Afrikaans hoort by Nederlands

Afrikaans hoort by Nederlands: ons Afrikaanse taalverdriet is 'n boek (en verwerkte lisensiaatverhandeling) deur Petrus van Eeden. In hierdie boek betwis Van Eeden die funksionaliteit en bestaansreg van Afrikaans as die (na sy mening rypgedrukte) standaardtaal in Suid-Afrika. Hy pleit dat Afrikaners moet herbesin en Nederlands weer as kultuurtaal moet aanvaar. Van Eeden steun taalamalgamasie.

Afrikaans hoort by Nederlands
Skrywer	Petrus van Eeden
Land	Vlaandere, België
Taal	Afrikaans
Onderwerp	Taalamalgamasie, taalpartikularisme, taalpolitiek
Genre	Akademies (taal)
Uitgewer	Brevitas
Uitgegee	1995
Bladsye	232
ISBN	1 874976 13 9
Letterkunde-portaal

Standpunte

Van Eeden voer die volgende standpunte aan:

• Dikwels is die vreemdheid wat aan Nederlands gekoppel word toe te skryf aan 'n gebrekkige opvoeding of blootstelling aan die Nederlandse standaardtaal (soos dit slegs vir die Afrikaner-elite voor 1925 bestem was). 'n Soortgelyke tendens het ook plaasgevind nadat Napoleon verslaan is en die Suidelike Nederlande met die Noordelike Nederlande onder koning Willem I verenig is. Die Vlaminge het vas geglo dat Hollands 'n gans ander taal was en taalpartikularisme was teen die 1970's nog lank nie dood nie. Nog in die 1960's het minder as 3 persent van die Vlaminge hul Nederlandse standaardtaal as omgangstaal gebruik, en selfs in Nederland het net 3 persent van die bevolking in 1930 die Standaardnederlands as omgangstaal behoorlik beheers. Politiek en versuiling het ook die twee Nederlande verder vervreem. Die verfransingsproses in België het die Vlaminge hul opsies laat heroorweeg. Uiteindelik, deur toegestane taalregte en beter skoolopleiding, is toe wel besluit om betrekkinge met Nederland te verstewig, wat ekonomies beter daaraan toe was en beter steun kon bied vir die behoud van die Nederlandse taal. Volgens Van Eeden is die ooreenkomste met Afrikaans duidelik:

Die Nederlandse taal in Vlaandere was duidelik nie in 'n ander posisie as die Nederlands in Suid-Afrika nie. In albei lande was die Dietssprekende bevolking arm en swak geletterd (die Vlaminge was egter baie meer verstedelik as die Afrikaners), wat beteken het dat hul omgangstaal 'n lae status gehad het. In albei lande was daar 'n groot behoefte aan 'n groter Nederlandstalige elite, en in albei was Nederlands amptelik die kultuurtaal. In albei het stemme opgegaan ten gunste van 'n eie selfstandige taal, los van Nederlands. Albei volkere het hulle bedreigd gevoel deur 'n ander vreemde taal en kultuur, en albei volkere het stappe gedoen om hul identiteit teen die oorspoeling te verskans. In Vlaandere en in Suid Afrika was maar weinig mense wat Nederlands vlot kon gebruik. In Vlaandere is die agterstand uitgewis, deur die taal van die Noorde aan te leer. In Suid Afrika is egter 'n nuwe standaard geskep. Daarby het die Vlaminge en Quebecane ongetwyfeld besef dat 'n eie taal, met net 'n paar miljoen sprekers, die wind van voor sou hê, maar dat 'n inskakeling by die bestaande standaardtale 'n redding inhou. Sonder dat hulle dit vermeld het, het hulle geglo aan 'eendrag maak mag'. (nie verbatim)

• Teen die opkoms van Afrikaans as kultuurtaal het die Afrikaner-intellektueles die felste teenstand gebied, en die voorstanders van Afrikaans as kultuurtaal was hoofsaaklik plattelanders. Nederlands was die taal wat op skool geleer is, en as die beskaafde, eie moedertaal beskou is. Teen die einde van die 1800's was die Afrikaanse dialek as 'n standaardtaal grotendeels ondenkbaar.

