Vlerkprou
’n Vlerkprou (Engels: outrigger canoe, Taiwannees: monga; Filippyns: bangka; Indonesies: jukung; Maori: waka ama; Hawais: waʻa; Tahitiaans en Samoaans: vaʻa) is ’n soort kano met een of meer syvlerke wat aan een of albei kante van die romp vas is. Klein kano's het dikwels net een vlerk, terwyl groteres óf een of twee kan hê óf ’n dubbelromp, soos ’n katamaran. Die seilkano's is ’n belangrike deel van die Polinesiese erfenis. Vlerkprouvaart word beoefen in Hawaii, Tahiti en Samoa en deur die Maori's van Nieu-Seeland. Dit is ook baie gewild in Puerto Rico.
Anders as ’n kano met net ’n romp, word ’n vlerkprou of dubbelrompkano stabiel gehou deur die afstand tussen sy vlerke of rompe, eerder as die vorm van elke individuele romp. As sulks is vlerkproue of dubbelrompkano's se romp(e) gewoonlik langer, nouer en hidrodinamies doeltreffender as dié van enkelrompkano's. Hulle kan baie vinnig wees en kan in onstuimiger waters stabiel bly.
Die vlerkprou se vlerk word in baie Maleis-Polinesiese tale die ama genoem. Die sparre wat die vlerke aan die hoofromp verbind (of die twee rompe van ’n dubbelrompkano) word in Hawais die ʻiako en in Maori die kiato genoem, met soortgelyke woorde in ander Polinesiese tale.
Geskiedenis
wysig
Vlerkproue is aanvanklik deur die Austronesiessprekende volke van Suidoos-Asië gebou vir seevaart. Dit is gebruik om dié mense beide ooswaarts na Polinesië en Nieu-Seeland en weswaarts oor die Indiese Oseaan tot by Madagaskar te vervoer gedurende die Austronesiese volke se migrasietydperk. Hoewel hulle vandag in Oos-Afrika (byvoorbeeld Tanzanië) aangetref word, was die Austronesiese volke (van die Filippyne, Maleisië, Mikronesië en Polinesië) die belangrikste gebruikers van die vlerkproue.
Hengelvlerkproue is ook gebruik deur sekere nie-Austronesiese volke, soos dié van Sri Lanka, waar hulle as oruwa bekend is,[1] en die Andaman- en Nicobar-eilande.[2]
Die tegnologie bestaan steeds. Vlerkproue kan taamlike groot hengel- of vervoerbote wees. In die Filippyne het sekere vlerkproue petrolenjins.
Moderne sport
wysig
Vlerkprouwedstryde is deesdae ’n gewilde sportsoort, met talle klubs oor die wêreld heen. Dit is ’n nasionale en interskolesport in Hawaii. Daar neem hele families deel aan regattas in ouderdomsgroepe wat wissel van 6 tot 60+. Groot wedstryde sluit in die Molokaʻi Hoe-manswedvaart (69 km) van die eiland Molokai na Oahu, Na Wahine O Ke Kai (dieselfde wedvaart vir vroue) en Koningin Liliʻuokalani-wedvaart op die Hawaise eiland Hawaii.
Vlerkproue vir ses mense (OC6) is van die mees algemene kano's wat vir wedvaarte gebruik word; dié vir een mens (OC1) is ook algemeen. Twee sespersoon-vlerkproue word soms aanmekaargeheg soos ’n katamaran sodat 12 mense dit kan gebruik.
Moderne OC6-rompe en -amas word dikwels van veselglas gemaak, hoewel sommige van tradisionele materiale is. In antieke Hawaii is kano's uit die stamme van baie ou akasiabome gekerf. Hoewel hulle skaars is, word hulle vandag nog gebruik.
Verwysings
wysig- ↑ Kapitän, Gerhard (Mei 1989). "Records of Native Craft in Sri Lanka—I: The single outrigger fishing canoe oruwa—Part 2.2: Rowed, paddled and poled oru". International Journal of Nautical Archaeology. 18 (2): 137–149. doi:10.1111/j.1095-9270.1989.tb00185.x.
- ↑ Irenäus Eibl-Eibesfeldt, Land of a Thousand Atolls: A Study of Marine Life in the Maldive and Nicobar Islands, World Publishing Co., Cleveland en New York, 1964.
Verdere leesstof
wysig- Dierking, Gary (15 Augustus 2007). Building Outrigger Sailing Canoes: Modern Construction Methods for Three Fast, Beautiful Boats (Paperback) (1st uitg.). Camden, Maine: International Marine/Ragged Mountain Press/McGraw Hill. p. 192. ISBN 0071487913. ISBN 978-0071487917.
- Steve West (2006) 'Outrigger Canoeing - A Paddler's Guide', Batini Books, Kanuculture. ISBN 978-0-9586554-2-2
- Steve West (2006) 'Outrigger Canoeing - The Art and Skill of Steering', Batini Books, Kanuculture. ISBN 0-9586554-1-3
Eksterne skakels
wysig- Dierking, Gary. "Wa'apa: A Three Board Sailing Canoe". Gary Dierking Boatbuilder. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Desember 2014. Besoek op 7 Januarie 2015.
- East Coast Outrigger Racing Association
- Hawaiian Canoe Racing Association
- Queen Lili'uokalani Canoe Race (Kai 'Opua) Geargiveer 23 Augustus 2009 op Wayback Machine
- Polynesian Voyaging Society
- Oorspronklike vlerkproue Geargiveer 28 September 2006 op Wayback Machine (Drua) in die Fidji-museum
- ’n Inleiding tot vlerkprouvaart Geargiveer 23 Julie 2016 op Wayback Machine
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Vlerkprou.
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
