Bespreking:Russies

Leenwoorde

Ek kyk mos Tomb Raider op YouTube. En daar hoor ek hoe die speler praat van факел, presies soos mens in Afrikaans uitspreek: fakkel. Noem dit toeval - en hieroor wil ek seker maak - maar by nadere ondersoek kan jy maar die ф-deel van enige Russiese woordeboek oopmaak; ek wil my verstout om te sê die meeste, indien nie almal van hulle nie, is leenwoorde uit 'n ander taal. Dit is uit die aard van die saak vir my ook die maklikste deel om te onthou. Daar is veral swaar by die Duits en Frans geleen teenoor ander tale. фарватер (kanaal) is vir my kostelik, want sê die woord hardop: vaarwater! Suidpunt (kontak) 17:53, 4 April 2020 (UTC)

Moontlik het Nederlandse terme deur handelsbande en natuurlik Pieter die Grote se verblyf in Nederland ingang gevind tot Russies - daar is sowat 1 500 leenwoorde. Sint Petersburg is eksplisiet ontwerp met Amsterdam as voorbeeld. Die tsaar het Duits en Nederlands aangeleer. Russia Beyond het 'n interessante artikel oor Nederlandse invloede in Rusland: Wie die Niederlande Russland geprägt haben. Voyageur (kontak) 18:26, 4 April 2020 (UTC)

Hulle het wragtig sy huis in Zaandam net so behoue laat bly? Ek kry Pietertjie jammer. Ek kan my die woedende frustrasie indink. Dis soos om Japan, Singapoer of Suid-Korea toe te gaan en dan die hele infrastruktuur net so op Suid-Afrika te wil oorplant. Ongelukkig help dit nie jy voer die infrastruktuur in as mense nie die nut of die sindelikheid begryp nie.Suidpunt (kontak) 18:42, 4 April 2020 (UTC)

As Rusland slim genoeg was, kon hy skepe by die duisende uitgevoer het! Hy het soos ou Venesië en ou Holland oorgenoeg hout gehad. Al wat miskien kon haper is die onderontwikkelde hawe. Dit gaan mos nie oor die ware nie, maar waarmee jy ware vervoer.Suidpunt (kontak) 18:47, 4 April 2020 (UTC)

Rusland was tot in die tyd van Pieter 'n landgebonde moondheid - daar was dus geen behoefte om enige tradisie van skeepsbou en seegebonde handel te ontwikkel nie. Handelsbande met Europa het sterk op Engelse en Nederlandse seevervoer gesteun. Europese invloede het nogtans 'n groter rol gespeel as algemeen aanvaar word - selfs die Moskouse Kremlin was grotendeels die werk van Italiaanse vestingboukundiges. Voyageur (kontak) 18:55, 4 April 2020 (UTC)

@Voyageur: nog iets vir jou. Nederlandse woorden wereldwijd deur Nicolene van der Sijs. As jy vanaf bl. 161 begin soek na 'Russisch' gaan jy nogal vrek baie woorde kry. Van der Sijs is eintlik 'n deskundige in Slavistiek, wat nogal meer gewig aan die werk gee. Suidpunt (kontak) 20:09, 16 April 2020 (UTC)

Echt tof en handig, bedankt! Voyageur (kontak) 20:26, 16 April 2020 (UTC)

Nog 'n rede dat so baie Russiese f-woorde leenwoorde is, is natuurlik die feit dat die letter f hoofsaaklik vir leenwoorde gebruik word. In tipiese Russiese woorde word die klank f deur 'n w weergegee. Of die w as 'n w of f uitgespreek word, hang af van waar in die woord dit staan. ~ Burgert (kontak) 08:32, 17 April 2020 (UTC)

Ekskuus tog Burgert, ek sien nou eers jou kommentaar.

Ek is nog besig om A se selfstandige naamwoorde onder mekaar te lys (ek moet nog heelwat verbuigings doen), en dit wil my voorkom of A ook hoofsaaklik uit leenwoorde of neologismes bestaan. Ek het as steekproef byvoorbeeld deur Russiese kommentaar gekyk en dit val op hoe min woorde wat met A begin in die volkstaal gebruik word (buiten nou vervoer); dit kan wees dat ek net op die verkeerde plekke gekyk het.