De Villiers meen dat die feit dat sommige Boere tydens die Anglo-Boereoorlog hul notules in Engels gehou het, daarop dui dat Nederlands 'te moeilik' vir hulle was. Die feit dat sommige Boere hul notules in Engels gehou het dui eerder daarop dat hulle slegs Engels op skool geleer het. Die taal wat 'n persoon op skool leer as vak, en veral as die gebruiklike medium van onderrig, is die taal wat hy ook skryf, omdat hy meer vertroud met die spelling en sinsgebruik van daardie taal is, al besig hy 'n ander taal as spreektaal. Die argument dat Nederlands te moeilik was, moet gesien word as propaganda wat goed geval het op die ore van mense wat laaggeskoold was. Dis so goed as om aan skoolkinders te vra of matriekwiskunde nie liefs 'makliker' gemaak moet word deur die matriekstandaard te vervang met die st 6 standaard nie: Daar sal net enkele teenstemme wees. Wiskunde sal moontlik liefhebbers bykry, maar die vak se waarde, toepassingsmoontlikhede en prestige sal taan. Elke taal op aarde, selfs jou moedertaal, is moeilik as jy nooit daarin onderwys ontvang het nie, want onderwys is die enigste manier waarvolgens taalnorme bemeester word. (nie verbatim)

• In Nederland en Vlaandere is die taalverskeidenheid so enorm (en party dialekte in so 'n mate vir ander dialeksprekers algeheel onverstaanbaar) dat Afrikaans moeiteloos in Nederlands opgeneem sou kon word, soos dit immers vroeër jare die geval was. Afrikaans is nie so uniek of so afwykend as wat Nederlands byvoorbeeld van Duits verskil nie.
• Dit is taalkundig onjuis dat die taalkloof tussen Afrikaans en Nederlands so groot was dat afstigting geregverdigd was. Hy wys onder meer hoe Limburgs (wat nader aan Duitsland lê) baie meer as Afrikaans van Standaardnederlands afwyk, maar tog as Nederlandse dialek fungeer.
• Die oordeel lê in die hande van die volk om te besluit of hul dialek of spreekstaal 'n standaardtaal moet wees (wat meer dikwels 'n emosionele as logiese besluit sou wees). Van Eeden wys op die onafhanklike Surinaamse bevolking wat Nederlands as die elite-taal beskou, maar Afrikaners weer nie.
• In die tydsgees van die Romantiek het ook in Suid-Afrika die romantiese gevoel vir die volkstaal begin ontwaak. Nie alleen is Engels as die elitêre (bedreigende) variëteit gesien nie, maar ook "Hollands".
• Van Eeden beskou die skeiding tussen Afrikaans en Nederlands as 'n siening net so onlogies as die beskouing van Amerikaanse Engels en Britse Engels as afsonderlike tale, òf tussen van Brasiliaanse, Portugese en Angolese Portugees, òf Spaans oor al die Suid-Amerikaanse en Europese landskappe heen (òf Natalduits en Standaardduits).
• Reeds in Het Christelik Schoolblad, die mondstuk van die Christelijk Nationaal Onderwijs in Transvaal, word voorspel dat Nederlands vir die Afrikaner 'n geslote skatkamer sou word en dat die babataal, Afrikaans (met weinig letterkunde, wetenskapsterme of agtergrond), deur Engels oorrompel en verdring sou word – terug na die kombuis.
• Afrikaans en Nederlands was ná 1910 amptelik sinonieme, tot en met 1983.
• Die waarde van die Nederlandse taal was destyds te vinde in:

1) Universiteite met Nederlands as voertaal,

2) die Nederlandse tydskrifte in die Kaapprovinsie wat hand aan hand sou geveg het om die Nederlandse taal uit te bou, en daardeur sou bygedra het tot die lees en skryf van Hollands in 'n tyd toe die magtige Engelse stroom steeds gedreig het om die Afrikaner en sy taal te verswelg.

