Hendrik Brand

Hendrik Brand was die skuilnaam van Sydney Harold Skaife, (12 Desember 1889, Londen, Engeland – 6 November 1976, Houtbaai, Suid-Afrika) ’n insekkundige en stigter van die Natuurlewevereniging van Suider-Afrika, wat onder andere ook verkies word as voorsitter van The Zoological Society of South Africa. As skrywer maak hy naam met sy speurverhale oor die speurder Adriaan Hugo.

Hendrik Brand

Lewe en werk

Herkoms en vroeë lewe

Sydney Harold Skaife (wat Afrikaanse fiksie onder die skuilnaam Hendrik Brand skryf) is op 12 Desember 1889 in Londen gebore as die seun van John en Katherine Skaife, waarna hy in Bath in Somersetshire groot word. Hy ondergaan sy opleiding aan St. Marks Grammar School in Bath, Reading University College waar hy in 1911 ’n Onderwysdiploma behaal, London University waar hy in 1911 ’n B.A.-graad behaal en Leipzig Universiteit, waar hy in 1912 Duits studeer terwyl hy by die Schober-gesin tuisgaan. Hy gee in hierdie tyd onderwys in Engels om sy inkomste aan te vul.

Na Suid-Afrika

In Januarie 1913 vestig hy hom in Suid-Afrika en aanvaar ’n pos as Biologie onderwyser aan Rondebosch Boys High School. Met die begin van die Eerste Wêreldoorlog in 1914 poog hy om by die vegtende magte aan te sluit, maar word op mediese gronde afgekeur weens ’n onreëlmatige hartklop. Later word vasgestel dat dit onskadelik is. In 1916 tree hy in diens van die Departement van Landbou as insektekundige aan die Rosebank Navorsingsentrum in Kaapstad. Hier doen hy navorsing oor insekte wat van gestoorde graan lewe, ’n onderwerp wat van nasionale belang was omdat groot hoeveelhede graan in oorlogstyd in die Kaap gestoor is. Op 29 September 1917 trou hy met die pianis Elsie Mary Croft en uit die huwelik word ’n seun (John) en ’n dogter (Mary Katherine) gebore. Na sy huwelik dien hy in die personeel van die Cedara Landbouskool in Natal, waar hy veral navorsing doen oor bye. Hy word in 1918 die eerste Suid-Afrikaner om ’n Carnegie-beurs vir verdere studie te verwerf en in 1920 behaal hy ’n M.Sc.-graad aan die Natal Universiteitskollege.

Loopbaan in Suid-Afrika

Hy trek terug Kaapstad toe en vanaf Januarie 1921 is hy in diens van die Kaaplandse Onderwysdepartement as organiserende inspekteur van landbou en wetenskap. Hierdie betrekking beklee hy tot 1945. Hy behaal in 1922 sy Ph.D.-graad aan die Universiteit van Kaapstad. Vanaf 1924–1931 is hy die redakteur van Nature Notes en hy is ook een van die eerste persone in Suid-Afrika wat ’n radio-uitsending maak, in 1926 met ’n program oor skerpioene. In 1929 is hy stigter van die Wildlife Society of Southern Africa, grootliks weens sy kommer oor die grootskaalse uitdelging van wild in Zoeloeland as resultaat van die program om tsetsevlieë te beheer. In sy kapasiteit as voorsitter van hierdie liggaam help hy met die stigting van die Outeniqua Zebra-reservaat, die Bontebokpark en die Addo Olifantpark. In 1935 loods hy as direkteur die skoolradiodiens en dit brei onder sy leiding uit sodat dit ’n landswye diens word. Die Kaap van Goeie Hoop Natuurreservaat tussen Kaappunt en Simonstad word in 1939 geskep, hoofsaaklik deur sy toedoen. Hy word in 1940 president van die Entomological Society of Southern Africa. Na afloop van sy diens as inspekteur, vestig hy hom in 1945 in Houtbaai en dien onder andere tussen 1945 en 1951 as Voorsitter van die Vissery Ontwikkelingskorporasie en as lid van die Raad van die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie. Hy is in 1948 President van die Southern African Association for the Advancement of Science, in 1950 President van die Royal Society of South Africa en vanaf 1950 tot 1957 lid en ondervoorsitter van die Raad van Trustees van die Suid-Afrikaanse Museum. In 1951 word hy aangestel as voorsitter van die Fisheries Commission of Northern Rhodesia en in 1960 word hy President van die Zoological Society of South Africa.

Latere jare en sterfte

Na sy aftrede in 1952 doen hy uitvoerige navorsing, wat uitloop op publikasies oor die sosiale gedrag van bye, miere en termiete. In 1952 ontvang hy dan ook die South African Medal en ’n toekenning vir verdere studie van die South African Association for the Advancement of Science. In 1953 besoek hy die Verenigde Koninkryk waar die BBC ’n onderhoud oor sy werk uitsaai en hy die Jaarlikse kongres van die British Association in Belfast in Noord-Ierland bywoon. Tydens sy aftrede is hy gaslektor aan die Universiteit van Kaapstad oor Mediese Entomologie en hy dien ook as President van die South African Association for the Advancement of Science. Hy is op 6 November 1976 in Houtbaai oorlede.