Dan nog iets. Ek postuleer die volgende en soek julle mening of my vermoedens reg is (Voyageur kan ook aansluit):

Ek het opgemerk -ность stem verbasend baie ooreen met die Engelse -ness. Eers kon ek glad nie verstaan hoe op aarde hierdie twee bymekaar uitgekom het nie. Afrikaans, Duits en Hollands is mos lief vir -heid (wat baie lyk op -keit, -teit, -ité, ens.) en ook die Nordiese tale bedien hulle met -hed en -tet; ek kon eers nie verstaan hoe daar geen taalbrug kon wees nie.

Tot ek skielik onthou ons het wél -nis in Afrikaans, hoewel geen nuutskeppings daarmee meer moontlik is nie:

begrafnis, beduidenis, beeltenis, behoudenis, bekentenis, bekommernis, belemmernis, belewenis, belydenis, bemoeienis, benouenis, beslommernis, besnydenis, betekenis?, deernis, droefenis, duisternis, eerbiedenis, ellendenis, erfenis, erkentenis, gebeurtenis, (na)gedagtenis, geheimenis, geheuenis, geskiedenis, gelykenis, gestaltenis, getuienis, gevangenis, groetnis, hegtenis, heimnis, herrysenis, (mense)heugenis, hindernis, inhegtenisneming, kennis, laafnis, lafenis, ontsteltenis, ontstentenis, ontvangenis, skennis (> skending), steurnis, stoornis, treurnis, verbintenis, verderf[e]nis, verdoemenis, vergiffenis/vergifnis, verheugenis, vermoeienis, vonnis (uit vontnesse > bevinding, oordeel), wildernis

In Engels is -ness nog baie produktief; jy kan feitlik enigiets skep en -ness by plak, soos "togetherness"; waar ons eerder sou praat van "saamwees", "samesyn", "saambestaan" of "samehorigheid" afhangende van die konteks, terwyl Frans kyk na unité, convivialité, solidarité, camaraderie, intimité...

Ek vermoed dus ook Goties tot Nederlands en Deens kon as brug gedien het vir -ness vir Engels (natuurlik kan enige taalgemeenskap besluit hy wil "dingetjie X" gebruik soos hy wil, hoewel ek tog glo die Indo-Europese tale het sy oorsprong rondom die Swartsee), hoewel geen verdere ontwikkeling van die aard by die Kontinentaalgermaanse tale plaasgevind het nie.Suidpunt (kontak) 19:57, 29 Junie 2020 (UTC)

Die spoor lei hier weer eens na die skryfkamers (scriptoria) van kloosters waar abstrakte teologiese en ander teoretiese neologismes kunsmatig geskep is - vergelyk Latyn misericordia met Barmherzigkeit (een van die standaardvoorbeelde):

Universiteit Tübingen - Althochdeutscher Bedeutungsbaukasten, saamgestel deur studente wat aan 'n kursus in Oudhoogduits deelgeneem het. Voyageur (kontak) 20:25, 29 Junie 2020 (UTC)

Ek dink jy kan ook virtus (manhaftigheid) by jou lysie voeg. Suidpunt (kontak) 10:22, 30 Junie 2020 (UTC)

Wat die "a"-woorde betref: Ek het dit nooit opgelet nie, maar toe ek gaan kyk, sien ek dieselfde. Toe ek soek, kry ek die volgende ("a" aan die begin van Russiese woorde is versag tot "ja"):

"Apparently as Old Russian transformed into Modern Russian, it underwent a bunch of phonetic processes. One of those was that all words beginning with А got prefixed with a "й" sound, and e.g. Old Russian агода became the modern ягода (berry). The same apparently happened with some other Slavic languages (don't know whether to the same extent), but with different "prosthetic" consonants, e.g. in Slovak it was a "v", so they got "vajce" instead of the Russian "яйцо" (egg)." ~ Burgert (kontak) 21:37, 29 Junie 2020 (UTC)

Daar is 'n sterk voorkeur in Slawiese tale vir 'n konsonantiese anlaut (net soos Italiaans 'n konsonantiese ablaut liefs vermy). Oerslawiese of voor-Slawiese woorde met 'n ar- of al-anlaut het veranderinge ondergaan tot byvoorbeeld (net ter verduideliking, dit is geen wetenskaplike voorbeeld nie) *ara → *ra, ala → olo → la.