3) die ongekende steun en opbloei wat die Nederlandse beweging ná die Anglo-Boereoorlog in Suid-Afrika sou geniet en ervaar het, deurdat die posisie van Nederlands drasties in die skole sou verbeter het vergeleke met dertig jaar tevore, en die talle NG-gemeentes wat in hul jaarverslae melding sou gemaak het van die vordering en verbetering van Nederlands in die staatsondersteunde skole,

4) die Britse regering wat "Nederlands" as 'n bedreiging beskou het, eerder as Afrikaans.

Die vrae word verder gestel:

• As Surinamers, 'n multikulturele en onafhanklike oudkolonie, vandag Nederlands as die prestige-taal aanvaar, waarom dan nie ook die Afrikaners nie?
• As Brasilianers, wat 'n baie groter sprekertal uitmaak as die stamlanders, wel die Europese Portugees as die prestigetaal aanvaar, waarom dan nie ook die Afrikaners nie?

Wat die taal self betref word die volgende opmerkings gemaak:

• Afrikaanssprekendes moet gedurig terugkeer na moeder Nederlands om te verstaan waarom die meervoud van "dag" dan "dae" moet wees, maar "nag" dan "nagte". So foneties ("ons skryf soos ons praat") soos Afrikaans ook wou wees – hy kan tog nie wegkom van letteruitspraak nie.
• Uit 'n Nederlandse en Vlaamse perspektief was dit heeltemal onverwags dat Afrikaans die kultuurtaal sou word: Hollands het immers die Groot Trek deurstaan en in Transvaal en die Vrystaat die amptelike taal geword; die Statebybel was die geliefde lektuur van die Boere; onderwysers is uit Holland ontbied, predikante het in Nederlands studeer; die Hollandse immigrante het steun aan Nederlands verleen, sodat boeke en dagblaaie gedruk en versprei kon word.
• Dit is niks ongewoon dat immigrante altyd die taal in 'n land aanneem wat as die prestige-taal beskou word nie. In Antwerpen was die Jode Franstalig, maar toe Frans sy regte daar verloor het, het die Jode Nederlandstalig geword. In Quebec het byna alle immigrante Engels as huistaal aanvaar. In Suid-Afrika het byna alle Indiërs Engels as huistaal aanvaar.
• Afrikaans en die Afrikaanse kultuur (gewoontes en gebruike) is langsaam besig om heeltemal te verengels. Woorde uit Afrikaans word pasgemaak om by Engels te pas – vergelyk "onderwyser" wat in Nederlands slégs op 'n laerskoolonderwyser van toepassing is. Afrikaans het hierdie woord gelykgestel aan "teacher", sodat mens nou 'n kleuterskool-, laerskool-, en hoërskoolonderwyser kry. Diegene wat nog aan tipiese Afrikaanse gewoontes en gebruike vashou, word deur ander as outyds, konserwatief en agterlik bestempel. Daar word eerder leenvertalings gemaak en Amerikaanse sinsnedes word eerder direk vertaal as om met splinternuwe taaleienaardighede vorendag te kom. In Nederlands word elke vrou nog ongeag haar huwelikstatus as "mevrou" op straat aangespreek – daar is geen begeerte om haar na die Amerikaanse "ms" te "mê" nie. Afrikaans het geen ander taal waaruit gevoed kan word soos Duits of Frans nie – bloot omdat die opvoeding en taalkontak met hierdie lande se kulture bloot nie daar is nie. Op die langeduur kwyn Afrikaans tot vertaalde Engels. 'n Klein taaltjie soos Vlaams het hom ook so aangepas by die Frans – woorde kon baie makliker uit Frans na Vlaams, en weer terugvertaal word. Die stryd om 'n Afrikaner-identiteit te bou, was niks meer as 'n blufspel om te verengels nie.
• Sou Nederlands deurentyd in Suid-Afrika as die kultuurtaal gebly het, sou geen mens Apartheid aan 'n internasionale taal kon koppel nie.
• Heelwat energie en geld sou jaarliks vermors word om presies die Nederlandse taalboeke na te maak. Daar bestaan steeds 'n geldgebrek om die Woordeboek van die Afrikaanse Taal te voltooi, terwyl die Woordenboek der Nederlandse Taal in 1998 voltooid sou wees terwyl dit baie meer lemmas en woordeskat bevat het. Die Nederlandse woordeboeke sou die Afrikaanse woorde inklusief as dialektiese verskynsels opgeneem het, soos dit tot in die 1960's die geval was.

