Wikipedia

Antieke Egiptiese rassedebat

kwessie van die ras van antieke Egiptenare

Die Antieke Egiptiese rassedebat het ontstaan uit die historiese vraag oor van watter ras antieke Egiptenare was. Dit is geopper as 'n produk van die vroeë begrippe oor ras van die 18de en 19de eeu. 'n Paar menings is gehandhaaf oor die rasse-identiteit van die Egiptenare en die bron van hulle kultuur.[5]

Die antieke Egiptiese klassifikasie van antieke volke (van links): 'n Libiër, Nubiër, Asiaat en Egiptenaar. 'n Tekening deur 'n onbekende kunstenaar in 'n 1820-tekening van 'n Boek van Poorte-fresko van die graf van Seti I; afskrif deur Heinrich Menu von Minutoli (1820). Wat gelaat betref, was hulle onderskeidelik pienk, swart, geel en rooibruin.[1] Elke groep het ook sy unieke haarstyl en kleredrag gehad.[2] Die voorstelling van etniese groepe in Egiptiese ekonografie is 'n bron van omstredenheid onder geleerdes.[3][4]

Sommige geleerdes het gereken die antieke Egiptiese kultuur is beïnvloed deur ander Afro-Asiatiessprekende bevolkings in Noord-Afrika, die Horing van Afrika of die Midde-Ooste, terwyl ander gewys het op invloede van verskeie Nubiese bevolkingsgroepe in Europa.

In onlangser tye bevraagteken sommige skrywers steeds die hoofstroomsiening, veral wat betref die ras van spesifieke individue soos die koning wat die Groot Sfinks van Giza verteenwoordig, die inheemse koning van die 18de Dinastie farao Toetankamen, koningin Tije en die Grieks-Ptolemeïese koningin Cleopatra VII.

Die meeste geleerdes weier vandag om te aanvaar Egipte was 'n wit of swart beskawing; hulle glo 'n mens kan nie moderne idees van ras op antieke Egiptenare van toepassing maak nie.[6][7][8] Net so verwerp geleerdes die idee dat antieke Egiptenare 'n homogene ras was; hulle glo die velkleur het gewissel tussen die volke van Benede-Egipte, Bo-Egipte en Nubië, wat antieke Egipte in verskillende tydperke oorheers het. In die Egiptiese geskiedenis het die demografie nie groot veranderings ondergaan nie, ondanks verskeie buitelandse verowerings.[9][10][11]

Agtergrond

wysig

In die 18de eeu het die Franse filosoof en voorstander vir die afskaffing van slawerny, Constantin François de Chassebœuf, comte de Volney, in 'n stel kommentare oor die ras van die antieke Egiptenare geskryf "die Kopte is die werklike verteenwoordigers van die antieke Egiptenare vanweë hulle geel en berookte vel, wat nie Grieks of Arabies is nie, hulle vol gesigte, pofferige oë, plat neuse en hulle dik lippe... die antieke Egiptenare was ware Negers,[nota 1] van dieselfde tipe as alle inheems gebore Afrikane".[12]

Volney het ook gesê die Sfinks het hom die sleutel tot die raaisel gegee oor hoekom al die Egiptenare wat hy oor die hele land sien, "'n opgeblase gesig, pofferige oë, plat neuse en dik lippe het – kortom, die ware gesig van 'n mulatto". Hy skryf hy wou dit aan die klimaat toeskryf, maar toe hy die Sfinks besoek, het die voorkoms van die beeld hom die antwoord gegee; "toe ek daardie kop sien, tipies Neger in al sy gelaatstrekke".[13] Volney het dit beskou as "die ware antwoord op die enigma". Hy gaan voort deur te sê "die Kopte is 'ware Negers' van dieselfde ras as alle outogtone (inheemse) volke van Afrika", en hulle "moes ná 'n paar eeue van mengery... die volle swartheid van hulle oorspronklike kleur verloor het".[14] Jacques Joseph Champollion-Figeac het Volney en sy gevolgtrekkings gekritiseer en gesê dit is "ontoelaatbaar".[15]