Skryfwerk

Adriaan Hugo verhale

Hendrik Brand is een van die eerste skrywers van speur- en misdaadverhale in Afrikaans en sy speurderkarakter Adriaan Hugo (in die Sherlock Holmes-tradisie) word baie bekend by Afrikaanse lesers. Hierdie boek verskyn aanvanklik as ’n reeks verhale in Die Huisgenoot voordat dit in boekvorm gepubliseer word. Brand skryf hierna verskeie boeke met Adriaan Hugo as held en hierdie boeke beleef vele herdrukke. Aanvanklik verskyn Die swart hand (wat ook vir die verhoog verwerk word en landswyd opgevoer word deur André Huguenet se geselskap) en Die verlore prins ook as vervolgverhale in Die Huisgenoot. Die speurdrama Die skerpioen word in 1946 verfilm, nadat dit voorheen as Tamboere in die nag deur André Huguenet vir die radio opgeneem is, Van die Adriaan Hugo-kortverhale word opgeneem in die versamelbundel Vangnet onder redaksie van Lindeque de Beer.

Kinderverhale

Vir die kinders skryf hy onder sy regte naam in Die Kleinspan ’n natuurreeks oor Die vreemde ondervindinge van Jan Harmse, oor ’n mannetjie wat hom tot die grootte van Klein Duimpie kon verklein. In hierdie formaat beleef hy dan verskeie avonture, waardeur die kind onbewustelik baie inligting oor die natuur bekom. Hierdie stories verskyn in vier dele onder die titels Dr. Tertius en die insekte, Dr. Secundus en die voëls, Dr. Primus en die seegediertes en Dr. Tertius en die bye, en is deur M.E.R. in Afrikaans vertaal. Die illustrasies vir sommige van sy boeke doen hy self.

Wetenskaplike skryfwerk

Verskeie wetenskaplike boeke verskyn uit sy pen, waaronder Animal life in South Africa, The strange old man, South African nature notes, African insect life, Dwellers in darkness: an introduction to the study of termites, Reminiscences of a naturalist, The study of ants, The weaker sex, A naturalist remembers, The amazing world of the ant, The outdoor world of Africa en African insect life.

Wetenskaplike artikels verskyn ook in vaktydskrifte soos Transactions of the Royal Society of South Africa en Journal of the Entomological Society of South Africa, terwyl The Weaker Sex ’n brosjure is wat gebaseer is op ses van sy radiopraatjies oor die Engelse Diens van die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie gedurende Februarie en Maart 1961.

Eerbewyse

In 1952 ontvang hy die South African Medal en ’n toekenning vir verdere studie van die South African Association for the Advancement of Science. Die Universiteit van Natal ken in 1957 ’n eredoktorsgraad (D.Sc. honoris causa) aan hom toe.

Publikasies

Fiksie

Jaar	Titel van publikasie
1926	Dr. Tertius en die insekte (S.H. Skaife)
1927	Dr. Secundus en die voëls (S.H. Skaife) Dr. Primus en die seegediertes (S.H. Skaife)
1929	Adriaan Hugo
1930	Die swart hand
1931	Die verlore prins
1932	Die skerpioen
1935	Die bedrieër
1838	Onegte diamante Dr. Tertius en die bye (S.H. Skaife)
1960	Die magtige atoom
1962	Die geluksoekers

Wetenskaplike werke

Jaar	Titel van publikasie
1918	Pea and bean weevils
1920	Animal life in South Africa
1927	Maize (saam met G.J. Bosman) The strange adventures of John Harmer
1930	The strange old man
1931	An elementary biology for use in South African schools
1934	Lessons in nature study for rural primary schools
1938	South African nature notes
1947	The outdoor world of Africa
1953	African insect life
1955	Dwellers in darkness: An introduction to the study of termites
1958	Reminiscences of a naturalist
1961	The study of ants The weaker sex
1963	A naturalist remembers Strange adventures among birds The truth drug
1964	Strange adventures under the sea
1965	The amazing world of the ant
1966	Something about bees
1968	Talking about spiders

Bronne 

Boeke

• Beukes, W.D. (red.) Boekewêreld: Die Nasionale Pers in die uitgewersbedryf tot 1990. Nasionale Boekhandel Bpk. Kaapstad. Eerste uitgawe, eerste druk, 1992.
• Grové, A.P. Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans.. Nasou Beperk. Vyfde uitgawe. Eerste druk, 1988.
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1. Academica, Pretoria en Kaapstad. Tweede druk, 1984.
• Nasionale Pers Beperk. Ons skrywers en hul werke: ’n Plate-album. Nasionale Pers Bpk. Kaapstad, 1936.
• Nienaber, P.J. Hier is ons skrywers! Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Eerste uitgawe, 1949.
• Nienaber, P.J. et al. Perspektief en Profiel. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Derde hersiene uitgawe, 1969.
• Schoonees, P.C. Die prosa van die tweede Afrikaanse beweging. J.H. de Bussy, Pretoria / Hollandsch-Afrikaansche Uitgevers Maatschappij v/h J. Dusseau & Co, Kaapstad 1939 (derde druk)
• Steyn, J.C. Die 100 jaar van MER. Tafelberg-Uitgewers Beperk. Kaapstad. Eerste uitgawe, 2004.
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1998.

Internet

• Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1994/09/5/8/3.html^{[dooie skakel]}
• Biodiversity explorer: http://www.biodiversityexplorer.org/people/skaife-sh/index.htm Geargiveer 6 Maart 2016 op Wayback Machine