Die gestelde gevolge

Die volgende gevolge word voorgehou:

• Het die Afrikaner by Nederlands gehou, sou die massamedia gebruik kon maak van internasionale Nederlandstalige joernaliste en sportkommentators, by verslaggewing in die pers, radio en televisie. Tans is Nederlandstalige korrespondente wêreldwyd beskikbaar, terwyl die Afrikaner saam met sy Engelstalige landgenote net die diens van internasionale Engelstalige kommentators en joernaliste geniet.
• Afrikaners sou nooit geïsoleer gewees het en noodgedwonge die Angel-Saksiese taal en kultuur aangegryp het nie. Die gevolge is dat die Staatsbiblioteke 'n oormaat Engelse boeke besit, wat net mooi die teenbeeld in Vlaandere en Nederland is, waar die meerderheid boeke juis in Nederlands is. Hy haal Paardekoper aan oor die sukkelende boekhandel: Als ik een Zuidafrikaanse boekhandel binnenga, schrik ik. Je ziet bijna niks als Engelse Boeken; alleen bij zorgvuldig nader toezien vind je ook nog een klein hoekje met een paar Afrikaanse titels. Dat is niks minder als een noodtoestand. Was de helft Afrikaans en de helft Engels, dan zou ik niet verbaasd staan over de afwezigheid van Nederlandse boeken, maar nu is het alarmerend. Ik weet het: die stand van zaken weerspiegelt de onkunde inzake Nederlands bij de grote meerderheid van de Afrikaners...Waarom ook zou die geen aandacht vragen voor alles wat in het Nederlands gedrukt is, en wat gelijksoortige Engelse werken in de boekhandel kan vervangen, zoals encyklopedieën, standaardwerken over geschiedenis, archeologie, kunstgeschiedenis, biologie, wiskunde, scheikunde, natuurkunde enz. enz.?
• 'n Verskraling in Afrikaanse musiek was in 1995 baie sigbaar, en Van Eeden reken dat Afrikaanse musiek (as lewenskragtige dialek) goed in Vlaandere en Nederland sou vaar, as die Afrikaners die Nederlandse taal as standaardtaal aanvaar het.
• Afrikaners is as taalgemeenskap te klein om mee te ding teen die oordonderende Engelse media-mark. Hoewel dikwels aanvaar word dat Afrikaans groter is as Deens of Noors, word dit dikwels buite rekening gehou dat die Nordiese lande mekaar se boekemarkte onderling ondersteun, maar ook 'n baie hoër welvaartspeil en koopkrag het en nie op hul grondgebied deur Engels bedreig word nie.
• In 1993 was Nederlands op grond van sy sprekertal (21 miljoen mense) die 35ste grootste taal ter wêreld. As mens egter in ag neem wat in die taal tot stand kom, naamlik die koerante, boekproduksie, opleidingsniveau, wetenskaplike publikasies, sendtyd op radio en televisie, dan kom Nederlands 12de op die wêreldranglys te staan. Sou Afrikaans by Nederlands gehou het, was Nederlands nie alleen in 'n sterker posisie nie, maar die Afrikaners sou ook in die voordele gedeel het.
• By die meeste ingevoerde artikels soos televisies, radio's, video's, ensomeer, word die gebruiksaanwysings in talle tale gedruk, onder andere Nederlands, omrede die land "Nederland" bestaan. Afrikaans is egter afwesig omdat sy taalkrag en demografie te klein is. Noodgedwonge moet die Afrikaners die instruksies in Engels volg, bloot omdat hy nooit aan Nederlands blootgestel is nie.
• Van Eeden lys 'n hele paar nuutskeppings in Afrikaans wat glad nie oorspronklik is nie, maar eerder leenvertalings. Hy sluit die paragraaf af deur te sê: Ons is nie so kreatief met Afrikaans as wat ons dink nie, ons vertaal gewoon uit Engels.
• Terwyl Afrikaners maar tevrede moet wees met enkele senders, het Nederland reeds in 1995 nege Nederlandstalige TV-kanale gehad. As Afrikaans by Nederlands gebly het, sou dit nie nodig wees om duur kostes aan te gaan om die produksies oor te klank nie. Buiten die streeksradio's het Nederland ook vyf nasionale radiostasies gehad. Eweveel as in Vlaandere.
• In 1995 het Van Eeden die Afrikaanse rolprentbedryf dood verklaar. Medewerking met die Nederlanders en Vlaminge sou die rolprentbedryf wedersyds beter kon stimuleer.
• Daar sou geen politieke stigma aan die Nederlandse taal gekleef het nie. Afrikaans word steeds met die konserwatiewes vereenselwig – Nederlands is 'n internasionale taal wat sowel linkse as regse groepe in die lande akkommodeer.
• Hoewel daar in 1995 geen probleme was ten opsigte van die populêre tydskrifte nie, sou daar groot fout wees by vaktydskrifte. In Nederlands verskyn op die gebied van vaktydskrifte, letterlik duisende titels, terwyl ons in Afrikaans so te sê met leë hande sit.
• Van Eeden betreur dit ook dat Afrikaans in slegs 'n paar tuisgeskepte rekenaarprogramme beskikbaar is: In Nederlands is standaard-programmatuur soos Windows, Word Perfect, MS-Word, Lotus-123, Excel, ensovoorts alles volledig in dié taal beskikbaar. In Suid-Afrika is gemelde programmatuur alles slegs in Engels beskikbaar. Ons kon gedeel het in hierdie Nederlandse voordeel, ons kan steeds.
• Nederlands word wêreldwyd by universiteite aangebied. In die onderwys sou daar baie meer handboeke in Nederlands gewees het – veral waar 'n tekort is op die gebied van die tersiêre onderwys: Het ons by Nederlands as standaardtaal gehou, sou daar meer as 246 kampusse gewees het waar Nederlands aangebied sou gewees het, en sou dit ook vir Nederlandici, studente, sakelui, navorsers, ensovoorts, binne en buite Suid Afrika, interessante studie-, loopbaan- en navorsingsmoontlikhede kon bied.
• As Afrikaans sy status as dialek behou het, kon hy sy lewenskragtigheid behou het. Nou, as standaardtaal, sou hy gedwing word om gesuiwer en formeel te wees, wat noodgedwonge sou lei tot taaldiskriminasie. Die puristiese beweging sou die Afrikaanse taal onaantreklik gemaak het vir die jonger geslag.