Die vooraanstaande Franse wetenskaplike van die 18de eeu Georges Cuvier het gedink die Egiptenare is wit. Toe die disseksie en eerste wetenskaplike lykskouing van 'n antieke Egiptiese mummie in 1825 deur die Italiaanse geneesheer Augustus Granville uitgevoer is, het Granville hom by Cuvier geskaar.[16]

In 1839 het die Franse filoloog Jean-François Champollion voorgestel: "In die Kopte van Egipte vind ons nie enige van die gelaatstrekke van die antieke Egiptiese bevolking nie. Die Kopte is die resultaat van kruisteling met al die nasies wat Egipte suksesvol oorheers het. Dit is verkeerd om in hulle die hoofgelaatstrekke van die ou ras te soek."[17]

In 1839 het Jacques Joseph Champollion-Figeac beide Champollion en Volney se bewerings betwis en gesê 'n misverstand van die antieke Egiptenare is verwantwoordelik vir die verspreiding van die valse indruk van 'n Neger-Egipte. "Die twee fisieke eienskappe swart vel en kroeshare is nie genoeg om 'n ras as Negers te bestempel nie."[14]:26[15]

Die dabat oor die ras van die antieke Egiptenare het intensiewer geraak tydens die 19de-eeuse beweging om slawerny in die VSA af te skaf, omdat argumente vir die regverdiging van slawerny al hoe meer gegaan het oor die beweerde historiese, geestelike en fisieke minderwaardigheid van swart mense.[18] In 1851 het John Campbell byvoorbeeld die bewerings van Champollion en ander dat Egipte swart was, regstreeks weerspreek en gesê: "Daar is een groot probleem, en in my oë 'n onoorkombare een, waarvoor die voorstanders van die Negerbeskawing van Egipte nie voorsiening probeer maak nie, en dit is hoe dié beskawing verlore gegaan het... Egipte het vooruitgegaan, en hoekom? Omdat hulle wit was."[19] Argumente oor die ras van die Egiptenare is al hoe meer verbind met die debat oor slawerny in die VSA, terwyl spanning algaande gelei het tot die Amerikaanse Burgeroorlog.[20]

Moderne omstredenheid

wysig

Vandag is kwessies oor die ras van die antieke Egiptenare "troebel waters wat die meeste mense wat hoofstroomgeskrifte oor antieke Egipte skryf, vermy."[21] Die debat vind daarom hoofsaaklik in die openbare sfeer plaas en is geneig om op 'n paar spesifieke sake te fokus.

Toetankamen

wysig
 
Toetankamen se masker.
 
Tije, Toetankamen se ouma.
 
'n Geverfde houtbeeld van Toetankamen wat in sy koninklike grafkelder ontdek is.

Verskeie geleerdes, insluitende die Senegalese geskiedkundige Cheikh Anta Diop, het al beweer Toetankamen was swart en het beswaar gemaak daarteen dat pogings om sy gelaatstrekke te herkonstrueer (soos uitgebeeld op die voorblad van National Geographic) hom "te wit" laat lyk het. Nog 'n skrywer was die Amerikaanse geskiedkundige Chancellor Williams, wat gesê het koning Toetankamen, sy ouers en sy grootouers was swart.[22]

Forensiese kunstenaars en fisieke antropoloë van Egipte, Frankryk en Amerika het onafhanklik van mekaar borsbeelde van Toetankamen gemaak, geskoei op CT-skanderings van die kopbeen. Die biologiese antropoloog Susan Anton, die leier van die Amerikaanse span, het gesê dit is moeilik om af te lei wat sy ras was. Die harsingsholte dui daarop dat hy 'n Afrikaan was, terwyl die neusopeninge dui op smal neusvleuels, wat gewoonlik beskou word as 'n wit gelaatstrek. Daar is dus besluit die skedel is dié van 'n Noord-Afrikaan.[23] Ander geleerdes het gemeen nie een van die twee eienskappe is 'n betroubare aanduiding van ras nie.[24]

Hoewel Toetankamen se gelaatstrekke danksy moderne tegnologie baie akkuraat herbou kan word, geskoei op CT-skanderings van sy mummie,[25][26] is dit onmoontlik om sy velkeur en die kleur van sy oë te bepaal. Die kleimodel van National Geographic het dus 'n kleur gekry wat, volgens die kunstenaar, geskoei is op 'n "gemiddelde skakering van moderne Egiptenare".[27]

