Ampie Coetzee
Ampie Coetzee (26 Junie 1939 - 15 Oktober 2020) was ’n letterkundige en professor in Afrikaans-Nederlands aan die Universiteit van die Witwatersrand en die Wes-Kaap. As medestigter van die Uitgewery Taurus was hy verantwoordelik vir die publikasie van vele belangrike literêre werke waarvoor meer gevestigde uitgewers weens die vrees vir sensuur nie kans gesien het nie.
Lewe en werk
wysigAbraham Jacobus (Ampie) Coetzee is op 26 Junie 1939 gebore. Hy word groot in Germiston, waar sy pa ’n mynwerker by die Rose Deep-myn was. Na skool studeer hy aan die Universiteit van die Witwatersrand, waar hy vanaf 1960–1967 die B.A.-graad, die B.A. Honneurs-graad en die M.A.-graad verwerf, laasgenoemde met ’n verhandeling oor “Die digter C. Louis Leipoldt en die Afrikaanse kritiek”. Sy doktorsgraad (Ph.D.-graad) ontvang hy in 1971 onder leiding van N.P. van Wyk Louw met ’n studie oor “Ritme en skandering”, wat later gepubliseer word. Sy verdere studies is aan die Rijksuniversiteit van Ghent in België. Hy begin werk as nagraadse assistent in die Departement Afrikaans en Nederlands aan die Universiteit van die Witwatersrand en is hierna vir agt jaar dosent en later senior dosent aan die Universiteit van Natal in Durban. Hy keer dan terug na die Universiteit van die Witwatersrand, waar hy tot 1986 klas gee en bevorder word tot medeprofessor in Afrikaans en Nederlands. Hy speel ’n beduidende rol in die tydperk van streng sensuur. In 1973 kry hy saam met Chris Barnard, John Miles en Bartho Smit beheer van die Johannesburgse tak van die Afrikaanse Skrywerskring. Met die verbod op André P. Brink se “Kennis van die aand” vroeg in 1974 stig hulle ’n fonds vir die verdediging van die boek en reik sterk bewoorde verklarings oor die aangeleentheid uit. Wanneer die ander lede beswaar aanteken teen hulle standpunte, bedank hulle, ’n aksie wat indirek in 1975 lei tot die stigting van die Afrikaanse Skrywersgilde. Saam met Ernst Lindenberg en John Miles stig hy in 1975 die onafhanklike uitgewer Taurus, wat hom ten doel stel om boeke uit te gee wat ander uitgewers weens die streng sensuurwette nie in belang stel nie. Hulle eerste publikasie is “Oomblik in die wind” van André P. Brink en hulle gee ook verskeie van Breyten Breytenbach se werke uit. Vanaf die stigting van die uitgewer in 1975 tot met die ontbinding daarvan in 1990 is hy ’n direkteur daarvan.
Vanaf die begin van 1987 is hy senior professor in Afrikaans aan die Universiteit van die Wes-Kaap. Hier lewer hy op 31 Oktober 1990 sy intreerede onder die titel “Die Afrikaanse letterkunde en ’n nasionale kultuur: Raka as mediëringsmodel”. In hierdie tyd is hy ook gasprofessor in Duitsland by die Universiteit van Essen en Nederland by die Universiteit van Utrecht. Hy is lid van die afvaardiging wat in 1987 die toe nog verbode ANC in Dakar ontmoet. Die Universiteit van die Wes-Kaap ken in 1995 hulle meriete-navorsingsbeurs aan hom toe vir sy werk ten opsigte van ’n beskrywende teorie vir die letterkundes van Suid-Afrika, wat hom in staat stel om in Nederland verdere navorsing te gaan doen. Periodiek tree hy op as spreker by konferensies, onder ander in 1993 by die Winterforum by die Universiteit van die Witwatersrand en by die Nasionale Leeskringseminaar in Oktober 1993. Sy tweede vrou is die skrywer Karin Cronjé, maar hulle skei later, waarna hy met Annegret trou. Hulle het ’n seun, Kobus. In 2008 trek hy vanaf Mowbray in die Kaap na Wellington.
Hy sterf op 15 Oktober 2020 in die ouderdom van 81.