Ontvangs

Jaap Steyn verskil in sy vaktydskrifartikel (1996) met Van Eeden se mening dat Afrikanernasionalisme grootliks verantwoordelik was om Afrikaans die voertaal te maak, aangesien Nederlands voor, tydens, en na die Anglo-Boereoorlog in die Vrystaat en Transvaal om presies dieselfde redes aangewend is. Steyn meen daar was sterk argumente om Nederlands te beskou as instrument teen verengelsing. Dit was ’n taal met ’n groot letterkunde, en was dermate in Suid-Afrika gevestig as kerk- en Bybeltaal, dat omtrent elfduisend lidmate uit 46 Kaaplandse gemeentes nog in 1919 petisies geteken het teen die Afrikaanse Bybelvertaling. In werklikheid het die kanseltaal lank reeds nader aan Afrikaans as Nederlands gestaan – soos Gustav Preller reeds in 1905 gevind het nadat hy 'n aantal preke stenografies laat opneem het.

Wat Nederlands egter in ’n swak posisie geplaas het, was die betreklik lae onderwyspeil van Afrikaners, die gebrek aan ’n stedelike bevolking en die feit dat daar slegs ’n baie klein elite was. Die grootste Afrikanerbevolking was destyds in die Kaap, waarvan in 1908 slegs 7,63% van Afrikaners standerd 4 behaal het, 2,84% standerd 6 en 1,12% standerd 7. Die onderwysmedium in die Kaapland was oor die algemeen Engels en in alle provinsies was die eksamentaal Engels. Die provinsiale openbare eksamens van standerd 8 en standerd 10 (tot in 1912) was in Engels. Nederlands was in die meeste Kaapse skole nie eens 'n vak nie en die oorblywende skole het weinig tyd daaraan afgestaan.