Terry Garcia van National Geographic het in reaksie op kritiek teen die tydskrif se rekonstruksie gesê:

Die groot veranderlike is velskakering. Ons weet vandag Noord-Afrikane het 'n reeks velskakerings gehad, van lig tot donker. In dié geval het ons 'n middelmatige skakering gekies... Ons sal nooit vir seker weet wat sy presiese velkleur of die kleur van sy oë was nie... Mense sal dalk in die toekoms tot 'n ander gevolgtrekking kom.[28]

Toe Amerikaanse aktiviste in September 2007 druk oor die saak uitoefen op die sekretaris-generaal van die Egiptiese Opperraad vir Antiekhede, Zahi Hawass, het hy gesê: "Toetankamen was nie swart nie."[29]

Volgens die historikus William Stiebling en argeoloog Susan N. Helft het botsende DNS-ontledings deur verskillende navorsingspanne op antieke Egiptiese mummies, insluitende die oorskot van Toetankamen, gelei tot 'n gebrek een konsensus oor die genetiese samestelling van antieke Egiptenare en hulle geografiese herkoms.[30]

Cleopatra

wysig
 
Die Berlynse Cleopatra, wat nou in die Altes Museum is, 1ste eeu v.C.

Daar was ook al 'n debat oor die ras en velkleur van Cleopatra VII, die laaste aktiewe Masedonies-Griekse heerser van die Ptolemeïese dinastie van Egipte, wat in 323 v.C. gestig is,[31] hoewel gewoonlik nie onder geleerdes nie.[32] Die artikel "Was Cleopatra Black?" is byvoorbeeld in 2012 in die Amerikaanse tydskrif Ebony gepubliseer,[33] en 'n artikel oor Afrosentrisme in die St. Louis Post-Dispatch vra ook die vraag.[34]

Mary Lefkowitz, 'n emiritus professor in klassieke studies, het die oorsprong van die swart Cleopatra teruggespeur na 'n bewering in die boek van 1946 World's Great Men of Color, deur J.A. Rogers, maar merk op die idee kom reeds van minstens die 19de eeu af.[35][36]

Lefkowitz verwerp Rogers se hipotese op grond van verskeie redes. Geleerdes het gereken Cleopatra was in wese Grieks met 'n bietjie Persiese en Sogdies-Iranse bloed, geskoei op die feit dat haar Mesedonies-Griekse familie vermeng het met die Seleukidiese aristokrasie van die tyd. Michael Grant het verklaar Cleopatra het waarskynlik nie 'n druppel Egiptiese bloed gehad nie en "sou haarself as Grieks beskryf het".[37] Duane W. Roller meen daar is "absoluut geen bewyse" dat Cleopatra swart was nie,[32] hoewel hy dink sy was omtrent 'n kwart Egipties.[38]

Cleopatra se amptelike muntstukke (wat sy sou goedgekeur het) en die drie portretborsbeelde van haar wat nou in die Altes Museum in Berlyn is en wat geleerdes as eg beskou, stem almal ooreen en beeld Cleopatra as 'n Griekse vrou uit.[39][40][41][42][43]

Groot Sfinks van Giza

wysig
 
Die profiel van die Sfinks in 2010.

Die identiteit van die model vir die Groot Sfinks van Giza is onbekend.[44] Die meeste kenners[45] dink die gesig is 'n uitbeelding van dié van farao Chafra, hoewel ander verskillende teorieë voorstaan.

'n Vroeë beskrywing van die Sfinks, "tipies Neger in al sy gelaatstrekke", is aangeteken in die reisbeskrywings van Volney, wat Egipte tussen 1783 en 1785 besoek het[46] saam met die Franse romanskrywer Gustave Flaubert.[47] 'n Soortgelyke beskrywing kom voor in 'n boek[48] deur die Franse skrywer Vivant Denon waarin hy die Sfinks soos volg beskryf: "Die karakter is dié van 'n Afrikaan; buiten die mond, waarvan die lippe dik is."[49] Ná Volney, Denon en ander vroeë skrywers het talle Afrosentristiese geleerdes, soos W.E.B. du Bois,[50][51] Cheikh Anta Diop[52] en Molefi Kete Asante,[53] die Sfinks se besig as swart, of "Negeragtig", beskryf.

