Afsluitdyk

Die Afsluitdyk (Nederlands: Afsluitdijk) is 'n dyk in Nederland wat sedert 1932 die Ysselmeer (die voormalige Suidersee) van die Waddesee afsluit. Dit loop van Den Oever op die voormalige eiland Wieringen na die Friese dorpie Zurich. Die dyk is 30 kilometer lank en sowat 90 meter breed, en is deel van die Suiderseewerke, ontwerp deur Cornelis Lely.

Afsluitdyk (2016)

Satellietfoto van die Afsluitdyk

Hoewel daar planne was om 'n spoorweg en 'n pad oor die dyk te laat loop, is die ruimte wat by die spuisluise gereserveer is vir die spoortrajek gebruik om die pad te verdubbel om 'n snelweg -- A7 of E22 -- te vorm.

Die woord "dyk" beteken 'n skeiding tussen land en water. Die benaming sou korrek wees in die geval as die hele IJsselmeer drooggelê was. As gevolg van 'n verandering aan die planne, het dit egter nie gebeur nie en die "dyk" het inderdaad 'n damwal geword: 'n skeiding tussen twee watermassas. Alhoewel die korrekte woord vir die struktuur 'n afsluitdam is, het die oorspronklike naam bly voortleef.

Geskiedenis

In 1886 word die Suiderseevereniging gestig om ondersoek in te stel of drooglegging van die Suidersee haalbaar was. Ingenieur Cornelis Lely was 'n prominente lid van hierdie vereniging. Hy ontwerp in 1891 die eerste plan vir die afsluiting van die Suidersee. In 1913, nadat Lely die Nederlandse Minister van Waterstaat geword het, word inpoldering opgeneem in die regeringsprogramme, ondanks besware van die visserysektor. Ná die watersnoodramp van 1916 was die politieke klimaat gereed vir die megaprojek, en twee jaar later is toestemming van die parlement verkry om met die projek voort te gaan.

In Junie 1920 word die eerste deel van die werk begin: die aanleg van die 2,5 kilometerlange Amsteldiepdyk van Noord-Holland na die eiland Wieringen. By daardie projek word nuttige ervaring opgedoen wat later goed te pas kom by die aanleg van die Afsluitdyk.

Die aanleg van die eintlike Afsluitdyk begin in Januarie 1927. Daar word gewerk vanuit vier plekke: beide oewers en beide spesiaal aangelegde werkeilande Breezand en Kornwerderzand. By die aanleg van die 30 kilometerlange dyk word vir die eerste keer keileem gebruik, wat taaier geblyk het as sand of klei. Hierdie materiaal is in Noord-Nederland ruim beskikbaar; dit is hier neergelê tydens die Saale-ystyd en is eenvoudig opgebagger naby aan die dyk. Die dyk se fondasie bestaan uit sinkstukke van gevlegte wilgetenen (buigsame takke van 'n wilgerboom) wat afgesink is deur steenblokke daarop te deponeer.

Op 28 Mei 1932, om twee minute oor een in die middag, word De Vlieter gesluit, die laaste gat in die Afsluitdyk. Vier maande later, op 20 September 1932, word die naam Suidersee amptelik gewysig na IJsselmeer. Nadat die afrondende werksaamhede voltooi is, word die Afsluitdyk op 25 September 1933 amptelik geopen. Naby die plek waar die dyk gesluit is, is 'n uitkyktoring (deur die argitek Dudok ontwerp) en 'n standbeeld van 'n steensetter opgerig.

Die ontwerp en die aanleg van die Afsluitdyk is deur middel van eenvoudige (volgens hedendaagse standaarde) hulpmiddels gedoen. Rekenaars of gevorderde meetapparaat was nog nie beskikbaar nie. Die sluis- en dykmodelle is eers op skaal gebou en getoets.

Desondanks is daar wêreldwyd nog steeds bewondering vir die vakmanskap waarmee die waagmoedige projek uitgevoer is. Die projek het Nederland as wêreldleier op die gebied van pad- en waterbou gevestig.

Lorentz en die knik

Die Afsluitdyk is nie heeltemal reguit nie. Dit lyk aanvanklik na 'n foutjie van die bouers, maar by nadere ondersoek skyn dit nie waar te wees nie. Die Nederlandse natuurkundige Hendrik Lorentz was hiervoor verantwoordelik. Nadat hy afgetree het, het hy stromingsleer bestudeer. Met navorsing en berekeninge vind hy dat die getywerking die aanleg van die dyk ingrypend moes wysig. Hy kon die projekbeplanners oortuig dat dit beter was om 'n enkele effense boog in die dykliggaam aan te bring. As dank vir sy hulp is een van die sluiskomplekse na hom vernoem. Hy kon die voltooiing van die dyk nie voluit meegemaak nie: Lorentz sterf in 1928.

Derde spuisluisekompleks

Die Afsluitdyk het eers twee spuisluiskomplekse gehad, by Den Oever en by Kornwerderzand. In 1998 blyk die kapasiteit ontoereikend te word, en in 2001 word begin met navorsing vir die beste plasing vir 'n derde kompleks. 'n Derde spuisluiskompleks word noodsaaklik geag weens die styging van die seespieël, bodemdaling, en 'n verhoogde toevloei van rivierwater via die IJssel.

In 2003 word die konstruksie van die nuwe kompleks vir vyf jaar uitgestel weens 'n geldgebrek.