Binne hierdie konteks is die volgende stellings dikwels gemaak:

• Nederlands is te moeilik vir Afrikaners omdat hulle gewoonlik te kort skoolgaan om dit te bemeester (en met Afrikaans as gebruikstaal sou hul dus nie meer 'n bespotting wees soos wanneer hulle sogenaamde 'foutiewe Nederlands' sou skrywe nie).
• Afrikaners gebruik daarom eerder Engels (as Nederlands), wat immers meestal hul onderrigmedium is.
• Dit is baie makliker vir Afrikaners om binne die kort tyd wat hulle skoolgaan Afrikaans te leer skryf.
• Afrikaans word sodoende die doeltreffendste instrument waarmee verengelsing beveg kan word.
• In Vlaandere waar die Nederlandse taal teen die Franse taal stry, staan die Vlaamse en Nederlandse woordgeslagte op gelyke voet, terwyl Frans ook oor 'n besonder ingewikkelde vervoeging van die werkwoorde beskik. In Suid-Afrika egter, sal Nederlands met sy ingewikkelder grammatika beslis die onderspit delwe.
• Waar die aanhangers van die orangistiese bewind hulle met België versoen en die taaleenheid verdedig het uit vrees dat verfransing nie andersins teëgehou sou kon word nie, het die meeste aanhangers van Afrikaans en Nederlands in die ou republieke die skepping van ’n selfstandige kultuurtaal nagestreef uit vrees dat verengelsing nie teëgehou kan word nie.

Buiten die toenemende Europeesgeleerde Afrikaners wat steun begin bied het vir Afrikaans (sodat "Afrikaans" nou nie meer die taal van die ongeletterde was nie), was daar ook Nederlandse akademici of simpatisante (o.a. D.C. Hesseling, dr. Kiewiet de Jonge, dr. J.B. Scheepers, prof. H. Kern, dr. R.A. Kollewijn, Jac. van Looy, Alb. Verwey, proff. P.J. Blok, C.B. Spruyt, A. Kluyver en W.G. van Nouhuijs) wat uitgesproke ten gunste was van Afrikaans. Dikwels is na die Griekse diglossiesituasie verwys: rasionele argumente was nou onvoldoende, want óók die "gevoel" is bepalend vir die keuse van 'n kultuurtaal, en die "macht van het dichterlike woord... [komt] uit het hart", soos Hesseling dit gestel het. Steyn meen dat Nederlands en Afrikaans in die Transvaal en Vrystaat eenvoudig as sinonieme beskou is wat vir spesifieke omstandighede gebruik is. Volgens pres. M.T. Steyn het jy immers jou statige Bybel-Hollands gehad, die vereenvoudigde Hollands in die koerant en die pittige Afrikaans vir briefskrywery. 'n Getoutrekkery tussen Nederlands en Afrikaans is dus as onnodig beskou.

Steyn beklemtoon dat die kampvegters vir Nederlands min wapens tot hul beskikking gehad het. Hulle kon slegs die Zuid-Afrikaanse Taalbond weer instel en die Nederlandse spelling vereenvoudig. Die stryders van Afrikaans het daarteenoor 'n arsenaal van media (toesprake, brosjures, vlugskrifte en kongresse, tydskrifte en boeke) gehad waarmee hulle mense met die argumente en persepsies wat hulle geskep het kon oortuig. Soos Steyn dit stel - "Feitelik elke nuwe boek in Afrikaans was terselfdertyd 'n argument vir die verowering van die een of ander terrein vir Afrikaans."

Die voortbestaan van 'n taal met 'n klein letterkunde kon egter nie as nie-dominante taal in 'n meertalige staat gewaarborg word nie. Tot in 1914 sou die verwerwing van taalregte, onder meer in die onderwys, minstens 'n belangrike en besmoontlik die belangrikste oogmerk wees van die Afrikanernasionale stryd. Die taal waarvoor daar geveg is, in naam altans, was 'Hollands'. Van 1914 af sou die Afrikanernasionalisme van karakter verander. Die beweging sou verdeeld geraak het terwyl die hoofstroming tot meer van 'n politieke beweging sou word. Hierdie koersverandering het tot stand gekom deur die stigting van die Nasionale Party, die wetlike erkenning van Afrikaans as onderwysmedium en die uitbreek van die Rebellie. Kortom sou kultuur en materiële belange met mekaar versoen word om saam 'n politieke dryfveer te word.