Die Amerikaanse geoloog Robert M. Schoch het geskryf die Sfinks "het 'n eiesoortige Afrika-, Nubiese of Negeragtige aspek wat ontbreek in die gesig van Chafra".[54] Ander het Schoch egter beskryf as 'n "skynwetenskapskrywer".[55][56]

Kemet

wysig
km in Egiptiese hiërogliewe
  km as simbool     kmt (plek)   kmt (mense)
km
km
t O49
km
t		 A1B1Z3

Antieke Egiptenare het na hulle land verwys as kmt, wat konvensioneel as Kemet uitgespreek word. Volgens Cheikh Anta Diop het die Egiptenare na hulleself as "swart" mense, of kmt, verwys. Die etimologiese wortel is km, wat ook in ander woorde voorkom, soos Gam, wat in die Hebreeuse tradisie na swart mense verwys.[14]:27[57] In 'n resensie van David Goldenberg se The Curse of Ham: Race and Slavery in Early Judaism, Christianity and Islam word gesê Goldenberg "argumenteer oortuigend dat die Bybelse naam Gam geen verband het met die idee van swartheid nie en dat die etimologie van die naam onbekend is".[58] Diop,[59] William Leo Hansberry[59] en Aboubacry Moussa Lam[60] meen die naam kmt is afgelei van die velkleur van die mense van die Nylriviervallei, wat Diop beweer swart was.[14]:21, 26

By die Unesco-simposium in 1974 het Sauneron, Obenga en Diop tot die gevolgtrekking gekom kmt en km beteken swart.[14]:40 Sauneron het egter duidelik gemaak die selfstandige naamwoord kmtyw beteken "mense van die swart land", eeder as "swart mense". Volgens hom het die Egiptenare nooit kmtyw vir ander swart volke gebruik nie; net om na hulleself te verwys.[61]

Hoofstroomgeleerdes glo kmt beteken die "swart land" of die "swart plek" en dat dit verwys na die vrugbare swart grond wat van Sentraal-Afrika af gespoel is wanneer die Nyl elke jaar oorstroom het. In teenstelling daarmee is die woestyngebied buite die Nyl se opvanggebied dšrt (deshret), of die "rooi land", genoem.[59][62]

Antieke Egiptiese kuns

wysig
 
'n Skildery op die sarkofaag van koningin Asjajet, die Nubiese vrou van Mentoehotep II in die 11de Dinastie,[63] wat haar uitbeeld saam met beide Egiptiese en Nubiese diensknegte.

Antieke Egiptiese grafkelders en tempels bevat duisende skilderye, beelde en geskrewe werk wat baie vertel van die mense van dié tyd. Die uitbeeldings van hulleself in hulle kuns en op artefakte wat bewaar gebly het, is soms simbolies, eerder as realisties. Daarom verskaf Egiptiese artefakte soms botsende en onsekere bewyse van die etnisiteit van die mense wat in dinastiese tye in Egipte gewoon het.[64][65]

In hulle eie kuns "word Egiptenare dikwels verteenwoordig in 'n kleur wat amptelik donkerrooi genoem word", volgens Diop.[66] Ondanks ander teorieë, haal Diop vir Champollion-Figeac aan wat sê: "'n Mens onderskei op Egiptiese monumente verskeie spesies swartes, wat wissel... met betrekking tot kleur en wat Negers swart of koperkleurig maak."[67]

 
Mans van die land Poent wat geskenke dra; grafkelder van Rechmire.

