Wikipedia:Voorbladartikel week 8 2024
Die Groot Trek (Nederlands: de Grote Trek) verwys na die massa-migrasie, vanaf die jaar 1835, van Kaapse Nederlandssprekende burghers na die Suid-Afrikaanse binneland om onder andere weg van Britse beheer af te kom. Die immigrante was afstammelinge van setlaars vanuit die westelike vasteland van Europa, veral uit Nederland, Noordwes-Duitsland en Hugenote uit Frankryk. Die Groot Trek het gelei tot die stigting van verskeie Boererepublieke vernaamlik die Natalia Republiek, die Oranje-Vrystaat en die Transvaal. Die Trek het ook gelei tot die verplasing van die Matabele na die noorde van die Limpoporivier en tot die omverwerping van die Zoeloekoning Dingaan.
Weens die onrus aan die Kaapse Oosgrens en ’n verskeidenheid van griewe teen die Britse owerheid het ’n paar duisend Afrikaanssprekende boere tussen 1834 en 1837 hul plase verlaat en na Natal, Transvaal en Vrystaat getrek. Hulle wou ’n onafhanklike staat vestig waar hul hulself volgens eie oortuiging kon regeer.
Die swaartepunt van die Groot Trek was in Natal, totdat die gebied in 1842 deur Brittanje geannekseer is. Daarna het ’n sogenaamde Tweede Trek na Transvaal en Transoranje (Vrystaat) ontstaan. Voortdurende botsings tussen die heterogene bevolkingsgroepe van Transoranje (Vrystaat) het meegebring dat Brittanje die gebied in 1848 geannekseer het. Transvaal het egter onafhanklik gebly en kon deur die Sandrivierkonvensie (1852) amptelike Britse erkenning van sy onafhanklikheid ontvang. Die konvensie was die begin van ’n ommeswaai in die Britse beleid ten opsigte van die Trekkers en het uiteindelik ook gelei tot die Bloemfontein-konvensie (1854), waarmee Brittanje onafhanklikheid aan Transoranje (Vrystaat) verleen het.
Die Groot Trek, wat in 1834 begin het en eers 20 jaar later met die ondertekening van die Bloemfontein-konvensie afgerond is, was ’n ordelike emigrasie van sowat 10 000 Afrikaner-grensboere uit ’n toestand wat vir hulle ondraaglik geword het.
Hulle was ontevrede oor die Britse beleid aan die Oosgrens van die Kaapkolonie en oor die behandeling wat hulle van die Britse owerheid ontvang het. Met die doel om ’n onafhanklike staat te stig, weg van Britse invloed, het hulle hul plase in die Oosgrensdistrikte van die Kaapkolonie verlaat en na die binneland getrek.
In die opsig was die Groot Trek dus ’n vreedsame rebellie en die begin van die Afrikaner se nasiewording. Hoewel die Groot Trek in sommige van sy doelwitte gefaal het, was dit ’n gebeurtenis van deurslaggewende belang in die geskiedenis van Suid-Afrika. Met die konvensies van Sandrivier (1852) en Bloemfontein (1854) het twee onafhanklike Boererepublieke in die binneland tot stand gekom, terwyl Brittanje in daardie stadium, juis as gevolg van die Groot Trek, van Natal besit geneem het. Binne die relatief kort tydsbestek van 20 jaar het die Groot Trek dus die noordgrens van blankbewoonde Suid-Afrika van die Oranjerivier na die Limpopo verskuif en gestalte gegee aan Suid-Afrika soos dit vandag daar uitsien.