Steyn skryf in 1998 dat Van Eeden nie genoeg rekening hou met die ander stelling van Louw nie, naamlik dat die wysheid van dwase en vermeteles sou geseëvier het en dat die dwepers weereens die geskiedenis sou bepaal het. Hy wys uit dat Afrikaans mense gouer en magtiger aangegryp het as wat Nederlands dit ooit sou kon doen, en dit voordat die volk kon verdwyn. In 1999 betwyfel hy dit sterk dat Afrikaanse ouers en kinders Nederlands as vak of onderrigmedium sal aanvaar. Meer waarskynlik sou dit daartoe lei dat nog meer Afrikaanstaliges eerder Engels as skooltaal sou verkies. Van Eeden het hierop uitgewys dat menige bedrywe stelsels invoer, wat met terugsig baie duidelik minder rooskleurig daar uitsien as wat hulle aanvanklik vermoed het (Hy verwys hier nie na politiek alleen nie, maar ook na Amerika, Brasilië, Noorweë en Quebec wat misluk het in pogings om hul eie tale te probeer deurvoer). Philip Meelhuysen skryf in 2000 uit Londen dat dit duidelik is dat die Nederlandse regering sy rug gekeer het op alle kultuur wat Afrikaans (en dus Nederlands) is en dat die Afrikaner geen simpatie of samewerking uit Nederland moet verwag nie. Hy wys onder meer na Koningin Beatrix: Koningin Beatrix vermijdde bij haar laatste officiële bezoek aan Zuid-Afrika, zowat elk contact met de Afrikaner cultuur. Anders as wat Van Eeden se boek voorstel, stel hy eerder 'n werksvisum voor waar daar meer persoonlike kontak tussen die Nederlandse/Vlaamse jongmense en die Afrikanerjongmense is. Die tale sal dan natuurlikerwys na mekaar begin groei en die belangstelling wedersyds prikkel. Bly weg van Londen.

Twintig jaar na sy publikasie, op 05 Julie 2015, skryf Van Eeden aan die Briewekolom van Netwerk24, en lewer 'n opsomming van sy werk, en 'n week later reageer Lina Spies hierop. Na haar mening staan Nederlands wel nou op die 8ste plek in Europa en sou dit die taalgemeenskap in Suid-Afrika besmoontlik baie sterker in die wêreld gelaat het. Sy glo egter dat die konsep van 'n "moedertaal" nie vereenselwig kan word met die gedagte om 'n "hoë" sowel as 'n "lae" variant aan te leer nie, en dat dit sou neerkom op 'n denkfout. Dit is wel die taal van die hart en die verstand, die taal waarin hy of sy spontaan voel en dink. Steyn wys egter uit dat dit in Sleeswyk-Holstein nie vreemd is om Deens as huistaal, Platduits as dorpstaal en Standaardduits op kantoor te praat nie. Net so is daar ook Limburgers wat Limburgs aan huis en in die onmiddellike omgewing praat, maar Standaardnederlands op skool leer en Standaardnederlands op televisie hoor en Standaardnederlands nasionaal gebruik. Die frappante verengelsing in Kaaps ten spyt, beskou Spies Afrikaans ook as die taal van die bruin sprekers. Spies meen dat wit Afrikaanses wat nie twee moedertaalvariante het nie, tog geleer het om Kaaps te waardeer as die eksklusiewe moedertaalvariant van hul bruin mede-Afrikaanses, oor die eiesoortige skoonheid en besondere uitdrukkingsvermoë daarvan as spreek- en skryftaal. Afrikaans is volgens Spies verryk deur die skrywers en digters vir wie dit die medium van hul kuns is, soos onder andere die digter en dramaturg Adam Small, wat uiteindelik deur die Suid-Afrikaanse Akademie bekroon is met die Hertzogprys vir sy dramaoeuvre, waaronder Kanna hy kô hystoe. Laastens skryf Spies dat die band met Nederlands nie heeltemal deurgesny is nie. Die etimologiese navorsing maak steeds van Nederlandse werke gebruik en skrywers, soos Marlene van Niekerk, sluit ook meer Nederlandse woorde in hul werke in. Dit kan aanvaar word dat haar lesers dikwels die volksvreemde woorde sal gaan naslaan. Dan is daar ook vertalings wat uit Nederlands na Afrikaans gedoen word – wat mag aandui dat 'n blote passiewe kennis van Nederlands onvoldoende is (en dat 'n passiewe kennis van 'n vreemde "inheemse taal" wel die aanleer daarvan vergemaklik). Sy skryf ook dat Engels as lingua franca nie in Suid-Afrika sou nodig wees as die sprekers veeltalig was nie.