Geleerdes van die Universiteit van Chicago meen Nubiërs word gewoonlik met swart verf uitgebeeld, maar die pigmentkleur op Egiptiese skilderye wat na Nubiërs verwys, kan wissel "van donkerrooi tot bruin tot swart".[68] Dit kan gesien word in skilderye uit die grafkelder van die Egiptiese Hoei, sowel as die tempel van Ramses II by Beit el-Wali.[69]

Stuart Tyson Smith, 'n Egiptoloog en professor in antropologie aan die Universiteit van Kalifornië, Santa Barbara, skryf in 2001: "Die toneel van 'n ekspedisie na Poent in koningin Hatsjepsoeis se grafkelder by Deir el-Bahri wys die mans van Poent met 'n rooi vel en gelaatstrekke soortgelyk aan dié van Egiptenare, met lang hare, bokbaarde en kilts".[70]

Najovits skryf weer in 2003: "Egiptiese kuns beeld Egiptenare aan die een kant en Nubiërs en ander swartes aan die ander kant uit met verskillende etniese karaktertrekke. Die Egiptenare het van 'n vroeë stadium in hulle kuns en letterkunde op 'n akkurate, aggressiewe manier 'n nasionale en etniese onderskeid geskep."[71] Volgens hom is daar talle voorbeelde van "rooibruin Egiptenare en swart Nubiërs".[71]

 
Nog 'n afbeelding van Asjajet met diensknegte van verskillende rasse.

In 2003 het David O'Connor en Andrew Reid opgemerk "mans van Poent en Egipte het dieselfde rooierige velle, maar Nubiërs het gewoonlik donkerder velle, en Libiërs het meestal ligte, gelerige velle. Mans van Nubië en Poent is aanvanklik met 'n soortgelyke voorkoms en kleredrag uitgebeeld (kort linnekilts), maar teen omstreeks 1400 v.C. het hulle baie verskillend gelyk."[72]

Barbara Mertz skryf in 2011 in Red Land, Black Land: Daily Life in Ancient Egypt: "Die begrip van ras sou vir hulle heeltemal vreemd gewees het... Die kleur wat hulle vir mans se velle gebruik het, is 'n rooibruin. Vrou is met 'n ligter gelaat uitgebeeld,[73] dalk omdat hulle nie so baie tyd in die buitelug deurgebring het nie. Sommige individue word met swart velle uitgebeeld. Ek kan nie 'n enkele voorbeeld van die woorde 'swart', 'bruin' of 'wit' onthou wat in Egiptiese geskrifte gebruik is om 'n persoon te beskryf nie."

Moderne siening

wysig

Van die tweede helfte van die 20ste eeu af het wetenskaplikes toenemend tipologiese en hiërargiese modelle van ras verwerp. Die meeste geleerdes is van mening dat dit verkeerd is om moderne idees oor ras op die antieke Egiptenare van toepassing te maak.[74][75][76]

Die huidige posisie van moderne geleerdes is dat die Egiptiese beskawing 'n inheemse Nylvallei-ontwikkeling was.[77][78][79][80] Op die Unesco-simposium van 1974 het verskeie deelnemers tot die gevolgtrekking gekom dat die Antieke Egiptiese beskawing inheems aan die Nylvallei was en bestaan het uit mense van noord en suid van die Sahara wie se velkleure verskil het.[81][82]

Notas

wysig
  1. ↑ Sommige woorde in die artikel word vandag as rassisties en neerhalend beskou, maar is destyds algemeen gebruik.