Daar is wél 'n kort a aan die begin van 'n woord ('n o waarop geen klemtoon val nie), soos in она. Die Moskouse dialek openbaar 'n baie sterk neiging om onbeklemtoonde o as /a/ uit te spreek.

'n Eenvoudige toets is om Russiese plekname te bekyk. Daar is min Russiese stede wat met 'n klinker begin, behalwe vir (oorspronklik) nie-Russiessprekende nedersettings soos Oefa. Voyageur (kontak) 22:58, 29 Junie 2020 (UTC)

Baie dankie Burgert en Voyageur, dit maak sin!

'n Mens sou ook dink, om nou van onderwerp baie liggies te verander, die frekwensiewoordelys van Serge Sharoff sou byna op 'n druppel water ooreenstem met die Oxford Dictionaries. Maar dit gebeur nie. ISBN-9780198610069 en ISBN-9780199576432 bevat albei арахис (grondboontjie), maar by die Engelse kant staan nie peanut of groundnut nie, wat vreemd is, aangesien 'n toeris allergies vir grondboontjies kan wees; iets wat die woordeboek in ag moet neem (wat juis 'n kultuurafdeling het en dus 'n 'toeristewoordeboek' is). Nodeloos om te sê haal grondboontjie nie eens die frekwensielys nie.

Vreemd genoeg bevat die Oxford Dictionary "авоська" (Frekwensie 7.90) (netsak ontwerp deur 'n Tsjeg; 'n haarnet is in die 1920's omskep in 'n inkopiesak), maar nie "аврал" nie (3.73) [uit Nederlands: "overal!" - 1) algemene werk of rampbestuur vir die hele skeepsbemanning 2) inhaal- of stopwerk wat ontstaan deur 'n leemte in die bedryf weens ongereguleerdheid/onreëlmatigheid en wat dringend deur 'n span opgelos moet word].Suidpunt (kontak) 10:22, 30 Junie 2020 (UTC)

Agteruitgang van Russies in Postsowjetlande

Ek merk op daar word baie gekyk na die taalkundige ontwikkelinge, maar nie eintlik na die sosiolinguistiese, of sosiopolitiese aspekte nie. Ek wil nie sê Russies lyk benard in die ou Sowjetstate nie, maar daar is beslis woelinge. Ek weet nie of ek alles kan glo wat op Google News aangestuur word nie, maar ek deel dit tog maar, aangesien ek dit nog nie op die Duitse nuuswebwerwe teëgekom het nie, en vanselfsprekend hoegenaamd nie in die Afrikaanse media nie.

Ek het afgekom op die volgende berig uit 'n Kazakse koerant (geplaas 13 Desember 2020), gegrond op hierdie navorsing uitgereik deur die Poesjkin-instituut.

• В какой из постсоветских стран русский язык наиболее устойчив, выяснили ученые

Volgens die artikel is Russies in Wit-Rusland veilig, in die sin dat boeke en wetenskaplike werke daar nog in Russies uitgegee word. Die taal word deur die grondwet beskerm. In die land is daar amptelike en privaatdienste-webwerwe met Russies as taal. Die skoolkinders leer nog Russies op skool.

Die teenpool ontdek ek onlangs in koerantberigte oor die Oekraïne. Die bordjies is nou verhang en ontrussifisering is besig om plaas te vind. Glo sedert September al. Kragtens Artikel 30 van die Oekraïens grondwet, is Russies as owerheidstaal afgeskaf. Soos van krag op 16 Januarie 2021. Dit gaan selfs sover dat Oekraïens die enigste dienstetaal is - ook wat betref die privaatsektor. Ek haal aan uit hierdie artikel: "С клиентами будет запрещено говорить по-русски" (Dit is verbode om met kliënte in Russies te praat.) Hoërskoolleerlinge, wie se voertaal nog heeltyd Russies was, moet nou blitsvinnig Oekraïens leer.

Dit wil egter lyk of Moldowa weer Russies in sy grondwet probeer veranker.Suidpunt (kontak) 21:03, 21 Desember 2020 (UTC)