In sy weerskrif van 19 Julie 2015 stip Van Eeden die saak duideliker uiteen. [Onderstaande teks in vierkantshakies is uit die gepubliseerde teks in Rapport verwyder]:

In Vlaandere is na die Tweede Wêreldoorlog op groot skaal oorgestap na Standaardnederlands. [Ondersoekers wys daarop dat Vlaminge selfs 20% dialekgoed per geslag laat val, inruil vir Nederlandse taalgoed. Kom voer gerus 'n praatjie in Vlaandere met Jan Alleman, waaruit die volgende sal blyk: 'n Bejaarde Vlaming is onverstaanbaar (uitgesonderd die geskoolde elite). 'n Middeljarige Vlaming is redelik verstaanbaar, maar die Vlaamse jeug is klokhelder verstaanbaar.] Die Vlaamse volk [stap oor na Standaardnederlands en] vermag dus iets waartoe die Afrikaner nie in staat was nie. Die Vlaamse volk het nie vir taalskeiding gekies nie, maar vir taalbehoud met Nederlands. Dit was ’n slim set. Nederlands was vir die Vlaminge haalbaar! (verbatim)

Hy beklemtoon dat Nederlands nooit 'n lewende taal in Suid-Afrika was nie. Dit was dialeksprekende emigrante uit die Nederduitse taalgebiede wat na die Kaap verhuis het en hulle was nie Nederlandse standaardtaalsprekers nie. Tot en met die middel van die vorige eeu het selfs Nederland geen eenvormige spreektaal geken nie. Selfs vandag praat net die Randstadgebied in wese Standaardnederlands, en die res van Nederland en Vlaandere dialekte. Van Eeden meen dat Spies dus 'n denkfout begaan as sy glo dat daar hoegenaamd geen diglossie onder die Afrikaners bestaan het nie.

Van Eeden vra ook waarom het die sprekers van Kaapse Afrikaans dan nie ook op standaardisering van Afrikaans aangedring nie, want taalskeiding (met die gevolglike standaardisering) sou immers toegeskryf kon word aan die groot kloof tussen die omgangstaal en die kultuurtaal.

Dan meld Van Eeden 'n onlangse bevinding uit sy eie werkskring en leefmilieu. Vir die gemiddelde Afrikaner sou Nederlands blykbaar net so vreemd soos Italiaans of Grieks wees. By sy Amsterdamse werk is naamlik ongeveer 20 Afrikaners in diens, wat almal reeds tussen 5 en 10 jaar in Nederland is. Wanneer hy met hulle gesels blyk dit dat die jongelinge slegs in een taal met Nederlanders kommunikeer, naamlik Engels. Hy spreek ook sy stomme verbasing uit dat die groep wat hul in 'n taalmekka bevind waar Nederlandse boeke oorvloedig beskikbaar is, mekaar Amsterdamse boekwinkels aanraai wat Engelse boeke verkoop.

Van Eeden pleit ten laaste vir 'n sterker toenadering en uitruil van media en kultuurskatte (soos te vinde is onder die Nordiese lande) tussen Afrikaans- en Nederlandssprekendes, en dat die bande tussen bruin en wit Afrikaners versterk sal word.

Sien ook

• Soll die plattdeutsche Sprache gepflegt oder ausgerottet werden - Gegen Ersteres und für Letzteres
• Die Afrikaanse gedagte

Eksterne skakel

• Afrikaans hoort by Nederlands (gratis e-boek)