Verwysings

wysig
  1. ↑ Burrell, Kevin (2019). "Cushite Ethnic Identity in the Context of Ancient Egypt". Cushites in the Hebrew Bible (in Engels). Brill Publishing. p. 99. doi:10.1163/9789004418769_004. ISBN 978-90-04-41876-9. S2CID 214258815.
  2. ↑ Eaverly, Mary Ann (2013). Tan Men/Pale Women: Color and Gender in Archaic Greece and Egypt, a Comparative Approach (in Engels). University of Michigan Press. p. 35. ISBN 978-0-472-11911-0.
  3. ↑ Matić, Uroš (November 2020). "Ethnic Identities in the Land of the Pharaohs: Past and Present Approaches in Egyptology". Elements in Ancient Egypt in Context (in Engels). doi:10.1017/9781108885577. ISBN 978-1108885577. S2CID 229429843.
  4. ↑ Sabbahy, Lisa (2019). All things ancient Egypt : an encyclopedia of the ancient Egyptian world. Santa Barbara, Kalifornië. pp. 158–160. ISBN 978-1440855122.{{cite book}}: AS1-onderhoud: plek sonder uitgewer (link)
  5. ↑ Sanders 1969, pp. 521–532.
  6. ↑ Lefkowitz, Mary R.; Rogers, Guy Maclean (1996). Black Athena Revisited. UNC Press Books. p. 162. ISBN 978-0807845554. Besoek op 28 Mei 2016 – via Google Books.
  7. ↑ Bard, Kathryn A.; Shubert, Steven Blake (1999). Encyclopedia of the Archaeology of Ancient Egypt. Routledge. p. 329. ISBN 978-0415185899. Besoek op 28 Mei 2016 – via Google Books.
  8. ↑ Howe, Stephen (1999). Afrocentrism: Mythical Pasts and Imagined Homes. Verso. p. 19. ISBN 978-1859842287. Besoek op 28 Mei 2016 – via Google Books.
  9. ↑ Montellano, Bernard R. Ortiz De (1993). "Melanin, afrocentricity, and pseudoscience". American Journal of Physical Anthropology (in Engels). 36 (S17): 33–58. doi:10.1002/ajpa.1330360604. ISSN 1096-8644.
  10. ↑ "Slavery, Genocide and the Politics of Outrage". MERIP (in Engels (VSA)). 6 Maart 2005. Besoek op 8 Maart 2020.
  11. ↑ Brace, C. Loring; Tracer, David P.; Yaroch, Lucia Allen; Robb, John; Brandt, Kari; Nelson, A. Russell (1993). "Clines and clusters versus 'Race': a test in ancient Egypt and the case of a death on the Nile". American Journal of Physical Anthropology. 36 (S17): 1–31. doi:10.1002/ajpa.1330360603.
  12. ↑ Chasseboeuf 1787, pp. 74–77.
  13. ↑ Diop 1974, p. 27.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 Mokhtar, G. (1990). General History of Africa II: Ancient Civilizations of Africa. Berkeley, CA: University of California Press. pp. 1–118. ISBN 978-0-520-06697-7.
  15. ↑ 15,0 15,1 Milton & Bandia 2009, p. 215.
  16. ↑ Riggs, Christina (2014). Unwrapping Ancient Egypt (in Engels). A&C Black. p. 71. ISBN 978-0-85785-677-7.
  17. ↑ Jacques Joseph 1839, p. 27.
  18. ↑ Baum 2006, pp. 106–108.
  19. ↑ Campbell 1851, pp. 10–12.
  20. ↑ Baum 2006, pp. 105–108.
  21. ↑ Kemp 2006, p. 47.
  22. ↑ Williams, Chancellor (1987). The Destruction of Black Civilization. Chicago: Third World Press. p. 110. ISBN 978-0-88378-030-5.
  23. ↑ "A New Look at King Tut". The Washington Post. 11 Mei 2005. Besoek op 11 Mei 2012.
  24. ↑ Eskandary, Hossein; Nematollahi-Mahani, Seyed Noureddin; Zangiabadi, Nasser (5 Januarie 2012). "Skull Indices in a Population Collected From Computed Tomographic Scans of Patients with Head Trauma". Journal of Craniofacial Surgery. 20 (2): 545–550. doi:10.1097/SCS.0b013e31819b9f6e. PMID 19305252. S2CID 206050171. Besoek op 1 Mei 2012.
  25. ↑ "Discovery.com". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Februarie 2009.
  26. ↑ "Science museum images". Sciencemuseum.org.uk. Geargiveer vanaf die oorspronklike op Mei 27, 2012. Besoek op Mei 1, 2012.
