweging in Hunan verskyn. Die verslag het later beroemd geword en was ʼn weerspieëling van Mao se eie idees en werksaamhede onder die boere. Die amptelike strategie van die partyvoorsitter Li Li-san het, in navolging van die Russiese Revolusie, veel meer steun van die stedelike proletariaat verwag.
Die stand punt het amper die ondergang van die Party beteken: Rooi leërs wat aanvalle op stede gewaag het, is teruggedryf en agtervolg deur die nasionalistiese magte van Chiang Kai-shek, wat anti-kommunisties was. Eers na die beroemde "lang mars" van ongeveer 130 000 Kommuniste na die noordelike steunpunt Shenshi (1934/ 35) het die Kommuniste 'n blaaskans gekry.
In 1935, op die konferensie van Tsoeni tydens die lang mars, is Mao tot partyleier verkies en sy strategie aanvaar. Daarna het hy voortdurend daarna gestreef om die Marxisme by sy eie Maoïsme aan te pas. In Maoïsme word die klem geplaas op die rol van die boere (mans en vroue) in die klassestryd en word gepoog om die tradisionele Chinees te omvorm tot 'n "nuwe mens", wat bereid sal wees om eiebelang op te offer.
Om Mao as persoon te verstaan, is dit in hierdie verband belangrik om te besef dat hy van 1935 af 'n ambivalente houding teen oor intellektueles, kunstenaars en partyleiers ingeneem het. Hy het hulle as onmisbaar beskou om die massa bewus te maak, maar aan die ander kant het hy hulle gesien as potensiële reaksionêre wat van die volk vervreem sou raak en 'n eie elite sou vorm.
Die hoeksteen van Maoïsme is "permanente revolusie". Die massa moet voortdurend teen verstarring en teen elitevorming in opstand kom. Wanneer so 'n aksie voltooi is (byvoorbeeld die Kulturele Revolusie van 1966 tot 1969), is daar weer ruimte vir politieke vormingswerk, vrye meningsvorming, kuns, ensovoorts. Mao sê dit so: "Sonder afbreek geen opbou, sonder opdamming geen stroming en sonder versperring geen beweging nie". Die eerste rektifikasiebeweging in die sin van inkorting van vryhede het in 1939/40 plaasgevind en is bevestig deur 'n belangrike geskrif van Mao in 1942: Riglyne vir die eenvormigmaking van kuns en literatuur.
Persoonsverheerliking
wysigReeds in 1945, by die sewende party kongres, is die Denke van voorsitter Mao tot absolute maatstaf van politieke handeling verhef. Die eerste program van die Volksrepubliek China was weerspieëlend van Mao se riglyn oor die demokratiese diktatuur van die volk (Julie 1949), waarin vir die Chinese bourgeoisie ook nog ruimte gelaat is.
As gevolg van die groeiende teenstelling tussen China en die Sowjetunie het Mao teen die einde van die vyftigerjare met 'n nuwe leuse voor die dag gekom: Die oostewind seëvier oor die westewind. Terselfdertyd het hy die idee van permanente revolusie in die praktyk probeer toepas deur die Groot Sprong Voorwaarts, 'n grotendeels mislukte ekonomiese plan waarin hy, net soos in sy jeug, die klem laat val het op die wilskrag van die volk wat alle struikelblokke, insluitende probleme, moet oorwin. Die stelselmatige indoktrinasie - sommige praat van breinspoeling - van die Chinese volk volgens die denke van Mao het in 1962 begin toe die sogenaamde Rooi Boekie, waarin van Mao se uitsprake en aanhalings uit sy geskrifte vervat is, in die leër versprei is.
Opvoeding in die denke van Mao is ook die basis van byvoorbeeld die gevangenisstelsel In China is daar geen massavernietiging van teenstanders nie, maar wel massa-indoktrinasie deur laogai (hervorming deur arbeid) en laojiao (heropvoeding deur arbeid). Die arbeidskampe lewer ook 'n "nuttige en goedkoop" bydrae tot die Chinese ekonomie. Na 1970 het Mao selde in die openbaar verskyn. Dit is onduidelik in hoeverre hy deel gehad het aan nuwe volksbewegings, soos byvoorbeeld die uitroeiing van Konfusiaanse denke in 1975. In 1976 het hy waarskynlik nog self die aanstelling van Hua Guofeng (geb. 1922) as premier van die Volksrepubliek bewerkstellig.
Vroeg in 1976 het die eerste revolusionêre leiers van China, insluitende Zhou Enlai, gesterf. Mao self is op 9 September 1976 oorlede. Hua Guofeng het die nuwe partyvoorsitter geword en die radikale vleuel onder leiding van Mao se weduwee, Jiang Qing, is buite aksie gestel.
Sien ook
wysigBronne
wysig- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409591, volume 18, bl. 40
Verwysings
wysig- ↑ "Mao Zedong". The Oxford Companion to Politics of the World. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 Maart 2006. Besoek op 23 Augustus 2008.
- ↑ The Cambridge Illustrated History of China, by Patricia Buckley Ebrey, Cambridge University Press, 2010, ISBN 0-521-12433-6, bl. 327
- ↑ Atlas of World History, deur Patrick Karl O'Brien, Oxford University Press US, 2002, ISBN 0-19-521921-X, bl. 254, link
- ↑ Short 2001, p. 630 "Mao had an extraordinary mix of talents: he was visionary, statesman, political and military strategist of cunning intellect, a philosopher and poet."
- ↑ Short 2001, p. 631
- ↑ Rummel, R. J. China's Bloody Century: Genocide and Mass Murder Since 1900, 1991. ISBN 0-88738-417-X
- ↑ Fenby, J (2008). Modern China: The Fall and Rise of a Great Power, 1850 to the Present. Ecco Press. p. 351. ISBN 0-06-166116-3.
Mao's responsibility for the extinction of anywhere from 40 to 70 million lives brands him as a mass killer greater than Hitler or Stalin, his indifference to the suffering and the loss of humans breathtaking
Eksterne skakels
wysig
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Mao Zedong.