Skryfwerk
wysigSy gepubliseerde proefskrif oor “Ritme en skandering” is ’n deeglike ondersoek van hierdie aspek van die poësie. In “Poësie en politiek”[1] skryf hy oor politieke betrokkenheid in die poësie en die middels wat die politieke vers gebruik,[2] terwyl “Marxisme en die Afrikaanse letterkunde” die impak van hierdie ideologie op die letterkunde ondersoek. “Letterkunde en krisis” se onderwerp is die uitwerking van Afrikaner-nasionalisme op die letterkunde. Hy skryf die oorsig oor die Afrikaanse drama vir “Inleiding tot die Afrikaanse letterkunde” wat onder redaksie van Ernst Lindenberg verskyn en lewer bydraes tot die boeke “Race and literature” en “Letterkundige terme en teorieë”. “Die Toiings-trilogie” is ’n blokboek oor hierdie romans van Mikro. “’n Hele os vir ’n ou broodmes” ondersoek die verbintenis tussen wit setlaars en boerdery, en later tussen die Afrikaner, grond en die plaas, ten einde die impak hiervan vas te stel op die ontstaan van die Afrikaner-identiteit.
As samesteller en redakteur lewer hy ook ’n groot bydrae. Hy stel die bundel met Engelse vertalings van Breyten Breytenbach se gedigte, “And death white as words”, saam en skryf vir hierdie bundel ook ’n insiggewende inleiding. In 1981 is hy redakteur van “Hulsels van kristal”,[3] ’n huldigingsbundel aan Ernst van Heerden tydens sy 65e verjaarsdag en “Woorde teen die wolke”,[4] ’n bundel opstelle opgedra aan Breyten Breytenbach. Met Ernst Lindenberg se sestigste verjaarsdag is hy in 1988 redakteur van die huldigingsbundel “Woorde open die beskouing”. Saam met Hein Willemse stel hy in 1989 die bloemlesing van protespoësie, “I Qabane Labantu”,[5] saam en in 1990 is hy saam met James Polley die samesteller van die boek “Crossing borders[6]”, wat die referate bevat wat gelewer is tydens die historiese samekoms van die toe nog verbode ANC en Suid-Afrikaanse skrywers by die Victoria-waterval in 1989. “Die hand vol vere” is ’n bloemlesing met ’n keur uit die gedigte van Breyten Breytenbach. In 1971 stel hy saam met John Miles die heel eerste bundel van “Drumpel” saam, ’n publikasie wat daarna vir etlike jare jaarliks verskyn met ’n keur uit die werk van hoërskoolleerlinge.
Publikasies
wysig| Jaar | Publikasies |
|---|---|
| 19678 | Die Toiings-trilogie |
| 1972 | Ritme en skandering |
| 1976 | Poësie en politiek |
| 1984 | Marxisme en die Afrikaanse letterkunde |
| 1990 | Letterkunde en krisis |
| 2000 | ’n Hele os vir ’n ou broodmes: grond en die plaasnarratief sedert 1595 |
| Samesteller en redakteur | |
| 1968 | Rooibruin blare en ander eenakters |
| 1971 | Drumpel 1 (saam met John Miles) |
| 1978 | And death white as words – Breyten Breytenbach |
| 1981 | Hulsels van kristal |
| Woorde teen die wolke | |
| 1988 | Woorde open die beskouing |
| 1989 | I Qabane Labanthu (saam met Hein Willemse) |
| 1990 | Crossing borders: writers meet the ANC (saam met James Polley) |
| 1995 | Die hand vol vere – Breyten Breytenbach |
| 1996 | Writing as deconstruction: The writings of Breyten Breytenbach (saam met Erhard Reckwitz) |
Bronnelys
wysigBoeke
wysig- Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2” Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
- Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
Tydskrifte en koerante
wysig- Anoniem “Bekendes huldig Ampie Coetzee op sy 70ste” “Volksblad” 14 Julie 2009
- Coetzee, Ampie “West Cape may free Afrikaans of its fetters” “Weekend Argus” 20 September 1986
- Retief, Hanlie “Die Taal het hóm gekies” “Rapport” 18 April 2010