  27. ↑ "King Tut's New Face: Behind the Forensic Reconstruction". National Geographic. 28 Oktober 2010. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Mei 2005. Besoek op 1 Mei 2012.
  28. ↑ Henerson, Evan (Junie 15, 2005). "King Tut's skin colour a topic of controversy". U-Daily News — L.A. Life. Geargiveer vanaf die oorspronklike op Oktober 30, 2006. Besoek op Augustus 5, 2006.
  29. ↑ "Tutankhamun was not black: Egypt antiquities chief". AFP. 25 September 2007. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Februarie 2012. Besoek op 27 Februarie 2012.
  30. ↑ Jr, William H. Stiebing; Helft, Susan N. (2023). Ancient Near Eastern History and Culture (in Engels). Taylor & Francis. pp. 209–212. ISBN 978-1-000-88066-3.
  31. ↑ Price, Hugh B. (26 September 1991). "Was Cleopatra Black?". The Baltimore Sun. Besoek op 28 Mei 2012.
  32. ↑ 32,0 32,1 Roller (2010).
  33. ↑ Whitaker, Charles (Februarie 2002). "Was Cleopatra Black?". Ebony. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Maart 2007. Besoek op 11 September 2023.
  34. ↑ Charen, Mona (14 Februarie 1994). "Afrocentric View Distorts History and Achievement by Blacks". St. Louis Post-Dispatch. Besoek op 29 Mei 2012.
  35. ↑ Lefkowitz (1992), pp. 36–40.
  36. ↑ Rogers, J.A. (2011). World's Great Men of Color. Vol. I. Simon & Schuster. ISBN 978-1451650549.
  37. ↑ Grant (1972), p. 5.
  38. ↑ Roller (2010), pp. 15, 18, 166.
  39. ↑ Schiff (2011), pp. 2, 41–42.
  40. ↑ Pina Polo (2013), pp. 185–186.
  41. ↑ Kleiner (2005), pp. 151–153, 155.
  42. ↑ Bradford (2003), pp. 14, 17.
  43. ↑ Watterson (2020), p. 15.
  44. ↑ "Uncovering Secrets of the Sphinx". Smithsonian Magazine (in Engels). Besoek op 24 Mei 2020.
  45. ↑ Curran, Brian A. (1 Januarie 1998). "The Hypnerotomachia Poliphili and Renaissance Egyptology". Word & Image. 14 (1–2): 156–185. doi:10.1080/02666286.1998.10443948. ISSN 0266-6286.
  46. ↑ Volney, C-F (1807). Voyage en Syrie et en Égypte: pendant les années 1783, 1784 et 1785 …. Paris: Parys: Chez Courcier, imprimeur-libraire. p. 71.
  47. ↑ Flaubert, Gustave. Flaubert in Egypt, red. Francis Steegmuller. (Londen: Penguin Classics, 1996). ISBN 978-0-14-043582-5.
  48. ↑ Foster, Herbert J. (1974). "The Ethnicity of the Ancient Egyptians". Journal of Black Studies. 5 (2): 175–191. doi:10.1177/002193477400500205. JSTOR 2783936. S2CID 144961394.
  49. ↑ Denon, Vivant (1803). Travels in Upper and Lower Egypt. General Bonaparte. pp. 269–270.
  50. ↑ Irwin, Graham W. (1977). Africans abroad: a documentary history of the Black Diaspora in Asia, Latin …. Columbia University Press. ISBN 978-0231039369. Besoek op 2 Junie 2016 – via Google Books.
  51. ↑ Du Bois, W. E. B. (2001). The Negro. University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0812217759. Besoek op 2 Junie 2016 – via Google Books.
  52. ↑ Diop 1974, pp. Frontispiece, 27, 43, 51–53.
  53. ↑ Asante, Molefi Kete (1996). European Racism Regarding Ancient Egypt: Egypt in Africa. Indianapolis: Indiana University Press. p. 117. ISBN 978-0-936260-64-8.
  54. ↑ Schoch, Robert M. (1995). "Great Sphinx Controversy". robertschoch.net. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Februarie 2012. Besoek op 29 Mei 2012.
  55. ↑ Fritze, Ronald H. (2009). Invented Knowledge: False History, Fake Science and Pseudo-Religions. Reaktion Books. ISBN 978-1-86189-430-4 – via Google Books.
  56. ↑ "Scholars Dispute Claim That Sphinx Is Much Older". The New York Times. 9 Februarie 1992.
  57. ↑ Diop 1974, pp. 246–248.
  58. ↑ Levine, Molly Myerowitz (2004). "David M. Goldenberg, The Curse of Ham: Race and Slavery in Early Judaism, Christianity, and Islam". Bryn Mawr Classical Review. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Oktober 2016. Besoek op 4 Februarie 2013.
  59. ↑ 59,0 59,1 59,2 Shavit 2001: 148
  60. ↑ Aboubacry Moussa Lam, "L'Égypte ancienne et l'Afrique", in Maria R. Turano et Paul Vandepitte, Pour une histoire de l'Afrique, 2003, pp. 50 &51
  61. ↑ Mukhtār, Muḥammad Jamāl al-Dīn (1990). Ancient Civilizations of Africa. Currey. p. 10. ISBN 978-0852550922. Besoek op 2 Junie 2016.
  62. ↑ Kemp 2006, p. 21.
  63. ↑ Liszka, Kate (8 Oktober 2018). "Discerning Ancient Identity: The Case of Aashyet's Sarcophagus (JE 47267)". Journal of Egyptian History. 11 (1–2): 185–207. doi:10.1163/18741665-12340047. ISSN 1874-1657. S2CID 240026775.
  64. ↑ "Book of Gates". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Februarie 2009. Besoek op 9 Februarie 2009.
  65. ↑ Booth, Charlotte (2007). The Ancient Egyptians for Dummies. p. 217.
  66. ↑ Diop 1974, p. 48.
  67. ↑ Diop 1974, p. 55.
  68. ↑ "Nubia Gallery". The Oriental Institute of the University of Chicago. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Januarie 2014. Besoek op 10 September 2012.
  69. ↑ Emberling, Geoff (2011). Nubia: Ancient Kingdoms of Africa. New York: The Institute for the Study of the Ancient World. pp. 22–23, 36–37. ISBN 978-0-615-48102-9.
  70. ↑ Smith, Stuart Tyson (1 Februarie 2001). Redford, Donald (red.). "Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt – Volume 3". pp. 28–29.
  71. ↑ 71,0 71,1 Egypt, Trunk of the Tree, A Modern Survey of an Ancient Land, Vol. 2. by Simson Najovits p. 318
  72. ↑ O'Connor, David; Reid, Andrew (2003). Ancient Egypt in Africa (in Engels). Cavendish Publishing. p. 13. ISBN 978-1-84314-758-9.
  73. ↑ Digital Collections, The New York Public Library. "(still image) Dynastie IV. Pyramiden von Giseh [Jîzah], Grab 24. [ Grabkammer No. 2 im K. Museum zu Berlin.], (1849–1856)". The New York Public Library, Astor, Lenox, and Tilden Foundations. Besoek op 19 Augustus 2020.
  74. ↑ Lefkowitz, Mary R.; Rogers, Guy Maclean (1996). Black Athena Revisited. UNC Press Books. p. 162. ISBN 978-0807845554. Besoek op 2 Junie 2016 – via Google Books.
  75. ↑ Bard, Kathryn A.; Shubert, Steven Blake (1999). Encyclopedia of the Archaeology of Ancient Egypt. Routledge. p. 329. ISBN 978-0415185899. Besoek op 2 Junie 2016 – via Google Books.
  76. ↑ Howe, Stephen (1999). Afrocentrism: Mythical Pasts and Imagined Homes. Verso. p. 136. ISBN 978-1859842287. Besoek op 2 Junie 2016 – via Google Books.
  77. ↑ Wilkinson, Toby A. H. (1999). Early dynastic Egypt. Routledge. p. 15.
  78. ↑ Lefkowitz, Mary R.; Rogers, Guy MacLean (1996). Black Athena Revisited. UNC Press Books. p. 65. ISBN 978-0807845554. Besoek op 2 Junie 2016 – via Google Books.
  79. ↑ Massoulard, Emile (1949). Prehistory and Protohsitory of Egypt.
  80. ↑ Zakrzewski, Sonia R. (2003). Population continuity or population change: Formation of the ancient Egyptian state. Highfield, Southampton: Department of Archaeology, University of Southampton.
  81. ↑ Mukhtār, Muḥammad Jamāl al-Dīn (1990). Ancient Civilizations of Africa. Currey. p. 46. ISBN 978-0852550922. Besoek op 2 Junie 2016.
  82. ↑ The peopling of ancient Egypt and the deciphering of Meroitic script : proceedings of the symposium held in Cairo from 28 January to 3 February 1974. Paris: Unesco. 1978. pp. 94–95. ISBN 92-3-101605-9.

Nog bronne

wysig

Skakels

wysig
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Antieke_Egiptiese_rassedebat&oldid=2706854"